Akcja Antyk

Akcja Antyk, co jest skrótem od Akcji Antykomunistycznej, to działania kontrpropagandowe, które miały na celu zwalczanie propagandy komunistycznej oraz sowieckiej, szczególnie rozpowszechnianej przez Polską Partię Robotniczą (PPR), wspieraną przez ZSRR. Akcja ta była kierowana przez Podwydział „Antyk”, który został powołany w listopadzie 1943 roku w ramach Biura Informacji i Propagandy (BiP) Komendy Głównej Armii Krajowej. Tadeusz Żenczykowski prowadził wydział od jego powstania aż do zakończenia działalności w lipcu 1944 roku. Akcja Antyk była odpowiednikiem bardziej znanej, antynazistowskiej Akcji N.

Początek

W 1942 roku, po utworzeniu Polskiej Partii Robotniczej, kontrolowanej przez ZSRR, wzrosła intensywność propagandy PPR, wymierzonej przeciwko Delegaturze Rządu na Kraj oraz podziemnym strukturom niepodległościowym. W odpowiedzi na te działania, Komenda Główna Armii Krajowej oraz Delegatura Rządu postanowiły utworzyć specjalne komórki „K”, które miały zbierać materiały do kontrpropagandy, wpływać na kierunki i formy propagandy w prasie wojskowej oraz inspirować działalność antykomunistycznych ugrupowań politycznych. Ponieważ te działania okazały się niewystarczające, 26 października 1943 roku Krajowa Reprezentacja Polityczna powołała Społeczny Komitet Antykomunistyczny (SKA), który miał na celu przeciwdziałanie aktywności PPR.

Cele

Społeczny Komitet Antykomunistyczny realizował swoje zadania w ramach utworzonego w listopadzie 1943 roku przez BiP AK Podwydziału „Antyk”, znanego również jako Akcja Antyk. Pozostałe działania propagandowe prowadził Departament I Delegatury Rządu oraz prasa antykomunistycznych ugrupowań politycznych. Na przełomie 1943 i 1944 roku powstały Społeczne Okręgowe Komitety Antykomunistyczne, w skład których weszły lokalne oddziały BiP oraz Podwydziały „Antyk”. Głównym celem Akcji Antyk była kontrpropaganda, mająca na celu ukazywanie społeczeństwu zafałszowań propagandy komunistycznej, rzeczywistego oblicza ustroju sowieckiego oraz prawdziwych zamiarów ZSRR wobec Polski, które dążyły do pozbawienia jej niepodległości. Cele te miały być osiągane głównie poprzez rozpowszechnianie informacji w gazetach, broszurach i ulotkach wydawanych przez Akcję Antyk.

Działalność

Akcja Antyk przede wszystkim wydawała gazety. Tygodnik „Głos Ludu”, skierowany do wsi, ukazywał się w nakładzie 5000 egzemplarzy i nie posiadał sygnatur BiP, ponieważ jego działalność była ściśle tajna, nawet w ramach Armii Krajowej. Pismo miało zdecydowanie antysowiecki i antykomunistyczny charakter, a artykuły nosiły tytuły takie jak: Sowiecka piąta kolumna, Brunatny hitleryzm-czerwony stalinizm, PPR-agentura sowiecka, Rosja zawsze ta sama, PPR tworzy Sowiety w Polsce, Bataliony Chłopskie piętnują PPR. Krytykowano ZSRR, stosując analogie z III Rzeszą, takie jak NKWD-Gestapo czy hitleryzm-bolszewizm. Jednocześnie nie podważano propozycji komunistów dotyczących reform społecznych, z którymi częściowo zgadzano się na łamach „Głosu Ludu”, zwłaszcza w kontekście planów reformy rolnej.

Do robotników skierowany był dwutygodnik „Wolność Robotnicza”, który ukazywał się od listopada 1943 roku w nakładzie 7000 egzemplarzy i propagował podobne treści co „Głos Ludu”. Oba czasopisma, oprócz materiałów antykomunistycznych, zawierały również bieżące informacje o walce z Niemcami oraz propagandę antyniemiecką.

W ramach Akcji Antyk wydawano także broszury i ulotki, w tym dokumentujące historię relacji polsko-sowieckich, takie jak broszura: Dokumenty mówią… Konflikt polsko-sowiecki w dokumentach i wypowiedziach oficjalnych luty 1943-luty 1944 oraz Czerwona Targowica. Ulotki przedstawiały totalitarny charakter reżimu sowieckiego, np. w styczniu 1944 roku ukazały się ulotki Dwa totalitaryzmy oraz Do kołchozów zapędzić się nie damy.

Po powołaniu Krajowej Rady Narodowej (KRN) wydano ulotkę, sygnowaną przez 23 stronnictwa i organizacje polityczne, zatytułowaną Odpowiedź na manifest KRN, która została opublikowana w lutym 1944 roku w „Rzeczypospolitej Polskiej”, a następnie w Biuletynie Informacyjnym.

Akcja Antyk prowadziła również działania propagandy ulicznej, polegające na umieszczaniu haseł antykomunistycznych na murach, takich jak: PPR – zdrajcy, PPR – wróg, PPR – płatne pachołki Rosji.

Epilog

Udział Akcji Antyk w działalności Biura Informacji i Propagandy KG AK był stosunkowo niewielki, ponieważ większość wysiłków propagandowych Armii Krajowej skupiała się na walce z III Rzeszą. W tworzenie materiałów propagandowych (poza siecią dystrybucyjną) zaangażowanych było 20 osób z 150 etatowych pracowników Wydziału Propagandy BiP KG AK. Wydatki Akcji Antyk stanowiły około 14% całkowitego budżetu Wydziału Propagandy BiP (około 4% wydatków całego BiP KG AK).

Podwydział „Antyk” działał przez 9 miesięcy i zakończył swoją działalność w lipcu 1944 roku. Do momentu wybuchu powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku, nie udało się objąć siecią kolportażu całego kraju, co było spowodowane brakiem wystarczającej liczby zaangażowanych ludzi, którzy byli zaangażowani w inne działania Biura Informacji i Propagandy AK (w tym w Akcję N). Działalność Akcji Antyk została zawieszona pod koniec 1944 roku, prawdopodobnie na mocy odgórnych rozkazów, a jej materiały zostały zebrane i ukryte w tajnym archiwum; archiwum „Antyku” odnaleziono w Warszawie w 1957 roku podczas odbudowy miasta po zniszczeniach wojennych.

Bibliografia

Grzegorz Mazur, Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, 1987, ISBN 83-211-0892-X.
Marek Ney-Krwawicz, Armia Krajowa. Szkic Historyczny, Wydawnictwo Ars Print Production, Warszawa, 1999, ISBN 83-8722-417-0.