67 Pułk Piechoty (II RP)

67 Pułk Piechoty (67 pp)

67 Pułk Piechoty (67 pp) był jednostką piechoty Armii Wielkopolskiej oraz Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.

Oddział ten został utworzony wiosną 1919 roku jako 9 pułk strzelców wielkopolskich. W lutym 1920 roku nastąpiła zmiana nazwy na 67 pułk piechoty. W czasie wojny polsko-bolszewickiej brał udział w walkach na froncie litewsko-białoruskim, a także w Bitwie Warszawskiej oraz w ofensywie jesiennej.

W okresie międzywojennym pułk stacjonował w Brodnicy i był częścią 4 Dywizji Piechoty.

Podczas kampanii wrześniowej walczył w ramach swojej macierzystej dywizji w strukturach Armii „Pomorze”.

Formowanie pułku i zmiany organizacyjne

Na koniec grudnia 1918 roku w Wielkopolsce zaczęły powstawać samodzielnie polskie oddziały powstańcze.

Wśród nich zorganizowano takie kompanie jak: czarnkowska, wągrowiecka, trzemeszeńska, obornicka, gnieźnieńska, rogozińska, gołaniecka, szubińska, kcyńska, labiszyńska, żnińska, wrzesińska i inne.

Powstańcze oddziały, które później utworzyły 9 pułk strzelców wielkopolskich, walczyły na froncie północnym w rejonach Kcynia, Chodzieży, Łabiszyna, Szubina, Żnina i Czarnkowa.

27 kwietnia 1919 roku z samodzielnych kompanii powstańczych sformowano 9 pułk strzelców wielkopolskich, który początkowo wchodził w skład 2., a później 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich.

W styczniu 1920 roku jednostka wkroczyła do Rawicza i Leszna, przejmując tereny wcześniej zajmowane przez Niemców. Po połączeniu Armii Wielkopolskiej z Wojskiem Polskim, 9 pułk strzelców wielkopolskich został 9 lutego 1920 roku przekształcony w 67 pułk piechoty.

Struktura organizacyjna 9 pp wlkp.

Organizacja pułku w kwietniu 1919 roku wyglądała następująco:

  • Dowódca pułku – kpt. Juliusz Skorupka-Padlewski
  • I batalion – dowódca por. Felicjan Maryński
    • 1 kompania (kcyńska)
    • 2 kompania (pakoska i część wyrzyskiej)
    • 3 kompania (szubińska)
    • 4 kompania (plutony: dziewierzeński, wysocki i kcyński Krzysztofiaka)
    • 1 kompania km (poznańska kkm)
  • II batalion – dowódca kpt. Jan Klein
    • 5 kompania (poznańska)
    • 6 kompania (trzemeszeńska)
    • 7 kompania (łabiszyńska)
    • 8 kompania (żnińska)
    • 2 kompania km (wrzesińska kkm por. Józefa Trawińskiego)
  • III batalion – dowódca kpt. Prądzyński
    • 9 kompania (1 czarnkowska)
    • 10 kompania (2 czarnkowska)
    • 11 kompania (por. Józefa Mariana Króla)
    • 12 kompania (szamotulsko-wieluńska)
    • 3 kompania km (czarnkowska kkm)

W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Jarocinie.

Pułk w walce o granice

Pułk na froncie litewsko-białoruskim

2 lutego 1920 roku 67 pułk piechoty został wysłany na front wojny polsko-bolszewickiej do rejonu Kurzeniec–Wilejka, gdzie wszedł do odwodu 1 Armii gen. Stefana Majewskiego. 16 maja pułk przetransportowano na linię Głębokie–Lipsk–Litowce. 20 maja I batalion walczył w okrążeniu pod Lipskiem, II batalion walczył pod Litowcami i Dziadkami, a III pod Czeczukami. W trakcie ofensywy Armii Czerwonej wszystkie bataliony połączyły się, a cały pułk skoncentrował się w Wilejce.

W pierwszych dniach czerwca Polacy rozpoczęli kontrofensywę, a pułk nacierał wzdłuż toru kolejowego Krszicze–Budsław, zdobywając Wytreski, Denisowo, Zadubienie, Repiszcze, Zaborce, Parafinowo i Dokszyce. Po zakończeniu walk, pułk przeszedł do odwodu.

Pułk w działaniach odwrotowych

4 lipca 1920 roku rozpoczęła się ofensywa sowiecka wojsk Michaila Tuchaczewskiego. W tym czasie pułk walczył pod Głębokiem, Pliszą, Kowalami, Starymi Gabami, Bonaczami, Wilejką, Smorgoniami, a następnie pod Krewem, Gieranonami, Gródkiem, Folwarkami Wielkimi, Zabłudowem, Mierzwinem, Kossowem, Pokrzywnicą i Domasławem, kontynuując marsz odwrotowy przez Wyszków i Pułtusk, aż dotarł do Psar.

13 sierpnia pułk znalazł się w Modlinie jako odwód nowo utworzonej 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego.

Pułk w Bitwie Warszawskiej i w ofensywie jesiennej

6 sierpnia Naczelny Wódz, marszałek Józef Piłsudski, podjął decyzję o przeprowadzeniu zwrotu zaczepnego znad Wieprza i stoczeniu walnej bitwy na przedpolach Warszawy. Rozpoczęto koncentrację jednostek, które miały wejść w skład grupy uderzeniowej, a także przegrupowywano oddziały mające bronić samej Warszawy i osłaniać tę obronę od północy.

15 sierpnia pułk przeszedł do natarcia, zdobywając Nasielsk, Budy, Łaś, Chrzanowo, a następnie prowadził działania pościgowe w kierunku Przasnysz, Chorzele, Łomża, Osowiec i Grajewo.

Po zakończeniu działań wojennych stacjonował w Sejnach, gdzie pełnił służbę patrolową na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej.

6 października pułk przeszedł do odwodu w Suwałkach, a 23 listopada przeniósł się do rejonu Grajewa.

Bilans walk

W trakcie walk o granicę, Orderem Virtuti Militari odznaczono 6 oficerów oraz 8 podoficerów, a Krzyżem Walecznych uhonorowano 19 oficerów oraz 56 podoficerów i szeregowych. Wśród odznaczonych Krzyżem Walecznych był kpt. piech. Henryk Kajetaniak. Pułk zdobył 9 dział polowych, 82 karabiny maszynowe, 36 wozów taborowych oraz 80 koni. Wzięto do niewoli około 800 jeńców, a straty pułku wyniosły 163 poległych, w tym 6 oficerów.

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

Od 18 grudnia pułk transportami kolejowymi opuścił obszar wojenny, przebywając w kraju. Tymczasowo stacjonował w Jarocinie i Lesznie, a następnie przeniósł się do Rawicza, a później do Kępna. Batalion zapasowy pozostał w Jarocinie. Pułk zmienił organizację z wojennej na pokojową. 19 października 1921 roku jednostka została wyłączona ze składu 17 Dywizji Piechoty i przydzielona do 4 Dywizji Piechoty.

Pułk stacjonował w garnizonie Brodnica w Okręgu Korpusu Nr VIII (w Toruniu stacjonował II batalion piechoty i batalion zapasowy).

W czasie przewrotu majowego żołnierze 67 pp pozostali wierni prezydentowi Wojciechowskiemu, wspierając siły rządowe. Z powodu strajków polskich kolejarzy, którzy opowiedzieli się po stronie Józefa Piłsudskiego, brodnicki pułk nie dotarł na miejsce walk do Warszawy.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, ustalił dzień 2 maja jako datę święta pułkowego. 13 listopada 1930 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, „przesunął datę święta pułkowego 67 pułku piechoty z dnia 2 na 20 maja”.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 67 pułk piechoty zaliczono do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). Co roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowych. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, a w okresie letnim batalion starszego rocznika oraz dwa bataliony poborowych.

67 pp w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

W obliczu narastającego zagrożenia polityczno-wojskowego ze strony III Rzeszy Niemieckiej, 23 marca 1939 roku w wyznaczonych jednostkach Okręgów Korpusu nr IX i częściowo nr IV zarządzono mobilizację alarmową. Na terenie OK nr VIII, jako przygranicznego, również zwiększono gotowość bojową poprzez powołanie części rezerwistów na dodatkowe ćwiczenia, co zwiększyło stany osobowe jednostek piechoty w rejonach pogranicznych. Rozkaz dowódcy OK VIII obejmował wzmocnienie stanów osobowych 67 pułku piechoty oraz całej 16 Dywizji Piechoty. Wzmocnienie odbyło się poprzez rotacyjne powołanie rezerwistów na kilkutygodniowe ćwiczenia. Zorganizowano „ćwiczebne” bataliony piechoty, pluton kolarzy, pluton pionierów, pluton przeciwpancerny oraz jeden działon artylerii piechoty. 25 marca 1939 roku zmobilizowano I batalion pod dowództwem mjr. Michała Lipscey-Steinera, który wkrótce wyruszył w rejon lasów Nadleśnictwa Zbiczno, gdzie podjął prace fortyfikacyjne na odcinku jezioro Zbiczno-jezioro Ciche. Pod koniec kwietnia do batalionu dołączyła część 4 batalionu saperów. I batalion w ramach prac fortyfikacyjnych budował schrony drewniano-ziemne oraz współuczestniczył w budowie schronów żelbetonowych. W maju przeprowadzono częściową wymianę rezerwistów.

Od 10 lipca 1939 roku I batalion pułku prowadził prace fortyfikacyjne w rejonie jezior brodnickich, będąc pod dowództwem zastępcy dowódcy pułku ppłk Bohdana Sołtysa. Budowano schrony drewniano-ziemne oraz nieliczne żelbetowe, a także stanowiska strzeleckie, rowy i zasieki z drutu kolczastego.

67 pułk piechoty rozpoczął mobilizację niejawną alarmową rano 24 sierpnia 1939 roku. Mobilizację prowadzono w grupie zielonej, w ramach której w Brodnicy rozpoczęto mobilizację:

  • 67 pułk piechoty (w organizacji wojennej i na etatach wojennych, w czasie od Z+24 do Z+40,
  • kolumny taborowe nr 802 i nr 803, w czasie Z+48.
  • W grupie brązowej:
    • kompanię karabinów maszynowych przeciwlotniczych typ B nr 84, w czasie G20+30.

Część Oddziału Zbierania Nadwyżek 67 pp pozostała w Brodnicy, z nadwyżek tych utworzono poza etatem improwizowany IV batalion pułku, który po utworzeniu odjechał do składu 208 pp rez. w Jabłonowie.

Działania bojowe

W czasie wojny obronnej 1939 roku pułk znajdował się w składzie macierzystej dywizji walczącej w Armii „Pomorze”. Przed wybuchem wojny 67 pułk piechoty, wraz z całą 4 Dywizją Piechoty płk. dypl. Tadeusza Lubicz-Niezabitowskiego, wszedł w skład Grupy Operacyjnej „Wschód” gen. Mikołaja Bołtucia. Zadaniem grupy było zabezpieczenie granicy z Prusami Wschodnimi wzdłuż rzeki Osy, a także utrzymanie linii Osa–jez. Mieliwo–jez. Sosno–jez. Zbiczno–jez. Bachotek. 67 pułk piechoty, bez II batalionu, przemaszerował na zachód od Brodnicy. I batalion zamknął przesmyki pomiędzy jeziorami Mieliwo-Ciche-Zbiczno, a III batalion zajął przesmyki między jeziorami Zbiczno-Strażym-Bachotek. Kompania zwiadu patrolowała przedpole. II batalion pułku stanowił wraz z częścią 4 DP odwód GO „Wschód”.

Udział w bitwie nad Osą

Do walki o przedni skraj obrony wyznaczone zostały I i III batalion 67 pułku piechoty oraz IV batalion w szykach 208 pp rez. Na przedpolu pozycji bronionej przez 67 pp jedynie kompania zwiadu prowadziła potyczki z patrolami nieprzyjaciela, które przekroczyły granicę. W związku z trudną sytuacją na odcinku sąsiedniej 16 DP, do wykonania kontrataku rozpoczęto koncentrację zgrupowania 4 DP. Nocą 1/2 września oraz do godzin południowych dnia następnego I batalion 67 pp dotarł marszem pieszym do rejonu Książki-Łopatki, II batalion zajął stanowiska w lasach na północ od Zakrzewa. III batalion przemaszerował do rejonu na północ od Wąbrzeźna, stając się odwodem dowódcy GO „Wschód”.

3 września oddziały niemieckie prowadziły natarcie, zdobywając Mełno i okoliczne przedmioty terenowe. Batalion II/67 pp, wspierany przez 81 kompanię czołgów rozpoznawczych TK, wykonał kontratak na dwór i cukrownię Mełno, początkowo odnosząc sukces. Jednak z powodu silnego ognia niemieckiej broni maszynowej dalszy kontratak załamał się, a wycofanie się sąsiednich batalionów z 14 pułku piechoty i 63 pułku piechoty zmusiło II baon do odwrotu. Kolejny kontratak II batalionu i batalionu I/14 pułku piechoty doprowadził do zdobycia dworu i cukrowni Mełno, jednak dalszy szturm na bagnety spowodował znaczne straty osobowe. Po walkach batalion został wycofany do lasu Wronie. W zajętych rejonach pododdziały 67 pułku piechoty pozostały do wieczora 4 września.

Odwrót

Wieczorem 67 pułk rozpoczął marsz odwrotowy, I batalion z kompanią zwiadu dotarł 5 września do Rypina, pozostała część pułku osiągnęła rejon Pruskiej Łąki. Następnej nocy, 5/6 września, główne siły 67 pp przeprawiły się przez most w Toruniu na lewy brzeg Wisły i przeszły na odpoczynek do lasów, w południowo-wschodnim skraju poligonu toruńskiego. Następnej nocy, 6/7 września, pułk przemieścił się do rejonu Włocławka. I batalion z komp. zwiadu, 6 września, podjęły marsz przez miejscowość Jastrzębie, docierając 7 września w rejon Szpetela Górnego. Następnej nocy nastąpiło połączenie obu członów pułku, zwiadowcy i I batalion przeprawiły się przez most we Włocławku i razem dotarły w rejon majątku Smolsk pod Kruszynem, w marszu towarzyszyły 67 pułkowi dwa dywizjony artylerii: 4 dywizjon artylerii ciężkiej i III/4 pułku artylerii lekkiej. W tym składzie 67 pp podjął marsz w kierunku rzeki Bzury, osiągając 9 września rejon Dziankowa na wschód od Lubienia Kujawskiego, a 10 września rejon miejscowości Mnich niedaleko Żychlina. W czasie postoju rozwiązano IV batalion, wcielając większość żołnierzy do II batalionu, a pozostałych do innych pododdziałów pułku. Operacyjnie dowódcy 67 pp podporządkowano bataliony ON „Jabłonowo” i ON „Brodnica”.

W bitwie nad Bzurą

Wieczorem 10 września brodnicki pułk maszerował w kierunku Bzury, a o świcie 11 września osiągnął miejscowość Przezwisk. W prowadzonym natarciu zdobył bronioną wieś Bielawy, a I batalion wyparł nieprzyjaciela z dworu Walewice. Po wycofaniu się wroga z Walewic 67 pułk zajął pozycje, I batalion w Chruślinie Kościelnym, a pozostałe siły w lesie w rejonie Rulic. 12 września pułk odpoczywał i przygotowywał się do natarcia w kierunku Głowna. W związku ze zmianą sytuacji operacyjnej, nocą 12/13 września 67 pp wycofał się za rzekę Bzurę w rejonie dworu Sobota, a rano 13 września zajął pozycje w lasach w pobliżu miejscowości Ostoja. Pułk, jako jednostka czołowa macierzystej 4 DP, nocą 13/14 września ponownie przekroczył Bzurę w Strugienicach i dotarł w rejon Bochenia.

14 września o godzinie 8.00 67 pp, wspólnie z batalionem I/14 pp oraz wsparciem II i III dywizjonu 4 pal, rozpoczął natarcie w kierunku szosy Łowicz-Domaniewice. Do południa zdobył miejscowości Lisiewice I batalionem, Dąbkowice Górne III batalionem oraz Dąbkowice Dolne II batalionem. W tym czasie nieprzyjaciel wykonał kontratak na II i III batalion, odzyskując Dąbkowice. Ponowne natarcie obu batalionów, wspierane przez odwodowe bataliony I/14 pp i batalionu ON „Jabłonowo”, pozwoliło odbić Dąbkowice 67 pułkowi i zająć dominujące wzgórza w okolicy. Bój 67 pp i wspierających jednostek spowodował znaczne straty osobowe. Z uwagi na nowe rozkazy dowódcy armii, nocą 14/15 września zgrupowanie 67 pułku zostało wycofane na północny brzeg Bzury, zajmując obronę Złakowa Kościelnego, jako odwód dowódcy GO „Wschód”. 16 września, w związku z niekorzystną sytuacją macierzystej 4 DP, pułk powrócił do jej szeregów, zajmując obronę na linii rzeki Słudwi od Zakowa Kościelnego do Świeryża.

W wyniku załamania natarcia polskiego na Sochaczew, 67 pułk, wraz z 4 DP, został skierowany na przeprawy na Bzurze w rejonie Sanniki-Brzezia, które osiągnął 17 września po południu. Następnie maszerując przez Iłów, dotarł o świcie 18 września do lasów w pobliżu miejscowości Budy Stare. Po drodze pułk brodnicki był bombardowany przez niemieckie lotnictwo, co spowodowało znaczne straty osobowe. W rejonie Starych Bud, od strony Białej Góry, na 67 pp uderzył nieprzyjaciel, który został odparty, a wykonane przez pułk przeciwuderzenie wyparło przeciwnika z jego pozycji. Z uwagi na przemęczenie żołnierzy, nie prowadzono pościgu, a pułk brodnicki zajął obronę na skraju lasu Budy Stare, odpierając przedwieczorny atak wojsk niemieckich. Ponieważ 67 pp miał najwyższe stany liczebne w dywizji toruńskiej, został wyznaczony jako oddział do przełamania pierścienia okrążającego 4 DP. Nocą 18/19 września, maszerując na czele 4 DP, dotarł do przeprawy przez Bzurę w Witkowicach. Z powodu silnej obrony tego miejsca przez nieprzyjaciela, podjęto forsowanie 2 km powyżej Witkowic. Rozpoczęte 19 września o godz. 5.00 natarcie połączone z forsowaniem Bzury, początkowo przyniosło brodnickiemu pułkowi sukces, zdobyto Przęsławice, dotarło do Kromnowa i Śladowa, lecz zostało zatrzymane w ogniu niemieckiej obrony. Za pułkiem przeprawiły się pozostałości jednostek 4 DP. Na walczący z niemiecką piechotą 67 pp w godzinach popołudniowych uderzyło silne zgrupowanie niemieckich czołgów, w efekcie czego pułk został rozbity i rozproszony. Wiele żołnierzy pułku, w tym jego dowódca ppłk dypl. Karol Kumuniecki, poniosło śmierć. Resztki pułku, w doraźnie zebranych grupach, próbowały przedostać się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy. W trakcie prób przebicia się do stolicy, dowódca II batalionu mjr Marian Tyborowski zginął pod Babicami 23 września.

Walki IV batalionu 67 pp

Batalion wszedł w skład 208 pułku piechoty. Od 1 września zajmował stanowiska obronne na odcinku od stacji kolejowej Buk Pomorski do skraju jeziora Duże. Do godzin wieczornych 3 września zajmował pozycje obronne, tocząc potyczki na przedpolu. Nocą 3/4 września wycofał się do rejonu Brodzawy–Osieczek. Dalszy odwrót przebiegał przez dwór Tomkowo 5 września, Kikół, Lipno, lasy Zmacze na północ od Włocławka. 7/8 września pułk przekroczył Wisłę we Włocławku, docierając do rejonu Milęcin-Pikutkowo. Tam, w związku z likwidacją 208 pp rez., został przydzielony do improwizowanego pułku ON ppłk. Bogdana Sołtysa. 9 i 10 września maszerował wraz z pułkiem w kierunku Bzury do miejscowości Mnich, gdzie batalion został rozwiązany, a jego żołnierze dołączyli do batalionu II/67 pp oraz innych pododdziałów.

Jednostki II rzutu mobilizacyjnego 67 pp

Część nadwyżek mobilizacyjnych po sformowaniu pułku weszła w skład Ośrodka Zapasowego 4 DP w Toruniu, który przetransportowano koleją w dniach 26-27 sierpnia 1939 roku do Rzeszowa. OZ 4 DP przebywał w mieście do 3 września, po czym, z uwagi na zagrożenie bombardowaniami lotniczymi, przekwaterowano go poza miasto. Nocą 4/5 września został dyslokowany do Przemyśla. Z nadwyżek brodnickiego pułku zorganizowano batalion piechoty OZ 67 pp, dowodzony przez kpt. Karola Sordyla. Batalion wziął udział w obronie miasta jako część Grupy „Przemyśl” gen. bryg. Jana Chmurowicza w dniach 14–15 września, a 15 września został włączony do 24 DP. Pozostała część OZ 4 DP, po ewakuacji z Przemyśla, przeszła przez Sambor–Rożniatów, docierając 14 września do rejonu Kałusz–Bukaczowce, skąd, po otrzymaniu informacji o agresji ZSRR, przekroczyła granicę polsko-węgierską na Przełęczy Tatarskiej.

Symbole pułku

Sztandar

Pierwsza chorągiew została ofiarowana 9 pułkowi Strzelców Wielkopolskich przez hrabinę Marię Skórzewską. Towarzyszyła pułkowi w czasie wojny z bolszewikami, a po jej zakończeniu została zdeponowana w Muzeum Wojska w Warszawie.

22 maja 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził chorągiew 67 pułku piechoty. W niedzielę 22 czerwca 1924 roku na Rynku w Brodnicy Prezydent RP wręczył pułkowi chorągiew ofiarowaną przez obywateli ziemi michałowskiej. Rodzicami chrzestnymi byli pani Meysztowiczowa z Piecewa oraz Mieczysław Jerzykiewicz, burmistrz Brodnicy. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem. Odrestaurowany sztandar znajduje się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Odznaka pamiątkowa

23 kwietnia 1929 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 67 pułku piechoty. Odznaka o wymiarach 41×41 mm ma kształt krzyża maltańskiego, którego ramiona pokryte są granatową emalią z żółtym obrzeżem. W środku znajduje się tarcza w kolorze granatowym z numerem „67”. Między ramionami krzyża umieszczone są pęki promieni srebrnych, oksydowanych. Odznaka jest jednoczęściowa, oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana, a na rewersie znajduje się próba srebra oraz imiennik grawera „WG” – Wiktor Gontarczyk z Warszawy.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

  • kpt. / ppłk piech. Juliusz Padlewski-Skorupka (27 IV 1919 – 29 VI 1920)
  • ppłk piech. Florian Marciszewicz (30 VI – 9 VII 1920)
  • kpt. piech. Jan Aleksander Klein (od 10 VII 1920)
  • ppłk piech. Jan Sandecki (1920)
  • kpt. piech. Jan Aleksander Klein (1920–1921)
  • płk piech. Władysław Mielnik (1921 – 21 VIII 1926 → oficer sztabowy PW 3 DP Leg.)
  • ppłk piech. Stanisław Tarczyński (21 VIII 1926 – 28 I 1929 → stan spoczynku z dniem 31 V 1929)
  • ppłk piech. inż. January Grzędziński (14 II 1929 – 23 III 1932 → dowódca 30 pp)
  • ppłk piech. Jan Stefan Kotowicz (23 III 1932 – 1 VI 1935 → dowódca 6 psp)
  • ppłk / płk dypl. piech. Mieczysław Rawicz-Mysłowski (1 VI 1935 – 27 II 1937 → dowódca Brygady KOP „Polesie”)
  • ppłk piech. Karol Kumuniecki vel Karol Adalbert Komuniecki (27 II 1937 – 19 IX 1939 ciężko ranny)

Zastępcy dowódcy pułku

  • mjr / ppłk piech. Jan Aleksander Klein (p.o. 10 VII 1922 – 23 X 1931 → dowódca 83 pp)
  • ppłk piech. Józef Pecka (23 III 1932 – XI 1935 → dowódca 58 pp)
  • ppłk piech. Bohdan Sołtys (do VIII 1939 → dowódca OZ 4 DP)
  • II zastępca: mjr piech. Jan Wrona (1939)

Żołnierze 67 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.

Stefan Konieczny: Zarys historii wojennej 67-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.

Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.

Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.

Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.

Jakub Wojewoda: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 4 Dywizja Piechoty. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Jerzy Wultański: 67 pułk piechoty. seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 15. Warszawa: Redakcja Historyczno-Wojskowa P.W. Egross, 1992. ISBN 83-85253-11-4.

Przemysław Dymek: Księga wrześniowych walk pułków wielkopolskich tom 1 Piechota. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. ISBN 978-83-7889-002-7.

Przemysław Dymek: Toruńska Dywizja. 4. Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-202-1.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].