17 Pułk Piechoty – pułk piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W lecie 1809 roku, w trakcie wojny polsko-austriackiej, powstało sześć nowych pułków piechoty. Aby nie zaostrzać relacji z Rosją, nadano im nazwę „galicyjsko-francuskich”. 17 pułk piechoty został sformowany w 1809 roku w Zamościu, przy wsparciu Ordynacji Zamoyskich, jako 6 pułk piechoty galicyjsko-francuskiej. Jego podstawą były kompanie strzelców, które powstały podczas oblężenia Zamościa. Pułk złożył przysięgę na wierność cesarzowi 3 lipca w Zamościu.
W grudniu 1809 roku pułk wszedł w skład armii Księstwa Warszawskiego, początkowo jako 18 pp, a po rozwiązaniu 16 pp, otrzymał numer 17. Po wojnie polsko-austriackiej stacjonował w Płocku, a od 1811 roku w Toruniu. Na koniec 1809 roku, pułk liczył 2561 żołnierzy. Zgodnie z etatem z 1810 roku, składał się z 27-osobowego sztabu i trzech batalionów piechoty, z których każdy miał 6 kompanii. Sztab batalionów liczył 4 osoby, a każda kompania 136 żołnierzy, co dawało łącznie 2487 żołnierzy w pułku, chociaż rzeczywisty stan był nieco niższy. W kwietniu 1810 roku pułk przeniósł się do Torunia jako załoga twierdzy.
Zgodnie z zarządzeniem Napoleona z 17 maja 1811 roku, na terenie Księstwa Warszawskiego utworzono trzy dywizje, a pułk włączono do 2 Dywizji.
W przygotowaniach do inwazji na Rosję w 1812 roku, pułk stał się częścią 17 Dywizji pod dowództwem Jana Henryka Dąbrowskiego, w ramach V Korpusu Wielkiej Armii ks. Józefa Poniatowskiego.
Podczas reorganizacji armii Księstwa, 17 pułk piechoty nie został odtworzony.
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić podstawę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Siedlcach.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
płk Józef Hornowski (20 czerwca 1809),
płk Stefan Koszarski (8 października 1812),
płk Feliks Grotowski (18 stycznia 1813).
Podoficerowie:
sierż. Joanna Żubr
Walki pułku
Pułk brał udział w działaniach wojennych podczas inwazji na Rosję w 1812 roku oraz kampanii 1813 roku.
Po rozpoczęciu działań wojennych w czerwcu 1812 roku, pułk skoncentrował się w rejonie między Serockiem a Pułtuskiem. Z tego miejsca, w składzie 17 DP, ruszył w kierunku Rajgródu – Augustowa. Pod koniec czerwca przekroczył Niemen, przechodząc przez Nowogródek i Nieśwież, a 24 lipca dotarł do Jakszyc nad Berezyną. Stąd jego 2 batalion został skierowany na południe do Swisłoczy, a pozostałe siły pułku kontynuowały marsz na wschód, osiągając Mohylew pod koniec lipca. Tam zarządzono odpoczynek, a pułk pełnił funkcje osłonowe, blokując Bobrujsk i zapewniając ochronę od Mozyrza. 14 września, pod Pankratowiczami, pułk odniósł zwycięstwo nad jedną z rosyjskich kolumn próbujących odblokować Bobrujsk. We wrześniu i październiku, wzmocniony szwadronem 15 p.uł., 17 pp patrolował brzeg Dniepru między Bychowem a Rohaczewem. Załogi poszczególnych miejscowości często podejmowały wypady za rzekę. W związku z odwrotem Wielkiej Armii spod Moskwy, 17 listopada 1/17 pp został ściągnięty z Bychowa do Mohylewa, a następnie do Orszy, gdzie ochraniał magazyny i przeprawy przez Dniepr. W Orszy batalion został przyłączony do V korpusu gen. Józefa Zajączka i wycofywał się razem z nim. Kilka dni później główne siły pułku rozpoczęły wycofywanie się z Mohylewa. 25 listopada połączyły się w Bobrze z wycofującymi się resztkami Wielkiej Armii. Pułk z sukcesem odparł ataki wojsk rosyjskich pod Bobrem. 27 listopada pułk przeprawił się przez Berezynę koło Studzianki i skierował się w rejon Zaniwek, gdzie doszło do połączenia z 1 batalionem.
W bitwie pod Stachowem 17 pułk piechoty znalazł się w drugiej linii. Atak rosyjski rozpoczął się 28 listopada rano. Widząc przewagę liczebną Rosjan i załamywanie się pierwszej linii, marsz. Ney wprowadził do walki oddziały drugiej linii, a w końcu swój ostatni odwód V korpusu. Główną siłę stanowiły bataliony 14 i 17 pułku piechoty, a kontratak poprowadził osobiście gen. Zajączek. Rosjanie zostali odrzuceni na pozycje wyjściowe, jednak kontratak sił rosyjskich, wsparty artylerią, spowodował znaczne straty wśród polskiej piechoty. Ciężko ranny dowódca pułku płk Hornowski został wzięty do niewoli. Polacy cofnęli się aż pod same Zaniwki. Sytuację uratowała udana szarża ułanów polskich oraz kirasjerów francuskich, która przywróciła pierwotne położenie.
2 grudnia Napoleon wydał rozkaz nakazujący V Korpusowi marsz do Warszawy. 7 grudnia osiągnięto Wilno. Następnie, przed Olitą, Grodnem, Augustowem i Łomżą, resztki korpusu dotarły do Warszawy. 17 pułk piechoty został stacjonowany w Łowiczu, gdzie zbierano rekruta i ściągano żołnierzy z dawnych zaciągów. Szybkie postępy Rosjan spowodowały, że 17 pułk piechoty został skierowany do Modlina. Przybył tam 31 stycznia z 1 batalionem liczącym 28 oficerów i 390 żołnierzy. Kolejny batalion pułku miał wzmocnić obsadę Zamościa, ale nie dotarł tam, a dowódca ppłk Mazurkiewicz trafił do niewoli rosyjskiej. Trzeci batalion pułku wycofywał się z wojskami ks. Poniatowskiego na Częstochowę i Kraków. Kadra oraz zakład pułku wycofywały się na zachód z dywizją gen. Dąbrowskiego. 13 lutego w Tyniczu pod Kaliszem zostały zaskoczone przez wojska rosyjskie. Część żołnierzy się rozproszyła, a część została wzięta do niewoli.
Bitwy i potyczki:
pod Mohylewem (1812),
nad Berezyną (28 listopada 1812),
obrona Modlina i Zamościa (1813).
Chorągiew
Chorągiew 17 pułku piechoty
Na bławacie aksamitnym karmazynowym o wymiarach 52 cm x 46 cm haftowany nićmi srebrnymi orzeł polski. Korona, dziób, nogi, berło i jabłko — złotymi. Na odwrocie umieszczono napis: „POŁK. 17 IMIENIA ZAMOYSKICH” haftowany srebrem w podobnie haftowanym kręgu. Na rogach znajdują się bomby z płomieniem.
Przypisy
Bibliografia
Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Jerzy Majka: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 17 pułk piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-21-0.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.