162 Eskadra Myśliwska

162 eskadra myśliwska

162 eskadra myśliwska (162 em) była jednostką lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.

Eskadra została utworzona w 1937 roku we Lwowie. W trakcie kampanii wrześniowej działała w ramach lotnictwa Armii „Łódź”.

Herb eskadry przedstawiał uskrzydlonego białego gronostaja z niebieskimi skrzydłami.

Formowanie i szkolenie

162 eskadra myśliwska została sformowana jesienią 1937 roku na lotnisku Lwów-Skniłów, jako część III dywizjonu myśliwskiego 6 pułku lotniczego.

W pierwotnych założeniach rozkaz przewidywał, że formowanie jednostki odbędzie się na podstawie personelu i sprzętu 143 eskadry myśliwskiej 4 pułku lotniczego. Ostatecznie zdecydowano, że nowa eskadra powstanie na bazie 133 eskadry myśliwskiej 3 pułku lotniczego z Poznania. Samoloty PZL P.7, mimo złego stanu technicznego, zostały przejęte z rozwiązanej 143 eskadry myśliwskiej w Toruniu.

Różne samoloty przysłane z baz i parków lotniczych przysparzały personelowi technicznemu wielu problemów. Dowódca dywizjonu zmuszony był na pewien czas wstrzymać loty szkolne. Ekipy mechaników intensywnie pracowały nad przywróceniem samolotów do pełnej sprawności. Pod koniec lutego 1938 roku eskadra dysponowała już etatową liczbą sprawnych maszyn. W połowie marca, w związku z napięciami między Polską a Litwą, eskadrę w trybie alarmowym przeniesiono na lotnisko Hutniki koło Brodów. Od kwietnia do czerwca jednostka patrolowała południowo-wschodnie rubieże Polski, jednocześnie realizując program szkolenia i doskonalenia umiejętności myśliwskich. W sierpniu eskadra odleciała do Błędowa, a po ukończeniu szkoły ognia została przeniesiona na lotnisko Monasterzyska, gdzie pełniono dyżury bojowe. Wystawiono tam między innymi zasadzkę na linii miejscowości Korzec–Horodenka.

Działania dywizjonu były związane z zajęciem Zaolzia, a jego zadaniem była osłona działań własnych wojsk, przeciwdziałanie akcjom lotnictwa czechosłowackiego oraz zapobieganie przelotom samolotów sowieckich do Czechosłowacji.

W drugiej połowie października dywizjon wrócił do Skniłowa. W zimie 1938/1939 część personelu lotniczego uczestniczyła w kursie narciarskim połączonym z wypoczynkiem oraz doskonaleniem kondycji fizycznej pilotów. W tym okresie przeprowadzano zajęcia teoretyczne, w tym wykłady i kursy z różnych dziedzin. W sprzyjających warunkach pogodowych organizowano indywidualne i grupowe loty treningowe w rejonie lotniska.

Działania eskadry w 1939

Wiosną 1939 roku załogi eskadry dyżurowały rotacyjnie na lotnisku Sarny i stanowiły obsadę eskadry KOP.

W czerwcu 1939 roku do eskadry przydzielono trzech podchorążych-pilotów ostatniego rocznika Szkoły Podchorążych Lotnictwa oraz czterech pilotów absolwentów Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich. W tym czasie we wszystkich samolotach PZL P.7 wymieniono przestarzałe karabiny Vickers E na PWU wz. 33.

W połowie sierpnia kontynuowano szkolenie doskonalące.

Tak wspomina to pchor. pil. Franciszek Kornicki:

Mobilizacja eskadry

24 sierpnia eskadra wróciła na macierzyste lotnisko Skniłów i rozpoczęła działania mobilizacyjne, osiągając gotowość bojową 25 sierpnia.

Przygotowania mobilizacyjne opisał mł. majster woj. Józef Zubrzycki:

26 sierpnia rzut kołowy dywizjonu odjechał transportem kolejowym do stacji Łódź Lublinek. Po wyładunku, wyposażenie przewieziono na lotnisko Widzew–Ksawerów.

31 sierpnia rzut powietrzny przemieścił się na lotnisko alarmowe Basiówka, skąd nastąpił odlot na lotnisko Widzew z międzylądowaniem w Dęblinie. Personel latający ulokowano w pałacu, a techniczny w pobliskich budynkach, a samoloty zamaskowano pod drzewami.

Przelot maszyn z lotniska w Skniłowie na podlwowskie lotnisko polowe Basiówka, a następnie do Widzewa opisał ówczesny kpr. pil. Jan Malinowski:

Po przelocie do Widzewa w „siódemkach” zrealizowano pomysł szefa mechaników, st. majstra woj. Narola Surmy, polegający na rozłączeniu cięgna „boostów”, co zwiększyło moc silników. Prędkość P.7 wzrosła do poziomu porównywalnego z prędkością samolotów PZL-P.11c.

Walki eskadry we wrześniu 1939

W kampanii wrześniowej eskadra walczyła w składzie lotnictwa Armii „Łódź”, operując początkowo z lotniska polowego Widzew-Ksawerów. Na uzbrojeniu znajdowało się dziesięć samolotów myśliwskich PZL P.7a.

Eskadra rozpoczęła walki już pierwszego dnia kampanii wrześniowej, w którym zginął jej pierwszy pilot – pchor. Piotr Ruszel, zestrzelony prawdopodobnie przez własną artylerię. Z powodu braku uzgodnień między sztabem lotnictwa a artylerią przeciwlotniczą w obszarze powietrznym Łodzi, doszło do tragicznego incydentu.

2 września prowadzono działania z zasadzek. Kpr. Jan Malinowski zestrzelił samolot myśliwski Me 110, a ppor. Czesław Główczyński zaliczono ⅛ Me 110.

Podporucznik Główczyński tak opisał walkę:

3 września kpr. Zdzisław Urbańczyk, startując z zasadzki w Woli Wężykowej, zestrzelił samolot rozpoznawczy Hs 126, natomiast ppor. Główczyński, wykonując lot na „wymiatanie”, zestrzelił bombowiec nurkujący Ju 86 lub samolot bombowy Do 17.

4 września, oprócz standardowych działań myśliwskich, eskadra prowadziła także patrolowanie. Przed południem zlikwidowano zasadzkę w Woli Wężykowej. W rejonie Łodzi ppor. Zadroziński w ataku na grupę bombowców zestrzelił 1 Do-17.

Gdy samoloty wracały z boju, Niemcy przeprowadzili zmasowany nalot na lotnisko. Maszyny były bez paliwa i amunicji, co uniemożliwiło podjęcie walki obronnej. Poderwani do obrony oficer taktyczny dywizjonu oraz ppor. Zadroziński ulegli przewadze liczebnej napastników. Straty wyniosły kilku zabitych i rannych wśród personelu dywizjonu oraz zniszczenie 5 samolotów, w tym 4 P-7a eskadry.

Rano 5 września na zasadzkę odleciał klucz por. Goettla. W tym dniu nie zanotowano zestrzeleń. Po południu nadeszła komenda ewakuacji lotniska Widzew i przeniesienia eskadry poza strefę operacyjną armii, na lądowisko Drwalew. Zasadzka w Czarnocinie została zlikwidowana. Z braku odpowiednich rozkazów mjr Morawski, na własną odpowiedzialność, wysłał z Widzewa pierwszą kolumnę rzutu kołowego, która po rozładowaniu miała wrócić po resztę sprzętu dywizjonu.

6 września eskadra wyszła z podporządkowania Armii Łódź. Do Drwalewa odleciały 3 RWD-8. Zaraz po przylocie zorganizowano klucz alarmowy. Przed południem przybył I eszelon rzutu kołowego, który po rozładowaniu samochodów ruszył w drogę powrotną. Pod Grójcem transport został zaatakowany przez 3 He-111, w wyniku czego zginęli st. szer. Brzeźniak i Krzyszowski oraz kierowca samochodu; ciężko ranni zostali ppor. Szubert i Andruszkow I, który wkrótce zmarł w szpitalu, a także dwóch podoficerów personelu naziemnego. Zniszczeniu uległy 3 samochody eskadry. Z pobliskiego Drwalewa wystartowali: ppor. Główczyński z plut. Prętkiewiczem i kpr. Urbańczykiem. W krótkiej walce zestrzelono 2 Heinkle, a jeden uszkodzono.

Po wylądowaniu w Drwalewie i krótkim odpoczynku, ppor. Główczyński wraz z plut. Domagałą odlecieli na RWD-8 do Widzewa, a mł. majster wojsk. Zubrzycki z pchor. Kórnickim udał się tam samochodem w celu prowizorycznej naprawy dwóch uszkodzonych P-11. Nocą eszelon padł ofiarą dywersantów w rejonie Brzezin. W wyniku paniki część kolumny została rozproszona. Do Drwalewa bocznymi drogami dotarł jedynie autobus i ambulans sanitarny. Natomiast podwody konne ze sprzętem eskadry zostały przejęte przez nieprzyjaciela.

7 września samoloty eskadry odleciały do Matczyna. Tam III/6 dywizjon myśliwski został włączony do warszawskiego IV/1 dywizjonu myśliwskiego. Następnego dnia eskadra przeniosła się na lądowisko Radawiec Duży. Lotów bojowych w tym dniu i następnym nie wykonywano.

10 września przeniesiono się do Młynowa, skąd następnego dnia nastąpił powrót pod Lublin na lądowisko Jabłonna.

13 września pozyskano benzynę z Lubelskiej Wytwórni Samolotów.

14 września samoloty odleciały do Litiatyna. Nadal nie wykonywano lotów bojowych.

16 września przeprowadzono reorganizację lotnictwa myśliwskiego. Z pilotów i samolotów P-7a utworzono eskadrę rozpoznawczą. Nadwyżkę personelu latającego częściowo ulokowano na zasadzkach mających na celu zwalczanie niemieckiego lotnictwa rozpoznawczego. Tego dnia do eskadry dotarł jeden z członów rzutu kołowego, posiadający kilka beczek benzyny. Tego dnia uruchomiono zasadzkę na lotnisku Stanisławów.

17 września, w godzinach porannych, podczas nalotu 27 Junkersów, które próbowały zbombardować stację kolejową i most w Stanisławowie, ppor. Zadroziński zaatakował ostatnią trójkę, zestrzeliwując 1 Ju-87. Około 16.00 zlikwidowano zasadzkę w Stanisławowie, a eskadra przeleciała do Petlikowic. Ponieważ nikogo nie zastano, wrócono do Stanisławowa. Tam otrzymano rozkaz przelotu do Rumunii. Przed zmrokiem do Czermiowców na jedynym samolocie eskadry poleciał ppor. Główczyński. W Stanisławowie pozostał z powodu awarii silnika samolot ppor. Zadrozińskiego. Rzut kołowy przekroczył granicę polsko-rumuńską w nocy z 19 na 20 września.

Przygotowania do opuszczenia Mikulinic oraz przelotu do Rumunii opisał ppor. pil. Franciszek Kornicki:

Personel eskadry

Samoloty eskadry

W kampanii wrześniowej 1939 roku na uzbrojeniu eskadry znajdowało się dziesięć samolotów myśliwskich PZL P.7a.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Izydor Koliński: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.

Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych w latach 1939–1946. T. I: Polegli w kampanii wrześniowej, pomordowani w ZSRR i w innych okolicznościach podczas okupacji. Wydanie II poprawione i uzupełnione. Na prawach rękopisu.

Łukasz Łydżba: Lwowski III/6 Dywizjon Myśliwski. Poznań: Wydawnictwo „Vesper”, 2011. ISBN 978-83-7731-025-0.

Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.

Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1982. ISBN 83-206-0281-5.

Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Sowa Sławomir, Łódzki lotnik [Franciszek Kornicki] twarzą RAF; [w:] „Polska. Dziennik Łódzki”, 23/24 IX 2017, nr …., s. 6.

Kornicki Franciszek, Zmagania. Autobiografia pilota myśliwskiego, Wydawnictwo Stratus, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89450-94-4 (tłumaczenie The Struggle… z większą liczbą ilustracji).

Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. Lotnictwo wojskowe 1939. [dostęp 2019-08-24].

Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.