16 batalion saperów (16 bsap)
16 batalion saperów (16 bsap) to jednostka saperów w Polskim Wojsku.
Batalion nie był częścią pokojowej struktury wojskowej. Został utworzony w 1939 roku przez Ośrodek Sapersko-Pionierski 16 Dywizji Piechoty.
Geneza
W latach 1921–1929 pod szyldem 8 pułku saperów działał XVI batalion saperów. Powstał on w wyniku połączenia 3 kompanii XVIII batalionu saperów, które przemianowano na 1/XVI bsap oraz 3 kompanii XX batalionu saperów, przemianowanej na 2/XVI bsap. W razie wojny, XVI bsap miał być przypisany do 16 Dywizji Piechoty. Dowódcami pododdziału byli m.in.: kpt. Jakub Witkowski oraz kpt. Karol Domes (od listopada 1922 roku).
W lutym 1935 roku, w garnizonie Grudziądz, powstała 16 kompania saperów. Nowa jednostka została zorganizowana na bazie kompanii saperskiej wydzielonej z 8 batalionu saperów. Z dniem 1 lutego 1935 roku ustalono skład osobowy kompanii:
- dowódca kompanii – kpt. Tadeusz II Marynowski
- dowódca plutonu – por. Tadeusz Jan Góralski
- dowódca plutonu – ppor. Zdzisław Stanisław Castellaz
- dowódca plutonu – ppor. Stanisław Mędelewski
Kompania została podporządkowana dowódcy 16 Dywizji Piechoty.
Ośrodek Sapersko-Pionierski 16 DP
W maju 1937 roku 16 kompania saperów została przekształcona w Ośrodek Sapersko-Pionierski 16 DP. W zakresie wyszkolenia ośrodek podlegał dowódcy 3 Grupy Saperów. Ośrodek stacjonował w Grudziądzu.
Organizacja oraz skład personalny ośrodka w marcu 1939 roku przedstawiał się następująco:
- dowódca ośrodka – mjr Eugeniusz Szubert
- adiutant – por. Bolesław Kozłowski (*)
- oficer materiałowy – ppor. Stanisław Marian Piotr Żołądź
- oficer mobilizacyjny – por. Bolesław Kozłowski (*)
- dowódca kompanii saperów – por. Alojzy Pietrzykowski-Godziemba
- dowódca plutonu – ppor. Aleksander Gadus
- dowódca plutonu specjalnego – por. Franciszek Zalewski
Ośrodek pełnił funkcję jednostki mobilizującej. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, ośrodek miał za zadanie sformowanie w mobilizacji alarmowej czterech pododdziałów, w ramach jednostek oznaczonych kolorem niebieskim:
- Szefostwo Fortyfikacji „Grudziądz” (typ II)
- Dowództwo Grupy Fortyfikacyjnej nr 82
- 16 batalion saperów (typ IIa)
- drużyna przeprawowa pionierów piechoty nr 16
W dniach 24-25 marca 1939 roku ośrodek zrealizował mobilizację wymienionych pododdziałów, które zgodnie z planem operacyjnym „Zachód” zostały włączone do Armii „Pomorze”.
16 bsap w kampanii wrześniowej
Formowanie batalionu rozpoczęto 12 sierpnia 1939 roku.
W trakcie kampanii wrześniowej batalion, wraz z drużyną przeprawową pionierów piechoty, brał udział w walkach jako część macierzystej dywizji, m.in. w bitwie nad Osą oraz nad Bzurą.
W dniu 1 września 1939 roku, podczas krótkiego postoju w Pokrzywnie, pluton został ostrzelany z broni maszynowej przez polski samolot. Trzech saperów odniosło rany, w tym jeden ciężko. Dowódca batalionu zarządził, aby pluton chemiczny w czasie marszu i postoju utrzymywał dystans od pozostałych jednostek z powodu posiadania iperytu. 17 września 1939 roku, na pisemny rozkaz dowódcy batalionu, zniszczono cały sprzęt i środki chemiczne plutonu, z wyjątkiem wozów.
13 września 1992 roku, tradycje 16 batalionu saperów przejął 47 batalion saperów z Tczewa.
Organizacja wojenna i obsada personalna batalionu
Skład personalny we wrześniu 1939 roku:
- Dowództwo batalionu
- dowódca – mjr Eugeniusz Szubert
- zastępca dowódcy – kpt. Adam Roman Rolnik
- oficer gospodarczy – por. rez. int. Zygmunt Kroehnke
- oficer materiałowy – ppor. sap. Stanisław Marian Piotr Żołądź
- 1 kompania saperów – por. Zdzisław Alojzy Pietrzykowski-Godziemba
- 2 kompania saperów – ppor. Aleksander Gadus
- dowódca II plutonu – ppor. rez. sap. Brunon Edmund Pasiński
- 3 zmotoryzowana kompania saperów – por. Franciszek Zalewski (ranny 16 IX 1939)
- kolumna saperska – por. rez. inż. Bolesław Zdzisław Sakowski
- pluton chemiczny – ppor. rez. sap. Bernard Bednarski
Pluton chemiczny składał się z jednego oficera oraz 40 saperów. Z wyjątkiem dowódcy plutonu, tylko jeden podoficer zawodowy i jeden kapral byli żołnierzami służby czynnej, reszta została powołana z rezerwy. 25% z nich miało narodowość niemiecką, w tym kilku podejrzewanych o przynależność do nielegalnej organizacji. Rezerwiści nie byli przeszkoleni w zakresie służby przeciwgazowej. Wyposażenie plutonu obejmowało m.in. 72 miny iperytowe oraz 20 beczek z chlorkiem wapnia, gdzie każda mina zawierała 12 litrów iperytu. Użycie iperytu miało nastąpić na specjalny rozkaz. Z czterech przewidzianych w etacie wozów ogumionych, pluton dysponował jedynie dwoma, a także trzema wozami z poboru. Po brakujące wozy ogumione wysłano dwóch saperów do 2 pułku Saperów Kaniowskich w Puławach, jednak nie udało im się powrócić do jednostki. Wybuch wojny zastał pluton w koszarach Szefostwa Fortyfikacji w Grudziądzu.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Bernard Bednarski, Sprawozdanie z kampanii wrześniowej 1939 r. w Polsce, sporządzone 3 grudnia 1945 roku, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.32h.
Zdzisław Józef Cutter: Polskie wojska saperskie w 1939 r. : organizacja, wyposażenie, mobilizacja i działania wojenne. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2003. ISBN 83-7098-834-2.
Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
Cutter Zdzisław. Mobilizacja wojsk saperskich we wrześniu 1939. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3, s. 5-33, 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.