W Ghanie zapanowała burzliwa atmosfera po decyzji o zawieszeniu głównej sędzi kraju, Gertrude Torkornoo, co wywołało ostry sprzeciw ze strony opozycji oraz kontrowersje dotyczące władzy wykonawczej.
Decyzja o zawieszeniu sędzi
W środę, 3 października 2023 roku, Gertrude Torkornoo została usunięta ze swojej funkcji, co stanowi pierwszy przypadek w historii Ghany, gdy szef sądu został zawieszony. Decyzja ta została podjęta po złożeniu trzech petycji, które zawierały oskarżenia wobec Torkornoo. Jak dotąd, treść tych petycji nie została ujawniona, a sama Torkornoo nie skomentowała publicznie zaistniałej sytuacji.
Reakcje na decyzję prezydenta
Wsparcie dla tej decyzji wyraziły kręgi związane z rządem, które uznały ją za długo oczekiwaną próbę oczyszczenia wymiaru sprawiedliwości. Jednak opozycyjni parlamentarzyści określili to działanie jako „jawny zamach stanu w wymiarze sprawiedliwości, skrajne nadużycie władzy wykonawczej oraz bezpośredni atak na niezależność sądownictwa w Ghanie”.
Kontrowersje prawne
W dniu ogłoszenia decyzji prezydenta Mahamy, kancelaria prezydencka wydała oświadczenie, w którym poinformowano, że sędzia została poproszona o ustąpienie ze stanowiska, aby umożliwić przeprowadzenie śledztwa w sprawie oskarżeń. Od momentu ogłoszenia zawieszenia, przeciwko Torkornoo złożono dwie dodatkowe petycje.
Opinie ekspertów
Były prokurator generalny, Godfred Yeboah Dame, skrytykował decyzję, nazywając ją „kompletną farsą” oraz „największym atakiem na wymiar sprawiedliwości w historii kraju”. Warto zaznaczyć, że przed zawieszeniem Torkornoo, prawnicy złożyli co najmniej dwa pozwy kwestionujące legalność procedury stosowanej przez prezydenta. Zgodnie z prawem, prezydent powinien był przekazać kopie petycji sędzi, zanim podjął decyzję o jej zawieszeniu, co początkowo nie miało miejsca.
Wsparcie dla prezydenta
Pomimo krytyki, część Ghanijczyków popiera działania prezydenta. Dr Tony Aidoo, były ambasador Ghany w Holandii, stwierdził w rozmowie z radiem Joy News: „Myślę, że prezydent chroni wymiar sprawiedliwości w Ghanie przed działaniami osoby, która nie zachowuje się w sposób, który powinien ją tam utrzymać… jeżeli w pokoju unosi się nieprzyjemny zapach, musisz wpuścić świeże powietrze”.
Kontrowersje dotyczące niezależności sądownictwa
Niektórzy Ghanijczycy oskarżają Sąd Najwyższy pod przewodnictwem Torkornoo o sprzyjanie byłemu prezydentowi Nana Akufo-Addo i jego partii w kilku głośnych sprawach politycznych. Na przykład, w ubiegłym roku sędziowie orzekli, że decyzja przewodniczącego o uznaniu czterech miejsc poselskich za wolne była niezgodna z konstytucją.
Historia sędziów w Ghanie
Ghana miała dotychczas 15 szefów sądów, których zadaniem jest nadzorowanie administracji wymiaru sprawiedliwości w kraju. Ci, którzy pełnili tę funkcję przed Torkornoo, kończyli swoją kadencję poprzez przejście na emeryturę – żadnemu z nich nie zostało nałożone zawieszenie ani usunięcie z urzędu. Zgodnie z prawem, szefowie sądów mogą być usuwani jedynie w wyjątkowych okolicznościach, takich jak niekompetencja czy niewłaściwe zachowanie.
Dalsze kroki
Torkornoo, będąca trzecią kobietą na stanowisku szefa sądu w Ghanie, została nominowana w 2023 roku przez Akufo-Addo. Wcześniej w tym roku Torkornoo przetrwała próbę usunięcia, kiedy prezydent stwierdził, że petycja dotycząca jej odwołania miała „wiele niedociągnięć”. Obecnie powołano pięcioosobową komisję, która ma zbadać aktualne oskarżenia wobec Torkornoo.