Podczas posiedzenia sejmowej podkomisji, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Natalia Sobczak, zwróciła uwagę na trudności, z jakimi borykają się jednostki PAN w ubieganiu się o granty. Podkreśliła, że akademia powinna być traktowana na równi z uczelniami i innymi instytucjami naukowymi, co jest kluczowe dla przyszłości polskiej nauki.
- Prof. Natalia Sobczak wskazuje na trudności w ubieganiu się o granty w PAN.
- Akademia powinna być traktowana na równi z innymi instytucjami naukowymi.
- Instytuty bez osobowości prawnej nie mogą ubiegać się o fundusze.
- Frustracja naukowców prowadzi do ryzyka utraty talentów w polskiej nauce.
- Przykład Stacji Naukowej PAN w Wiedniu ilustruje problemy z finansowaniem.
Problemy z finansowaniem
Prof. Sobczak wskazała, że wiele instytutów naukowych oraz pomocniczych jednostek bez osobowości prawnej w ramach PAN nie ma możliwości ubiegania się o fundusze w różnych programach. „W Polskiej Akademii Nauk mamy instytuty naukowe i mamy pomocnicze jednostki naukowe bez osobowości prawnej. W tych jednostkach pomocniczych też pracują pracownicy ambitni, bardzo zdolni, którzy składają swoje wnioski w różnych programach i nawet nie są świadomi tego, że nie mają prawa do finansowania” – tłumaczyła. Taka sytuacja prowadzi do frustracji wśród naukowców, którzy czują się pomijani w systemie finansowania badań.
Przykłady z życia
Wiceprezes PAN przytoczyła konkretne przykłady, które ilustrują problem. Wspomniała o Stacji Naukowej PAN w Wiedniu, gdzie pracownik starał się o grant w konkursie Narodowego Centrum Nauki (NCN), jednak napotkał przeszkody wynikające z przepisów. „Mamy zdolnych pracowników merytorycznych, ale skutkiem takiej sytuacji będzie to, że odejdą” – oceniła prof. Sobczak. Podobne trudności dotykają badaczy ubiegających się o stypendia, co może prowadzić do utraty talentów w polskiej nauce.
Finansowanie instytutów
Prof. Sobczak podkreśliła, że Polskiej Akademii Nauk brakuje środków na wsparcie instytutów. „Niestety nie możemy w sposób znaczący wspierać finansowanie instytutów. Z kolei subwencje w naszych instytutach głównie idą na finansowanie wynagrodzeń. A dyrektorzy mówią, że subwencji nie wystarcza absolutnie na utrzymanie instytutów” – mówiła. Wiele instytutów zmuszonych jest do wypłacania części wynagrodzeń z projektów badawczych, co stwarza dodatkowe problemy po zakończeniu finansowania.
Reakcja ministerstwa
Wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego, Karolina Zioło-Pużuk, zauważyła, że w 2024 roku uczelnie otrzymały znacznie więcej funduszy z NCN niż jednostki PAN. „Gdybyśmy chcieli te liczby dzielić, to okazałoby się, że jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk co do zasady otrzymują wyższe finansowanie na wniosek niż uczelnie” – zaznaczyła. Wiceminister zgodziła się z prof. Sobczak, że granty nie powinny być traktowane jako uzupełnienie wynagrodzeń pracowników naukowych.
Przyszłość jednostek PAN
W odpowiedzi na zgłaszane problemy, ministerstwo zapowiedziało wprowadzenie „głębszych zmian” w ustawie o NCN, które mają na celu ułatwienie jednostkom PAN dostępu do finansowania. Wiceminister Zioło-Pużuk podkreśliła, że wiele z poruszanych kwestii zostanie rozwiązanych w toku prac nad nowelizacją ustawy o PAN. To może być kluczowy krok w kierunku poprawy sytuacji jednostek naukowych w Polsce i zapewnienia im równych szans w ubieganiu się o fundusze na badania.