W Budapeszcie odkryto skrzypce, które zostały zrobione w 1941 roku w nazistowskim obozie koncentracyjnym w Dachau. Ich twórcą był Franciszek Kempa, polski Żyd, który ukrył w instrumencie wiadomość do przyszłości. Notatka pozostała nieodkryta przez ponad 80 lat, a jej treść ukazuje trudne warunki, w jakich powstały te wyjątkowe skrzypce.
Wiadomość z przeszłości
Notatka, którą Kempa ukrył w skrzypcach, brzmiała: „Instrument próbny, wykonany w trudnych warunkach bez narzędzi i materiałów. Dachau. Anno 1941, Franciszek Kempa.” Dokument ten stanowi nie tylko świadectwo jego umiejętności, ale także dramatycznej rzeczywistości życia w obozie.
Odkrycie w Budapeszcie
Historia skrzypiec wyszła na jaw, gdy węgierscy handlarze sztuki, którzy przechowywali instrument przez wiele lat wśród zakupionych mebli, postanowili oddać go do naprawy. Specjalista, który zajął się instrumentem, był zaskoczony słabą jakością drewna i prymitywnymi narzędziami użytymi do jego wykonania, co nie odpowiadało widocznej biegłości rzemieślnika.
Rzemiosło w obozie
Szandra Katona, jedna z węgierskich handlarzy sztuki, zauważyła, że „jeśli spojrzysz na proporcje i strukturę, możesz zobaczyć, że to mistrzowskie skrzypce, zrobione przez człowieka, który znał się na swoim rzemiośle.” Odkrycie notatki po rozłożeniu instrumentu ujawnia, że Kempa musiał zmagać się z brutalnymi ograniczeniami swojego uwięzienia.
Historia Dachau
Dachau, pierwszy nazistowski oboz koncentracyjny, został otwarty w marcu 1933 roku. Początkowo więziono tam więźniów politycznych, ale z czasem stał się modelem dla innych obozów, gdzie przetrzymywano Żydów, Romów, duchownych, homoseksualistów i innych. Obóz był miejscem przymusowej pracy, eksperymentów medycznych i brutalnych kar, a jego działalność zakończyła się w 1945 roku.
Skrzypce nadziei
Skrzypce Kempy, znane jako „skrzypce nadziei”, są jedynym znanym instrumentem, który powstał wewnątrz obozu Dachau. Nie jest jasne, jak instrument opuścił oboz, ale wiadomo, że Kempa przeżył wojnę i wrócił do Polski, gdzie kontynuował swoją pracę jako lutnik aż do śmierci w 1953 roku.
Przetrwanie przez sztukę
Tamás Tálosi, jeden z handlarzy, podkreślił, że nadanie instrumentowi nazwy „skrzypce nadziei” odzwierciedla wiarę, że posiadanie celu lub wyzwania może pomóc przetrwać w trudnych czasach. „Skupiasz się nie na problemie, ale na samym zadaniu, i myślę, że to pomogło twórcy tego instrumentu przetrwać oboz,” powiedział Tálosi.