19 kwietnia 1943 roku, w sercu warszawskiego getta, doszło do wydarzenia, które na zawsze zmieniło bieg historii. Młodzi Żydzi, zmęczeni i wycieńczeni, stanęli do walki przeciwko niemieckim okupantom, rozpoczynając pierwsze zbrojne powstanie w okupowanej Europie. Pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, walczyli o swoją godność, wiedząc, że szanse na zwycięstwo są znikome. Wola życia i oporu napotkała jednak brutalną machinę wojenną, której nie dało się zatrzymać.
Warszawskie getto – historia w liczbach
W 1940 roku Niemcy zamknęli w getcie ponad 400 tysięcy Żydów. W ciągu zaledwie trzech lat, z powodu głodu, chorób i masowych deportacji, zginęło tam niemal 300 tysięcy osób. Zostali oni wywiezieni do obozu zagłady w Treblince, a ci, którzy pozostali, zaczęli organizować zbrojny opór.
Początek powstania
O godzinie 12:00, w przeddzień święta Pesach, niemieckie oddziały, wspierane przez czołgi, wkroczyły do getta, aby zlikwidować ostatnie ostoje oporu. Spotkały jednak zacięty opór ze strony Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW). Na ulicach Gęsiej i Nalewki rozgorzały walki, a symbolem oporu stały się wywieszone flagi – syjonistyczna z Gwiazdą Dawida oraz polska biało-czerwona.
Walka o godność
- Powstańcy, mimo braku amunicji i przewagi liczebnej Niemców, walczyli z determinacją.
- W dniach walki, wielu cywilów ukrywało się w bunkrach, marząc o przetrwaniu.
- Powstanie trwało cztery tygodnie, a Niemcy zrównali z ziemią całe getto, paląc dom po domu.
W miarę upływu dni, sytuacja powstańców stawała się coraz bardziej dramatyczna. Niemcy systematycznie podpalali budynki, zmuszając ukrywających się do desperackich działań. Jak przyznała prof. Barbara Engelking, „gdyby nie to, że systematycznie podpalano dom po domu, to kto wie, może w warszawskich bunkrach do końca wojny przeżyłoby więcej niż garstka osób”.
Zakończenie powstania
16 maja 1943 roku, po intensywnych walkach, niemieckie oddziały zakończyły operację, wysadzając w powietrze Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Powstańcy, którzy zostali schwytani, zostali zamordowani lub wywiezieni do obozów. W ten sposób warszawskie getto przestało istnieć, a jego mieszkańcy zostali zrównani z ziemią.
Akcja Żonkile – pamięć o bohaterach
Współczesne pokolenia nie zapominają o heroizmie tych, którzy walczyli o swoją godność. Co roku, z okazji rocznicy wybuchu powstania, organizowana jest akcja Żonkile, mająca na celu upamiętnienie bohaterów zrywu. Pomysłodawcą wydarzenia było Muzeum POLIN, a inspiracją był gest Marka Edelmana, ostatniego dowódcy ŻOB, który każdego roku składał żółte kwiaty przed pomnikiem Bohaterów Getta.
- W tym roku ambasadorką akcji jest psycholog Ewa Woydyłło-Osiatyńska.
- Wolontariusze rozdają symboliczne papierowe żonkile w Warszawie i innych miastach.
- O godzinie 12:00 włączane są syreny alarmowe, przypominające o tragedii sprzed 82 lat.
Czy jest mądra recepta na antysemityzm? Dr Ewa Woydyłło-Osiatyńska odpowiada, że „dobromyślność” to nie tylko piękne słowo, ale i postawa, która powinna towarzyszyć nam w codziennym życiu. Warto pielęgnować w sobie szacunek i tolerancję, aby nie dopuścić do powtórzenia historii.
Obchody rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim to nie tylko przypomnienie tragicznych wydarzeń, ale także wezwanie do refleksji nad współczesnymi problemami wykluczenia i dyskryminacji. Jak zauważyła koordynatorka akcji Zofia Bojańczyk, „to zło cały czas jest i czyha”, dlatego tak ważne jest, abyśmy w swoim otoczeniu reagowali na wszelkie przejawy nietolerancji.
Warto więc wziąć udział w obchodach, przypomnieć sobie o heroizmie tych, którzy stawili czoła niewyobrażalnej machinie, a także uczyć się na błędach przeszłości, aby przyszłość była wolna od takich tragedii.