- Nieracjonalność ludzi wpływa na skuteczność polityki pieniężnej i fiskalnej.
- Polityka pieniężna jest mniej efektywna w stabilizowaniu sytuacji makroekonomicznej.
- Polityka fiskalna jest bardziej efektywna w kontekście oczekiwań behawioralnych.
- Banki centralne mogą mieć ograniczone możliwości wpływania na inflację.
- Stłumienie inflacji wymaga bardziej drastycznych działań w modelu behawioralnym.
W obliczu złożoności współczesnej gospodarki, coraz więcej ekonomistów zwraca uwagę na różnice w podejściu do podejmowania decyzji finansowych przez ludzi. W artykule naukowym „Monetary and fiscal policy in a two-country model with behavioral expectations” polscy ekonomiści Michał Brzoza-Brzezina, Paweł R. Galiński oraz Krzysztof Makarski wskazują, że nieracjonalność ludzi ma istotny wpływ na skuteczność polityki pieniężnej i fiskalnej. W kontekście tej analizy, postawione zostało pytanie, czy tradycyjne modele ekonomiczne, oparte na założeniu racjonalnych oczekiwań, są w stanie oddać rzeczywistość funkcjonowania gospodarki.
Racjonalny Robert a behawioralny Bartek
W artykule autorzy przedstawiają dwa archetypy podejmowania decyzji ekonomicznych: racjonalnego Roberta, który analizuje dane i prognozy, oraz behawioralnego Bartka, który podejmuje decyzje na podstawie uproszczonych reguł. Robert, jako osoba racjonalna, jest w stanie przewidzieć skutki podwyżek stóp procentowych i dostosować swoje decyzje finansowe do zmieniającej się sytuacji. Bartek natomiast, kierując się bardziej intuicją i bieżącymi informacjami, nie zawsze łączy wszystkie kropki, co prowadzi do podejmowania decyzji, które mogą być mniej przemyślane.
Implikacje dla polityki pieniężnej
Jednym z kluczowych wniosków płynących z badań jest to, że polityka pieniężna staje się mniej skuteczna w stabilizowaniu sytuacji makroekonomicznej. W modelu behawioralnym, reakcja inflacji na podwyżkę stóp procentowych jest znacznie słabsza niż w modelu racjonalnych oczekiwań. Na przykład, spadek stopy inflacji w odpowiedzi na podwyżkę stopy procentowej o 100 punktów bazowych wynosi jedynie 0,5 proc. w modelu behawioralnym, podczas gdy w modelu racjonalnym jest to 1,2 proc. To pokazuje, że banki centralne mogą mieć ograniczone możliwości wpływania na inflację poprzez tradycyjne narzędzia polityki pieniężnej.
Skuteczność polityki fiskalnej
W przeciwieństwie do polityki pieniężnej, polityka fiskalna wydaje się być bardziej efektywna w kontekście oczekiwań behawioralnych. Mnożniki wydatków są wyższe, co oznacza, że reakcja PKB i cen na ekspansję fiskalną jest silniejsza. W praktyce oznacza to, że rządy mogą skuteczniej stymulować gospodarkę poprzez zwiększenie wydatków publicznych, co może prowadzić do szybszego wzrostu gospodarczego w trudnych czasach.
Granice efektywności polityki pieniężnej
Badania wskazują również, że wskaźnik poświęcenia, który pokazuje, jak głębokie spowolnienie gospodarcze jest potrzebne do obniżenia inflacji, jest wyższy w modelu behawioralnym. To oznacza, że stłumienie inflacji z wysokich poziomów wymaga bardziej drastycznych działań, co może prowadzić do niepożądanych skutków ubocznych dla gospodarki. W związku z tym, banki centralne mogą napotykać na trudności w osiąganiu swoich celów inflacyjnych, co stawia pod znakiem zapytania ich rolę w zarządzaniu gospodarką.
Wnioski dla przyszłości
Podsumowując, badania Michała Brzozy-Brzeziny, Pawła R. Galińskiego oraz Krzysztofa Makarskiego sugerują, że nieracjonalność ludzi ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia dynamiki gospodarki. W związku z tym, polityka fiskalna może wymagać większej aktywności, podczas gdy polityka pieniężna powinna być mniej agresywna. Jak zauważają autorzy, „nasza nieracjonalność psuje szyki bankom centralnym”, co może prowadzić do konieczności przemyślenia dotychczasowych strategii zarządzania gospodarką. W obliczu tych wyzwań, kluczowe będzie dostosowanie polityki ekonomicznej do rzeczywistych zachowań ludzi, co może przynieść lepsze rezultaty w stabilizacji gospodarki.