- Konstytucja 3 maja została uchwalona 3 maja 1791 roku jako pierwsza w Europie i druga na świecie.
- Dokument wprowadzał trójpodział władzy oraz znosił liberum veto.
- Uchwalenie konstytucji spotkało się z aprobatą narodu, ale również z opozycją, która zawiązała konfederację targowicką.
- Wojska rosyjskie wkroczyły do Polski, co doprowadziło do wojny w obronie Konstytucji 3 maja.
- Konstytucja 3 maja pozostaje symbolem dążeń Polaków do suwerenności i reform.
3 maja 1791 roku uchwalono Konstytucję 3 maja, pierwszą w Europie i drugą na świecie, która miała na celu reformę ustroju Rzeczypospolitej. Dokument ten, choć obowiązywał jedynie przez 14 miesięcy, znacząco wpłynął na historię Polski i jej dążenia do suwerenności.
Reformy ustrojowe i kontekst historyczny
Konstytucja 3 maja była wynikiem długotrwałych starań reformatorów, którzy dostrzegali potrzebę wzmocnienia władzy królewskiej oraz ograniczenia liberum veto. W obliczu pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku, sytuacja polityczna kraju stawała się coraz bardziej dramatyczna. Wśród reformatorów znajdowali się m.in. Stanisław Dunin-Karwicki i Stanisław Konarski, którzy krytykowali dotychczasowy ustrój.
Sejm Wielki i uchwalenie konstytucji
Sejm Wielki, obradowający od 6 października 1788 roku, stał się miejscem, gdzie zrodził się pomysł uchwalenia konstytucji. W atmosferze pilnych obrad, 3 maja 1791 roku, Sejm przyjął dokument, który wprowadzał m.in. trójpodział władzy oraz znosił liberum veto. Król Stanisław August Poniatowski, potwierdzając uchwałę, powiedział: „Przysięgłem Bogu, żałować tego nie będę”.
Reakcje na uchwalenie konstytucji
Uchwalenie Konstytucji 3 maja wywołało różnorodne reakcje zarówno w kraju, jak i za granicą. Prof. Zofia Zielińska w rozmowie z „Historią DoRzeczy” zaznaczyła, że „dziewięć miesięcy później, na sejmikach odbywanych 14 lutego 1792 roku, naród gremialnie konstytucję zaaprobował”. Z kolei Ewald Friedrich Hertzberg, pruski minister, ostrzegał, że „Polska otrzymała rząd trwały i lepiej zorganizowany niż Anglia”.
Konsekwencje uchwalenia konstytucji
Niestety, przeciwnicy reform szybko zawiązali konfederację targowicką, co doprowadziło do obalenia postanowień konstytucji. Wojska rosyjskie wkroczyły do Polski, a wkrótce rozpoczęła się wojna w obronie Konstytucji 3 maja. Mimo kilku zwycięstw, takich jak bitwa pod Zieleńcami, sytuacja Polski była coraz bardziej dramatyczna.
Znaczenie Konstytucji 3 maja
Bez względu na losy, jakie spotkały Konstytucję 3 maja, dokument ten pozostaje symbolem dążeń Polaków do suwerenności i reform. Jak podkreślił Janusz Woronicz w XIX wieku: „Ustawa 3 maja nie zdołała odwrócić już rozbiorów, uratować niepodległości narodu, uratowała go wszakże pod względem wewnętrznej naprawy”.