-ski jako formant przymiotnikowy
-ski to formant przymiotnikowy, który jest kontynuacją prasłowiańskiego -ьskь-jь. Służy do określania przynależności; na przykład „niebieski” w XIV wieku oznaczał „przynależny do nieba”. Dzięki temu przyrostkowi powstają również przymiotniki od nazw państw i miast, takie jak włoski, ateński czy chrzanowski. W polskim oraz ogólnosłowiańskim nazewnictwie jest to formant, który aktywnie tworzy nazwy topograficzne i dzierżawcze. Występuje w dwóch formach „-sk” i „-sko”, co można zobaczyć w przykładach takich jak Gdańsk, Dolsko, Smolsko. Nazwy z Małopolski i Mazowsza z XII wieku (np. Busk, Płońsk, Połtowsk, Płock) pokazują, gdzie pierwotnie przebiegała granica użycia formantów „-sk” i „-sko”, która pokrywała się z granicą mazurzenia.
Rozwój nazwisk z formantem „-ski”
Z biegiem czasu przymiotniki z formantem „-ski” zaczęły być używane do tworzenia nazwisk, takich jak Tarnowski (od Tarnowa), Zamojski (od Zamościa) czy Suski (od Suchej). Od XIV wieku, nazwy utworzone z użyciem formantu „-ski” zaczęły zyskiwać na popularności, zwłaszcza w Wielkopolsce, na Pomorzu i Mazowszu. Liczne złożone przyrostki wskazują na produktywność formantu „-ski”:
- -owski: andrzejowski, doktorowski (XV wiek)
- -iński: dzieciński (dziecinny), macoszyński (macoszyn)
- -ański: afrykański, zakopiański (zamiast zakopański)
- -ajski: hawajski, jawajski
- -ejski: dantejski, europejski
- -ijski: monachijski, chilijski
- -eński: genueński, budapeszteński
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.