(Bekas) dubelt, bekas dubelt (Gallinago media) – to gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego, który należy do rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Jest to gatunek bliski zagrożenia wyginięciem.
Zasięg występowania
Dubelt można spotkać w Europie Północnej, Środkowej i Wschodniej, a także na zachodniej Syberii – od Półwyspu Skandynawskiego i Polski po Jenisej. Ptaki te zimują w Afryce Subsaharyjskiej. W okresie migracji przelatują w marcu–maju oraz lipcu–listopadzie.
W Polsce gniazdują bardzo nielicznie, głównie na Podlasiu (najwięcej w Dolinie Biebrzy) oraz w Lubelszczyźnie, a skrajnie nielicznie w północnej części Mazowsza, Wielkopolsce i na Pomorzu Zachodnim.
Morfologia
Cechy gatunku
W przypadku tego gatunku nie występuje wyraźny dymorfizm, ani płciowy, ani wiekowy. Wierzch głowy jest ciemnobrązowy z szerokimi, jasnobrązowymi smugami na środku oraz nad oczami. Wierzch ciała jest brązowy z czarnobrązowymi plamami, a spód ciała jasny z ciemnym prążkowaniem. Ogon ma rdzawy kolor z białymi krawędziami. Dziób jest długi, prosty, brązowy z czarnym końcem.
Nie wyróżnia się podgatunków.
Wymiary średnie
- długość ciała: ok. 27–29 cm
- rozpiętość skrzydeł: ok. 42–46 cm
- masa ciała: ok. 140–250 g
Ekologia i zachowanie
Biotop
Preferuje duże obszary podmokłych łąk oraz bagien.
Okres godowy
Samce tokują stadnie, głównie nocą na wybranych torfowiskach, do których są bardzo przywiązane. Niektóre miejsca toków są odwiedzane przez ptaki przez 20, a nawet 60 lat. Tokowiska dubeltów tworzą system, a poszczególne z nich oddalone są od siebie o kilka kilometrów. Samce przebywają na tokowisku średnio 4 dni, a między tokowiskami dochodzi do wymiany samców. Dlatego dubelty potrzebują dużych obszarów podmokłych, które niestety stają się coraz rzadsze. To sprawia, że są ptakami rzadkimi i trudnymi do obserwacji. W czasie toków samce przyjmują charakterystyczną postawę, wypinając pierś i napinając nogi, wydając specyficzne dźwięki przypominające terkot. W końcowej fazie tokowania ptak unosi skrzydła, przysiada i rozpościera ogon. Każdy samiec tokuje na oddzielnej kępie, niczym na cokole. Zdarzają się również potyczki między samcami na granicach rewirów, jednak nigdy się nie dotykają, okazując niezadowolenie poprzez unoszenie i opuszczanie głowy. Samice obserwują tokowisko, wybierając najbardziej atrakcyjnego samca.
Gniazdo
Gniazduje na ziemi, w suchym, wyniesionym miejscu.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi, składając w maju–lipcu 4 jaja.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres 22–24 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu, ale pozostają pod opieką obojga rodziców przez 4–5 tygodni, aż uzyskają zdolność do lotu.
Pożywienie
Podstawowym pokarmem dubelta są bezkręgowce, w szczególności dżdżownice, ale także ślimaki, owady lądowe oraz ich larwy, a także nasiona.
Status i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje dubelta jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2012 roku, wynosi od 118 000 do 1 051 000 osobników. Trend liczebności populacji jest uznawany za spadkowy.
W Polsce gatunek ten objęty jest ścisłą ochroną. Liczebność populacji dubelta w latach 2013–2018 szacowano na 250–450 tokujących samców. W latach 2007-2018 odnotowano znaczący spadek liczebności, wynoszący około 54%. Na Czerwonej liście ptaków Polski uznany jest za gatunek zagrożony (EN) w odniesieniu do populacji lęgowej.
Największymi zagrożeniami dla gatunku są niszczenie i degradacja jego siedlisk lęgowych, głównie na skutek intensyfikacji rolnictwa, osuszania terenów podmokłych oraz zalewania dolin rzecznych podczas budowy sztucznych zbiorników. Utrata siedlisk lęgowych może także być spowodowana zmianami klimatycznymi, nadmiernym użytkowaniem łąk, a także porzuceniem użytkowania rolniczego w niektórych rejonach, co prowadzi do ich zarastania. W wschodniej Europie, w Armenii oraz na zimowiskach, jest to ptak łowny.
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Gallinago media (Dubelt). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 90–93. ISBN 83-86564-43-1.
