AZS UMK Toruń (koszykówka)

Sekcja koszykówki Akademickiego Związku Sportowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

To jedna z sekcji toruńskiego AZS-u.

Historia

Akademicki Związek Sportowy na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu powstał w 1946 roku. Koszykówkę początkowo można było uprawiać w ramach „sekcji gier sportowych”, która obejmowała także siatkówkę. W 1951 roku sekcja koszykówki została wyodrębniona. Jej twórcą i wieloletnim trenerem był Edward Kucza, który pełnił również funkcję kierownika Studium Wychowania Fizycznego i Sportu UMK. Rozwój drużyny był związany z przybyciem na uczelnię grupy studentów, którzy wcześniej grali w SKS Kasprowicz Inowrocław (Liceum im. Jana Kasprowicza). Akademicy rozpoczęli rozgrywki centralne w 1951 roku, szybko awansując do ligi wojewódzkiej, w której w sezonie 1951/1952 zajęli 4. miejsce. W następnym roku toruńscy studenci zajęli 3. miejsce w finałowym turnieju II ligi, co było pierwszą lokatą, która nie dawała awansu. W sezonie 1953/1954 zwyciężyli w północnej grupie drugiej ligi, zdobywając tę samą liczbę punktów co koszykarze Kolejarza Toruń. Obydwie drużyny awansowały do finałowego turnieju II ligi w Krakowie, gdzie AZS wygrał wszystkie trzy mecze i awansował do ekstraklasy.

Przed tym wydarzeniem Toruń reprezentowały sekcje koszykarskie Pomorzanina (wówczas pod nazwą Kolejarz Toruń; pięć sezonów w II lidze i jeden w ekstraklasie) oraz toruńscy Budowlani (siedem sezonów w II lidze i jeden w ekstraklasie).

W swoim debiucie w najwyższej klasie rozgrywkowej AZS zajął ósme miejsce, które, dzięki korzystnemu zbiegowi okoliczności (zwycięstwo Sparty Kraków nad Stalą Poznań), zapewniło im utrzymanie. Zespół grał w ekstraklasie nieprzerwanie aż do sezonu 1969/1970, kiedy to zajął spadkowe dziesiąte miejsce. W 1954 roku drużyna zdobyła przydomek „Twarde Pierniki”, nadany przez czytelników Ilustrowanego Kuriera Polskiego. Oprócz występów w I lidze, AZS odniósł sukcesy w Akademickich Mistrzostwach Polski, zdobywając m.in. trzy złote medale (w latach 1954, 1957), srebrne (1953, 1959) oraz brązowy (1952). Kapitanem drużyny w latach 50. i 60. był Ryszard Olszewski, najlepszy polski koszykarz roku 1961, uczestnik igrzysk olimpijskich oraz mistrzostw Europy i akademickich mistrzostw świata. Wśród innych zawodników, którzy przyczynili się do siły zespołu, można wymienić Andrzeja Chmarzyńskiego, Krzysztofa Franciszoka, Andrzeja Kolę oraz Kazimierza Kleczkowskiego. Wielu z nich rozpoczęło kariery naukowe po zakończeniu kariery sportowej. W sezonie 1967/1968 Olszewski przejął stanowisko trenera po Edwardzie Kuczy. Osłabiona kadrowo drużyna dwukrotnie zajęła 10. miejsce w ciągu trzech lat, co w wyniku reformy rozgrywek w 1970 roku oznaczało spadek z ekstraklasy.

Po degradacji do II ligi, AZS grał na tym poziomie przez kolejne cztery sezony, a następnie spadł do III ligi. W drugiej połowie lat 70. oraz na początku lat 80. działacze AZS-u skupili się na szkoleniu młodzieży, co przyniosło liczne medale na mistrzostwach Polski juniorów oraz Mistrzostwach Polski Uniwersytetów. Powrót na zaplecze ekstraklasy miał miejsce dopiero w 1986 roku, a na kolejny sukces zespół musiał czekać do 1990 roku, kiedy to zwyciężył w rozgrywkach II ligi i znów awansował do ekstraklasy. Niestety, akademicy nie zdołali się utrzymać, zdobywając jedynie 13 zwycięstw w 32 meczach, co skutkowało udziałem w barażach, w których przegrali z Astorią Bydgoszcz. AZS spędził kolejne cztery lata w II lidze.

Dopiero wsparcie firmy włókienniczej Elana umożliwiło poprawę wyników drużyny, co doprowadziło do awansu do PLK. Zespół przyjął żółto-niebieskie barwy i nazwę AZS Elana Toruń. W sezonie 1994/1995 zakontraktowano m.in. Piotra Nizioła, Jacka Robaka oraz dwóch Amerykanów: Dyana Nixona i Chrisa Wimberly’ego, a trenerem został Ryszard Szczechowiak. W rezultacie drużyna awansowała do Polskiej Ligi Koszykówki, notując zaledwie 5 porażek. AZS Elana spędziła w ekstraklasie sześć sezonów, osiągając najlepsze wyniki w latach 1996 i 1998, zajmując 6. miejsca. W 1996 roku w Toruniu zagrał Rickie Calloway, pierwszy polski zawodnik z przeszłością w NBA. W latach 90. w AZS-ie występowali także Ireneusz Chromicz, Jarosław Darnikowski, Jarosław Jechorek oraz obcokrajowcy, tacy jak Jamal Faulkner i Walter Jeklin.

W 1996 roku AZS rozegrał mecz z Slovakofarmą Pezinok w eliminacjach Pucharu Koracia, jednak pomimo wygranej w Toruniu, nie zdołał awansować (w dwumeczu 178:167 dla Słowaków). Podobna sytuacja miała miejsce dwa lata później, kiedy akademicy nie pokonali fińskiego Honka Playboys Espoon (w dwumeczu 176:175 dla Finów).

Przed sezonem 1999/2000 Elana wycofała się ze sponsorowania sekcji, co wpłynęło na wyniki drużyny. Pod wodzą Jacka Kalinowskiego, AZS zajął 13. miejsce przez dwa sezony, po czym w sezonie 2000/2001 doszło do degradacji. Po zakończeniu sezonu drużyna przekształciła się w Toruński Klub Koszykarski, który jednak nie został zgłoszony do I ligi.

Obcokrajowcy

Stan na 14 lutego 2019

AZS w poszczególnych sezonach

1950/1951: awans
1951/1952: 4. miejsce w lidze wojewódzkiej
1952/1953: 3. miejsce w turnieju finałowym II ligi
1953/1954: 1. miejsce w turnieju finałowym II ligi, awans
1954/1955: 8. miejsce w I lidze
1955/1956: 6. miejsce w I lidze
1956/1957: 8. miejsce w I lidze, udział w turnieju barażowym
1957/1958: 5. miejsce w I lidze
1958/1959: 5. miejsce w I lidze
1959/1960: 10. miejsce w I lidze
1960/1961: 9. miejsce w I lidze
1961/1962: 7. miejsce w I lidze
1962/1963: 7. miejsce w I lidze
1963/1964: 7. miejsce w I lidze
1964/1965: 9. miejsce w I lidze
1965/1966: 6. miejsce w I lidze
1966/1967: 9. miejsce w I lidze
1967/1968: 10. miejsce w I lidze
1968/1969: 7. miejsce w I lidze
1969/1970: 10. miejsce w I lidze, spadek
1970/1971: 4. miejsce w II lidze
1971/1972: 4. miejsce w II lidze
1972/1973: 8. miejsce w II lidze
1973/1974: 9. miejsce w II lidze, spadek
lata 1974–1986: występy w III lidze
1986/1987: 5. miejsce w II lidze
1987/1988: 5. miejsce w II lidze
1988/1989: 3. miejsce w II lidze
1989/1990: 1. miejsce w II lidze, awans
1990/1991: 10. miejsce w I lidze, porażka w barażu, spadek
1991/1992: 4. miejsce w II lidze
1992/1993: 8. miejsce w II lidze
1993/1994: 5. miejsce w II lidze
1994/1995: 1. miejsce w II lidze, awans
1995/1996: 6. miejsce w PLK¹, awans do el. Pucharu Koracia
1996/1997: 8. miejsce w PLK
1997/1998: 6. miejsce w PLK, awans do el. Pucharu Koracia
1998/1999: 7. miejsce w PLK
1999/2000: 13. miejsce w PLK
2000/2001: 13. miejsce w PLK, spadek, reorganizacja
2001/2002: IV liga, awans
od 2002: III liga

1. W 1995 roku „I ligę” przemianowano na „Polską Ligę Koszykówki”, „II ligę” na „I ligę” itd. ŁĄCZNIE: 23 sezony w ekstraklasie (I lidze, PLK)

Współczesność

Obecnie drużyna AZS UMK Toruń rywalizuje w III lidze (poziom wojewódzki). W sezonie 2011/2012 zespół zajął piąte miejsce spośród ośmiu sklasyfikowanych drużyn. Oprócz rozgrywek organizowanych przez PZKosz, AZS bierze także udział w akademickich rozgrywkach. Drużyna składająca się ze studentów zdobyła mistrzostwo Ligi Akademickiej Koszykarzy w sezonach 1999/2000 oraz 2000/2001, a rok później zajęła drugie miejsce.

Sekcja żeńska

Przy AZS UMK istnieje również utytułowana sekcja koszykówki kobiet. Zespół żeński zdobył 6 złotych, 7 srebrnych i 3 brązowe medale mistrzostw Polski uniwersytetów od 1971 roku.

W przeszłości sekcja brała udział w krajowych rozgrywkach ligowych. Kobiety otrzymały przydomek „Katarzynki”, nawiązujący do „Twardych Pierników”, którym to mianem nazywano koszykarzy AZS-u od lat 50. W latach 60. i 70. toruńskie koszykarki kilkakrotnie awansowały do ekstraklasy, a w latach 1992–2001 zespół AZS-u nieprzerwanie występował w I lidze.