ATV Jules Verne

ATV Jules Verne, znany również jako Automatyczny Statek Transferowy nr 1, to bezzałogowy pojazd dostawczy dla Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, zarządzany przez Europejską Agencję Kosmiczną. Jest to pierwszy pojazd z serii ATV, nazwany na cześć znanego pisarza powieści science-fiction, Juliusza Verne’a. Wystartował on 9 marca 2008 roku na pokładzie rakiety Ariane 5 ES, a do stacji ISS zadokował 3 sierpnia, dostarczając łącznie 2297 kg ładunku użytecznego, w tym prowiant, paliwo oraz wodę. Misja ATV Jules Verne zakończyła się 29 września, kiedy pojazd uległ zniszczeniu podczas wejścia w atmosferę. Kolejnymi pojazdami tej serii były ATV Johannes Kepler w 2011 roku oraz ATV Edoardo Amaldi w 2012 roku.

Budowa

Automatyczny Statek Transferowy nr 1 otrzymał nazwę Jules Verne 9 sierpnia 2002 roku. Do końca stycznia 2003 roku większość jego komponentów została zmontowana przez różne firmy:

System cumowniczy oraz pompy transferu paliwa dostarczyła Rakietowo-Kosmiczna Korporacja „Energia” im. Siergieja Pawłowicza Korolowa z siedzibą w Rosji, która jest także producentem pojazdów Sojuz-TMA oraz Progress-M.
Przedział ładunkowy zmontowano w Turynie (Włochy) przez konsorcjum Thales Alenia Space.
System napędowy statku został złożony przez konsorcjum EADS Astrium w zakładach w Bremie (Niemcy), gdzie dokonano również montażu wszystkich komponentów.

Po zakończeniu montażu, Jules Verne trafił 15 lipca 2004 roku do ośrodka ESTEC w Noordwijk (Holandia) na serię testów systemowych. Po ich zakończeniu, pojazd został wysłany do Gujańskiego Centrum Kosmicznego w Kourou, gdzie przeprowadzono załadunek, inspekcje końcowe, połączenie z rakietą i start.

Misja

Start

O godzinie 04:03 czasu Greenwich (05:03 czasu polskiego), Jules Verne wystartował z wyrzutni ELA-3 w Kourou na pokładzie rakiety Ariane 5 ES. Od stopnia górnego odłączył się 1 godzinę, 6 minut i 41 sekund po starcie, a następnie uruchomiono wszystkie systemy. Dwa dni później silniki statku zostały po raz pierwszy uruchomione, co rozpoczęło serię korekcji orbity w celu zrównania z ISS.

Operacje orbitalne

Jules Verne, jako pierwszy pojazd ATV, musiał przejść szereg testów przed połączeniem z ISS, aby sprawdzić wszystkie systemy w rzeczywistych warunkach. Najbardziej znane były testy zbliżania do ISS, tzw. demo-dni, które miały miejsce 29 marca (minimalna odległość od stacji: 3,5 km) oraz 31 marca (12 m). Ostatecznie pojazd zadokował do rufowego portu modułu DOS-8 Zwiezda 3 kwietnia 2008 roku o 14:45:32 czasu Greenwich.

Po połączeniu z ISS

Po sprawdzeniu szczelności połączenia, załoga ISS weszła na pokład statku i rozpoczęła przekazywanie ładunku. Przepompowano 270 kg wody, 21 kg tlenu oraz 856 kg paliwa do modułu Zwiezda. Na ISS przeniesiono także 1150 kg prowiantu i ekwipunku. Wewnątrz statku znajdowały się również pierwsze oryginalne wydania dzieł Juliusza Verne’a: Z Ziemi na Księżyc oraz Wokół Księżyca, oba z XIX wieku.

Jules Verne miał również za zadanie podnosić orbitę stacji oraz umożliwiać manewry unikowe w przypadku zagrożenia kolizją z kosmicznym śmieciem, co udało mu się zrealizować w sierpniu 2008 roku.

Podczas połączenia z ISS, pojazd stał się najbardziej odizolowaną częścią stacji. Niektórzy członkowie załogi wykorzystywali go jako sypialnię lub łazienkę, a południowokoreańska astronautka Yi So-yeon używała go jako laboratorium do eksperymentów z dziedziny nanotechnologii.

W czasie manewru dokowania stację zajmowała załoga Ekspedycji 16, w której skład wchodzili: dowódca Peggy Whitson oraz inżynierowie pokładowi Jurij Malenczenko i Garrett Reisman. Na przełomie kwietnia i maja zostali zastąpieni przez Ekspedycję 17, której członkowie to Siergiej Wołkow (dowódca) oraz Oleg Kononienko i Gregory Chamitoff (inżynierowie pokładowi). W czasie połączenia pojazdu Jules Verne ze stacją nie było na pokładzie żadnego astronauty z ESA.

W trakcie misji ATV Jules Verne, ISS odwiedziły dwa pojazdy:

Sojuz TMA-12: dostarczył na stację Wołkowa i Kononienkę, a także wspomnianą wcześniej Yi So-yeon.
Discovery (STS-124): na pokładzie promu przyleciał Chamitoff, który zastąpił Reisman, oraz dostarczono japoński moduł badawczy JEM Kibō.

Koniec misji

Po zapełnieniu się odpadami ze stacji, Jules Verne odłączył się od ISS 5 września 2008 roku, obniżając swoją orbitę o 5 km, aby znajdować się poniżej stacji. Po przeprowadzeniu dwóch manewrów naprowadzających na kurs kolizyjny z Ziemią, 29 września 2008 roku o 13:31 czasu Greenwich, Jules Verne uległ całkowitej dezintegracji w ciągu 12 minut podczas wejścia w atmosferę.