ATEX – Dyrektywa Unii Europejskiej
ATEX (z francuskiego Atmosphères Explosibles) to dyrektywa Unii Europejskiej, która stanowi akt prawny definiujący wymagania podstawowe dla produktów przeznaczonych do użycia w strefach zagrożonych wybuchem. Szczegółowe wymagania są zawarte w normach związanych z tą dyrektywą, natomiast kwestie, które nie są objęte ani dyrektywą, ani normami, mogą być regulowane przez wewnętrzne przepisy w poszczególnych krajach członkowskich. Jednak te regulacje nie mogą być sprzeczne z dyrektywą ani jej zaostrzać. Dyrektywa ATEX 2014/34/UE (wcześniej 94/9/WE do 19.04.2016 r.) wymaga oznakowania CE, co oznacza, że każdy produkt „ATEXowy” oznaczony symbolem Ex musiał być wcześniej oznakowany znakiem CE przez producenta oraz przejść procedurę oceny zgodności z obowiązkowym udziałem „strony trzeciej” (wybranej jednostki notyfikowanej), jeśli producent zastosował moduł inny niż moduł A (załącznik VIII dyrektywy – wewnętrzna kontrola produkcji).
Historia
W obliczu niejednolitych przepisów dotyczących bezpieczeństwa w krajach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz późniejszej Unii Europejskiej, które stanowiły przeszkodę w swobodnym przepływie towarów, postanowiono ujednolicić te regulacje. W dniu 23 marca 1994 r. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły dyrektywę 94/9/WE ATEX, która weszła w życie 1 lipca 2003 roku. Dodatkowo, dyrektywa 1999/92/WE ATEX137 (z dnia 16 grudnia 1999 r.) dotyczyła minimalnych wymagań bezpieczeństwa w miejscach pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa. Pierwsza dyrektywa została wprowadzona do polskiego prawa poprzez rozporządzenie w 2003 roku i zaczęła obowiązywać po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r.. Od 10 czerwca 2016 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. (Dz. U. poz. 817). Natomiast druga dyrektywa została wprowadzona przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 29 maja 2003 r. (z późn. zm.) i zaczęła obowiązywać 25 lipca 2003 r. Nowe rozporządzenie ministra gospodarki, które weszło w życie 31 października 2010 r., dotyczyło minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej (Dz. U. Nr 138, poz. 931) i zastąpiło rozporządzenie z 2003 r.
W drugiej połowie 2011 roku rozpoczęto prace w Radzie Unii Europejskiej nad ujednoliceniem dyrektywy 94/9/WE z wymaganiami Nowych Ram Prawnych Decyzji 768/2008/WE, które zakończyły się przyjęciem nowej dyrektywy ATEX 2014/34/UE, obowiązującej od 20 kwietnia 2016 r., zastępującej poprzednią dyrektywę 94/9/WE.
W przypadku obu wymienionych rozporządzeń warto zaznaczyć, że należy je czytać w kontekście ustawy, na podstawie której zostały wydane, co jest podkreślone na początku każdego z rozporządzeń.
Oznaczenia
Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem
Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem została określona w Załączniku nr I do dyrektywy 1999/92/WE ATEX137 z dnia 16 grudnia 1999 r., dotyczącej minimalnych wymagań zwiększających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników, którzy mogą być narażeni na działanie atmosfery wybuchowej.
Przestrzenie, w których występuje ryzyko wybuchu, zostały podzielone na różne strefy zagrożenia. Oznaczenie strefy informuje zarówno o rodzaju zagrożenia, jak i jego intensywności. Odpowiedzialność za klasyfikację przestrzeni do właściwej strefy spoczywa na inwestorze, projektancie obiektu budowlanego oraz użytkowniku końcowym.
Grupy urządzeń przeciwwybuchowych
Informacje ogólne
Rodzaje zabezpieczeń mechanicznych
Klasyfikacja IP
Klasyfikacja IP jest określona przez normę EN 60529. Określa ona stopień ochrony mechanicznej obudowy oraz metody testowania. Klasyfikacja ta składa się z dwóch cyfr: pierwsza wskazuje na stopień ochrony przed wnikaniem ciał stałych, a druga – cieczy.
Klasyfikacja IK
Klasyfikacja IK, określona przez normę EN 50102, definiuje stopień ochrony obudowy przed uderzeniami mechanicznymi.
Klasy temperatur
Poziom zabezpieczenia urządzenia EPL
Poziom zabezpieczenia EPL integruje klasyfikację ATEX oraz IECEx. Przedstawia poniższą relację pomiędzy kategoriami ATEX a strefami zagrożenia wybuchem:
- – w obecności atmosfery wybuchowej
Jednostki notyfikowane i certyfikujące ATEX
Lista jednostek certyfikujących:
- UDT-CERT
- ITG KOMAG
- Główny Instytut Górnictwa Kopalnia Doświadczalna „Barbara” Mikołów
- OBAC – Ośrodek Badań Atestacji i Certyfikacji Sp. z o.o. Gliwice
- TEST – Jednostka Opiniująca, Atestująca i Certyfikująca Wyroby Sp. z o.o.
- Fyzikálně Technický Zkušební Ŭstav (Czechy, Ostrawa)
- FSA – Forschungsgesellschaft für angewandte Systemsicherheit und Arbeitsmedizin (Niemcy, Mannheim)