ARLZ (Auflockerung, Räumung, Lähmung, Zerstörung; pol. Rozluźnienie, Oczyszczenie, Paraliż, Zniszczenie) to niemiecka strategia spalonej ziemi, która była stosowana przez Wehrmacht na frontach II wojny światowej.
Przyczyna
Strategia ARLZ wynikała z wytycznych organizacji Wirtschaftsstab Ost z 1943 roku. W dokumencie tym podsumowano działania, które miały być podjęte w przypadku ewakuacji zagrożonych terenów. Celem było zminimalizowanie zasobów dostępnych dla wroga, w tym siły roboczej, potencjalnych żołnierzy, żywności, surowców oraz zakładów przemysłowych, przy czym każde z tych elementów klasyfikowano w zależności od lokalnych okoliczności. W miarę postępów aliantów w końcowej fazie wojny, taktyka ta została rozszerzona także na teren Niemiec. Dnia 19 marca 1945 roku, Adolf Hitler wydał rozkaz nakazujący zniszczenie wszystkiego, co mogłoby być wykorzystane przez przeciwnika do kontynuowania walki, znany później jako rozkaz Nerona.
Realizacja
Gdy siły nieprzyjaciela zbliżały się do obszaru zajmowanego przez armię niemiecką, najpierw przeprowadzano wstępną ewakuację, która obejmowała transport cennych surowców oraz gotowych produktów przemysłowych, a także zabezpieczenie magazynów i fabryk.
W miarę zbliżania się walk do zajmowanego terenu, podejmowano działania mające na celu paraliżowanie istniejących zakładów przemysłowych. Oznaczało to demontaż kluczowych komponentów oraz usunięcie istotnych materiałów z zakładów, co czyniło je tymczasowo nieproduktywnymi, ale z możliwością szybkiego przywrócenia ich do eksploatacji w przypadku ponownego zajęcia danego obszaru.
Ostateczna ewakuacja i utrata kontroli nad danym obszarem prowadziły do zniszczenia zapasów, instalacji i gotowych produktów przemysłowych, które nie mogły być wywiezione, zamieniając je w tak zwane „strefy pustynne”. Podczas ostatecznej ewakuacji, miejscowa ludność cywilna miała być deportowana, w miarę możliwości, do pracy przymusowej, według priorytetów (górnicy, metalurdzy, robotnicy wykwalifikowani oraz specjaliści, rolnicy i inni), często w wyniku łapanek. To samo dotyczyło zwierząt gospodarskich, które musiały być uśmiercone, jeśli transport nie był możliwy. W ten sposób osoby niezdolne do pracy pozostawały same w opustoszałych i zniszczonych wsiach.
Taktyka ARLZ została ponownie określona 6 września 1944 roku przez szefa Oberkommando der Wehrmacht, feldmarszałka Wilhelma Keitla, w odpowiedzi na niejasne przepisy oraz powszechne wątpliwości dotyczące ich interpretacji i stosowania.
Między marcem a kapitulacją III Rzeszy w maju 1945 roku, dochodziło do sporów pomiędzy przedstawicielami przemysłu, skupionymi wokół ministra uzbrojenia Alberta Speera, a dowództwem Wehrmachtu oraz Adolfem Hitlerem. Spory te dotyczyły paraliżu lub zniszczenia niektórych zakładów przemysłowych i regionów na terytorium Niemiec. Kulminacją tych napięć było wydanie przez Hitlera rozkazu Nerona, który, jak powiedział Speer, starał się zneutralizować w miarę swoich możliwości.
W trakcie procesu głównych niemieckich zbrodniarzy wojennych przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, stwierdzono, że taktyka spalonej ziemi stanowi zbrodnię wojenną, jeśli dochodzi do nieproporcjonalnego zniszczenia, nadmiernej grabieży mienia publicznego lub prywatnego oraz deportacji ludności cywilnej z okupowanych terenów.
Przypisy