ARA Veinticinco de Mayo (1943)

ARA Veinticinco de Mayo

ARA Veinticinco de Mayo, znany wcześniej jako HMS Venerable i Karel Doorman, to brytyjski lekki lotniskowiec typu Colossus, który był w służbie podczas II wojny światowej, a później w marynarce Holandii i Argentyny. Okręt wszedł do służby w Royal Navy w styczniu 1945 roku jako HMS „Venerable” i operował na Dalekim Wschodzie pod koniec wojny. W 1948 roku został sprzedany Holandii, gdzie służył jako Hr.Ms. „Karel Doorman”, a w 1969 roku trafił do Argentyny, gdzie funkcjonował jako ARA „Veinticinco de Mayo” (nazwa również zapisywana jako „25 de Mayo”). Brał udział w wojnie o Falklandy-Malwiny, a z aktywnej służby wycofano go w 1988 roku, ostatecznie skreślając z listy w 1997 roku.

Historia

Budowa ósmego lekkiego lotniskowca typu Colossus dla brytyjskiej marynarki, pod nazwą „Venerable”, została rozpoczęta w stoczni Cammell Laird w Birkenhead 7 sierpnia 1942 roku. Stępkę pod budowę położono 3 grudnia 1942 roku, a budowę prowadzono pod numerem stoczniowym 1126. Proces budowy przebiegał niezwykle szybko jak na tego typu okręt i kadłub został wodowany 30 grudnia 1943 roku. Próby morskie rozpoczęły się 27 listopada 1944 roku.

Początkowe uzbrojenie składało się z 24 automatycznych armat przeciwlotniczych kal. 40 mm w sześciu poczwórnych stanowiskach oraz 32 działek przeciwlotniczych 20 mm Oerlikon Mk II w 11 podwójnych i 10 pojedynczych stanowiskach. W lipcu 1945 roku w Sydney wymieniono działka 20 mm na 12 pojedynczych armat 40 mm Boforsa.

Okręt wszedł do służby w Royal Navy 17 stycznia 1945 roku, otrzymując znak taktyczny R 63. 1 marca 1945 roku stał się okrętem flagowym 11. Dywizjonu Lotniskowców, dowodzonego przez kontradmirała Harcourta. Na pokładzie zaokrętowano grupę lotniczą z samolotami torpedowo-bombowymi Fairey Barracuda Mk. II z 814 Dywizjonu oraz Vought Corsair Mk. IV z 1851 Dywizjonu. Po wstępnym szkoleniu załogi, 12 marca 1945 roku okręt wyruszył na Daleki Wschód, przechodząc przez Morze Śródziemne i Kanał Sueski. W czerwcu dotarł do Trincomalee na Cejlonie, dołączając do Brytyjskiej Floty Pacyfiku. 22 lipca przeszedł do Sydney, gdzie wzmocniono jego uzbrojenie przeciwlotnicze oraz wymieniono samoloty Barracuda na myśliwsko-rozpoznawcze Fairey Firefly Mk. I. W tym czasie kontradmirał Harcourt przeniósł flagę na HMS „Indomitable”. HMS „Venerable” uczestniczył w końcowych działaniach wojennych II wojny światowej. Po kapitulacji Japonii, 15 sierpnia 1945 roku wypłynął z Australii w składzie Task Group 112, mającej na celu zajęcie Hongkongu, w towarzystwie lotniskowca „Indomitable”. Zespół dotarł pod Hongkong 29 sierpnia, a 30 sierpnia samoloty lotniskowca brały udział w ataku na japońskie motorówki samobójcze w zatoce Lammas Bay. Okręt prowadził również patrole bojowe i osłaniał zajęcie Koulunu.

Od października 1945 roku do lutego 1947 roku HMS „Venerable” głównie zajmował się repatriacją jeńców wojennych oraz transportem ludności cywilnej i wojsk na Dalekim Wschodzie, między Hongkongiem, Singapurem, Indiami, Cejlonem i Holenderskimi Indiami Wschodnimi. W tym czasie przeszedł remonty w Sydney i Singapurze. W lutym 1947 roku wypłynął do Europy, wracając do Plymouth 26 marca, a następnie w kwietniu został wycofany do rezerwy.

Służba w Holandii

1 kwietnia 1948 roku okręt został sprzedany Holandii i wszedł do służby 28 maja tego samego roku jako Hr.Ms. „Karel Doorman”, na cześć admirała Karela Doormana, poległego w bitwie na Morzu Jawajskim. Cena zakupu wyniosła 27 milionów guldenów, a dodatkowe 38 milionów guldenów przeznaczono na przywrócenie okrętu do pełnej sprawności bojowej. Otrzymał numer taktyczny QH 1, który w lipcu 1948 roku zmieniono na QL 1, a następnie 15 października 1950 roku na R 81. Okręt po raz pierwszy wpłynął do Rotterdamu 2 czerwca 1948 roku, a 6 lipca zaokrętowano na niego dywizjon VSQ-4 z 18 samolotami Fairey Firefly FR 4. Między 1 grudnia 1948 a 12 września 1949 roku przeprowadzono remont lotniskowca w Rotterdamie, który obejmował dodanie systemu klimatyzacji.

Od 2 stycznia do 4 maja 1950 roku „Karel Doorman” odbył swoją pierwszą dłuższą misję w nowej służbie, udając się na Antyle Holenderskie, a następnie między 27 października a 19 grudnia na Morze Śródziemne. W październiku zaokrętowano nowe myśliwce Hawker Sea Fury FB 50 do dywizjonu VSQ-860. Większość 1951 roku okręt spędził w remoncie, a między 10 stycznia a 6 kwietnia 1952 roku ponownie odbył rejs na Karaiby. W lutym 1954 roku wypłynął na Morze Śródziemne, a między 28 kwietnia a 10 czerwca tego samego roku odbył rejs atlantycki do Kanady i Nowego Jorku. Od września 1954 roku myśliwce Firefly zostały zastąpione przez samoloty do zwalczania okrętów podwodnych Grumman Avenger w wersjach TBM-3S2 i TBM-3W2.

Od 1 lipca 1955 do 18 maja 1958 roku okręt przeszedł przebudowę w stoczni Wilton-Fijenoord w Rotterdamie, która miała na celu dostosowanie go do przenoszenia samolotów odrzutowych. Otrzymał wzmocniony pokład do lądowania, odchylony o 8° na lewą burtę, parową katapultę na dziobie, wzmocnione windy samolotowe, lustrzany system wspomagania lądowania oraz nowy aerofiniszer. Długość okrętu wzrosła do 212,95 m, a wyporność do 15 892 ts standardowej i 19 896 ts pełnej. Odchylony pokład do lądowania miał długość 140,75 m. Katapulta hydrauliczna BH-3 została wymieniona na parową BS-4A o długości 60,7 m, przeznaczoną dla samolotów o masie do 22,7 ton. Przebudowano nadbudówkę, instalując nowy maszt, holenderskie radary i podwyższony komin. Uzbrojenie zredukowano z 34 do 12 pojedynczych działek 40 mm, a koszt przebudowy wyniósł 40 milionów guldenów.

W drugiej połowie 1958 roku trwały próby okrętu oraz nowych samolotów. W skład grupy lotniczej weszły odrzutowe myśliwco-bombowce Hawker Sea Hawk FGA 50 oraz dotychczasowe Avengery. Między 13 stycznia a 4 maja 1959 roku zmodernizowany okręt odbył rejs na Antyle Holenderskie i Florydę. Od 30 maja do 20 grudnia 1960 roku „Karel Doorman” wyruszył w rejs dookoła świata, transportując 12 lądowych myśliwców Hawker Hunter i dwa śmigłowce Alouette II dla holenderskich sił w Nowej Gwinei Holenderskiej.

Między 20 grudnia 1960 a 10 kwietnia 1961 roku okręt przeszedł kolejną modernizację, dostosowując się do nowego przeznaczenia, jakim było zwalczanie okrętów podwodnych, co wymusiło zmianę grupy lotniczej. Odrzutowe Sea Hawki i stare Avengery zostały zastąpione przez samoloty do zwalczania okrętów podwodnych Grumman CS-2F1 Tracker (dywizjon VSQ-4) oraz śmigłowce Sikorsky SH-34J Seabat (dywizjon VSQ-8). Okręt miał operować na północnym Atlantyku w ramach sił NATO (Task Force 5). Między 15 stycznia a 18 kwietnia 1962 roku lotniskowiec odbył kolejny rejs na Antyle Holenderskie, przewożąc 11 Trackerów i 6 Seabatów, odwiedzając Norfolk w USA. W tym czasie nasiliły się działania zbrojne Indonezji wokół Nowej Gwinei Holenderskiej, prowadzące do jej aneksji jako Irianu Zachodniego, jednak Holandia nie zdecydowała się na skierowanie tam lotniskowca, głównie z uwagi na nieprzydatny skład grupy lotniczej. Według niektórych opinii, posiadanie lotniskowca potencjalnie przenoszącego myśliwce odrzutowe, powstrzymało Indonezję przed pełnoskalową inwazją w 1962 roku. W celu przeciwdziałania, Indonezja zakupiła radzieckie bombowce Tu-16KS, które początkowo latały z radzieckimi załogami.

W latach 1965–66 wymieniono kotły okrętu, jednak w kwietniu 1968 roku doszło do poważnego pożaru w kotłowni, po którym marynarka holenderska uznała remont za nieopłacalny.

Służba w Argentynie

Uszkodzony lotniskowiec został zakupiony przez Argentynę w październiku 1968 roku, a jego remont zlecono w Holandii. Otrzymał nazwę ARA „Veinticinco de Mayo” („25 maja”, na cześć rewolucji majowej) i 1 września 1969 roku wypłynął w kierunku Argentyny. W grudniu 1978 roku okręt wziął udział w demonstracji siły w związku z konfliktem granicznym między Chile a Argentyną. W latach 1980–81 przeszedł modernizację, która obejmowała wzmocnienie pokładu lotniczego i zwiększenie miejsca do parkowania samolotów o dwa.

W 1982 roku okręt uczestniczył w wojnie o Falklandy-Malwiny. 2 maja był bliski wysłania swoich samolotów A-4 Skyhawk przeciwko brytyjskiemu zespołowi floty oddalonemu o około 320 km, co mogłoby być pierwszym starciem lotniskowców od czasów II wojny światowej, jednak do ataku nie doszło z powodu złej pogody. Ostatecznie, po zatopieniu krążownika ARA „General Belgrano” (C-4) przez brytyjski okręt podwodny HMS „Conqueror” (S48), większą część wojny spędził w porcie z obawy o utratę okrętu. W 1983 roku „Veinticinco de Mayo” został dostosowany do przenoszenia samolotów Dassault Super Étendard (które okazały się skuteczne podczas wojny o Falklandy, operując z baz lądowych). W tym czasie okręt borykał się z awariami siłowni, przez co większość czasu spędzał w porcie. Rząd Argentyny nie był w stanie przeznaczyć funduszy na remont i modernizację okrętu, dlatego w 1997 roku podjęto decyzję o jego wycofaniu ze służby. W 1999 roku jednostkę sprzedano indyjskiej stoczni złomowej.

Dane taktyczno-techniczne

Grupa lotnicza

Dane orientacyjne:

„Karel Doorman” ok. 1950:

19 myśliwców (Hawker Sea Fury FB.Mk 11 i Fairey Firefly Mk 4), 5 samolotów ZOP

„Karel Doorman” ok. 1960:

6 myśliwco-bombowców Hawker Sea Hawk FGA.Mk 50, 6 samolotów ZOP Grumman TBM-3 Avenger, 4 śmigłowce ZOP Sikorsky HSS-1N Seabat, 2 śmigłowce transportowe/ratownicze

„Karel Doorman”, połowa lat 60.:

8 samolotów patrolowych Grumman S2F-1 Tracker, 6 śmigłowców ZOP Sikorsky HSS-1N Seabat

„Veinticinco de Mayo”, 1982:

8 samolotów szturmowych A-4Q Skyhawk, 6 samolotów patrolowych Grumman S-2E Tracker, 4 śmigłowce ZOP Sikorsky SH-3D Sea King

„Veinticinco de Mayo”, po 1982:

(prawdopodobnie) 8 samolotów szturmowych Dassault Super Étendard, 6 samolotów szturmowych A-4 Skyhawk, 6 samolotów patrolowych Grumman S-2E Tracker, 4 śmigłowce ZOP Sikorsky SH-3D Sea King

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Modern Aircraft Carriers. „War Machine”. Vol. 2, Issue 24, 1984. Stan Morse. Londyn: Orbis Publishing. (ang.). brak numeru strony

Post-war Aircraft Carriers. „War Machine”. Vol. 11, Issue 128, 1986. Stan Morse. Londyn: Orbis Publishing. (ang.). brak numeru strony

David Hobbs: British Aircraft Carriers. Design, Development and Service Histories. Barnsley: Seaforth Publishing, 2013. ISBN 978-1-84832-138-0. (ang.).

Maciej Sobański. Dopaść „Doormana”!. „Okręty Wojenne”. Nr 6/2007. XVI (86), listopad – grudzień 2007. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.

Michal Stolar, Ivan Zajac. Kręte losy argentyńskich lotniskowców. ARA Veinticino de Mayo. Część 2. „Morze, Statki i Okręty”. 6/2011. XVI (113), czerwiec 2011. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-529X.

Geoffrey B. Mason: HMS VENERABLE – Colossus-class Light Fleet Aircraft Carrier. [w:] Service Histories of Royal Navy Warships in World War 2 [on-line]. Naval History Net, 2003. [dostęp 2023-01-13]. (ang.).