ARA Moreno – argentyński pancernik
ARA Moreno był okrętem liniowym w służbie argentyńskiej marynarki wojennej w latach 1915–1940 (według niektórych źródeł do początku lat pięćdziesiątych). Był to bliźniak pancernika „Rivadavia”. W okresie międzywojennym oraz w trakcie II wojny światowej stanowił jeden z pięciu pancerników iberoamerykańskich, które były wówczas w służbie.
Nazwę „Moreno” nadano na cześć dra Francisco P. Moreno (1852–1919), który był eksploratorem Patagonii oraz inicjatorem argentyńskiego ruchu harcerskiego.
Zamówienie i budowa
Na początku XX wieku, w związku z poprawą warunków gospodarczych, nastąpił wzrost zbrojeń w najzamożniejszych krajach Ameryki Południowej, co obejmowało również rozwój floty. W tej kwestii przodowały trzy najważniejsze państwa: Argentyna, Brazylia i Chile (zwane tzw. ABC Ameryki Południowej).
Wyścig zbrojeń morskich w Iberoameryce rozpoczęła Brazylia, zamawiając w brytyjskich stoczniach dwa pancerniki: Minas Gerais oraz São Paulo. W odpowiedzi na zamówienie w Wielkiej Brytanii trzeciego pancernika, Rio de Janeiro (które później anulowano z powodu kryzysu gospodarczego w Brazylii), rząd Argentyny zdecydował się na zakup dwóch pancerników: „Rivadavia” oraz „Moreno”.
O kontrakt na budowę pancerników dla argentyńskiej marynarki rywalizowały ze sobą stocznie brytyjskie i niemieckie. Zaskoczeniem było zamówienie złożone w amerykańskiej stoczni Fore River w Quincy, w stanie Massachusetts. Stępkę pod okręt położono w 1910 roku, a wodowanie miało miejsce rok później. Prace wykończeniowe trwały dłużej, w rezultacie pancernik wszedł do służby dopiero w 1914 roku (według innych źródeł w 1915 roku).
Okręt był wzorowany na ówczesnych amerykańskich pancernikach, co nadawało mu charakterystyczny kształt z przednim masztem typu kratownicowego. Dzięki temu, że budowę realizowano w amerykańskiej stoczni, nie został on zarekwirowany na potrzeby wojenne, co z pewnością miałoby miejsce, gdyby zlecenie trafiło do stoczni brytyjskich lub niemieckich (por. przypadek chilijskiego pancernika „Almirante Latorre”).
Główne uzbrojenie pancernika składało się z 12 dział kal. 12 cali (305 mm) rozmieszczonych w 6 wieżach dwulufowych. Dwie wieże (A, B) znajdowały się w części dziobowej, dwie (Y, Z) w rufowej, a dwie asymetrycznie po obu burtach. Okręt miał także artylerię mniejszego kalibru, w tym działa 152 mm i 102 mm. W latach 1924–1926, podczas modernizacji, zdemontowano działa kal. 102 mm i zainstalowano 4 działa kal. 76 mm. W latach czterdziestych dodano także 4 pojedyncze działa przeciwlotnicze kal. 40 mm.
Opancerzenie okrętu było dość solidne, z 12 calami (305 mm) dla wież i barbet, a także 10-12 calami (254-305 mm) dla pasa głównego.
Przebieg służby
Od momentu przyjęcia do służby w 1914 roku, pancernik operował pod banderą argentyńskiej marynarki, głównie na wodach otaczających Amerykę Południową.
Pancerniki „Rivadavia” i „Moreno”, wprowadzone do służby w 1914 roku, wraz z dwoma pancernikami brazylijskimi stanowiły znaczącą siłę bojową w obszarze południowego Atlantyku podczas I wojny światowej. Mocarstwa europejskie, zaangażowane w konflikt, nie miały na tym obszarze wyraźnej dominacji morskiej, co zmuszało je do ostrożności w kontaktach z tymi jednostkami.
Wprowadzenie do służby dwóch argentyńskich pancerników wzbudziło niepokój w dowództwie marynarki chilijskiej, która początkowo nie dysponowała okrętami tej klasy. Sytuacja ustabilizowała się, gdy Chile otrzymało w 1921 roku zamówiony przed I wojną światową pancernik „Almirante Latorre”, co uznano za osiągnięcie równowagi militarnej w regionie.
Służba pancernika przebiegała bez większych incydentów. W latach 1924 i 1925 „Moreno” oraz „Rivadavia” przeszły remont w USA, gdzie dostosowano kotły do opalania olejem zamiast węglem oraz zainstalowano działa przeciwlotnicze.
W okresie międzywojennym oba pancerniki pełniły głównie funkcje reprezentacyjne i mogły być używane jako demonstracja siły. W 1937 roku „Moreno” odbył kurtuazyjną podróż do Europy. W całej swojej historii pancernik nigdy nie oddał salwy z działa głównego w kierunku przeciwnika.
W czasie II wojny światowej pancernik stał się przestarzały i nie stanowił znaczącej siły bojowej. Wysokie koszty utrzymania okrętów w pełnej sprawności obciążały budżet argentyńskiej marynarki. Z uwagi na schyłek ery pancerników, okręt został wycofany ze służby w 1940 roku, a ostatecznie złomowany w Japonii w 1957 roku.
Przypisy
Bibliografia
- Hore P.: The World Encyclopedia of Battleships, Hermes House, Londyn, (2005).
- Hough R.: Dreadnought: A History of the Modern Battleship, (1963).
- Whitley M.J.: Battleships of World War Two. An International Encyclopedia, Weidenfeld Military, Londyn, (1998).
- Historia y Arqueología Marítima, Breve historia de los acrozados argentinos.