APACHE (Arme Planante À Charges Éjectables)
APACHE to konwencjonalny pocisk manewrujący o dużym zasięgu i niskiej wykrywalności, zaprojektowany w celu niszczenia kluczowych celów powierzchniowych. Pocisk przeszedł ewolucję od zasobnika szybującego do pocisku manewrującego, na bazie którego stworzono Storm Shadow.
Historia
Geneza
Doświadczenia wyniesione z wojny Jom Kipur w 1973 roku pokazały, że wykorzystanie lotnictwa do atakowania silnie bronionych celów, takich jak lotniska czy centra dowodzenia, wiąże się z wysokimi stratami. Użycie dużej prędkości i niskiego pułapu w locie, a także opracowanie broni mogącej rażące cele z dużych odległości, stały się kluczowymi strategiami. Takie podejście, nazywane stand-off (pozostań z boku), miało na celu utrzymanie się poza zasięgiem nieprzyjacielskiej obrony przeciwlotniczej. W latach 70. XX wieku jedynie Stany Zjednoczone i Związek Radziecki dysponowały technologią tego typu, ale niektóre państwa NATO rozpoczęły prace koncepcyjne, które napotkały na trudności z powodu braku małych i tanich systemów naprowadzania oraz efektywnych efektorów bojowych. Wówczas pociski manewrujące były zazwyczaj ciężkie i duże, a europejskie badania zakładały, że nowe pociski będą przenosiły różnorodne sub-amunicje zdolne do rażenia wybranych celów.
Zasobnik szybujący
W 1979 roku francuska firma Matra rozpoczęła prace nad nowym rodzajem uzbrojenia, zasobnikiem szybującym klasy stand-off, który miał przenosić bomby przeciwbetonowe Samanta oraz podpociski Mimosa, przeznaczone do zwalczania pojazdów pancernych. Masa tego zasobnika wynosiła do 1000 kg, a zasięg w zależności od projektu wynosił od 15 do 50 km. Niemiecka firma Messerschmitt-Bölkow-Blohm również prowadziła podobne prace nad zasobnikiem Jumbo, który w przyszłości miał przekształcić się w system CWS (Container Weapon System). W maju 1983 roku Matra i Messerschmitt-Bölkow-Blohm podpisały umowę o współpracy przy budowie nowego zasobnika szybującego APACHE (Arme Planante À Charges Éjectables). Do projektu przystąpiło również konsorcjum składające się z Aérospatiale, Thomson-Brandt oraz niemieckiego Dorniera, które zaproponowało konstrukcję Mobidic, zmodernizowaną wersję zasobnika Thomson-Brandt Pegase. W 1984 roku po analizie obu projektów do dalszych prac zakwalifikowano zasobnik APACHE-CWS od Matry i MBB.
Wstępny projekt zakładał stworzenie kilku wersji zasobnika. Pierwsza wersja, nieoddzielana od samolotu nosiciela, miała zrzucać sub-amunicję bezpośrednio nad celem. Druga wersja przewidywała budowę zasobnika bez skrzydeł, zrzucanego z samolotu 15 km przed celem. Kolejne warianty obejmowały zasobnik uskrzydlony, niezawodny, zrzucany do 25 km od celu, oraz uskrzydlony z silnikiem rakietowym, mogący być zrzucany nawet z 50 km. W 1985 roku Armée de l’air zmodyfikowały wymagania, zwiększając zasięg do 80-150 km. Prace nad wersjami nieoddzielanymi i nieuskrzydlonymi zostały porzucone, a skupiono się na wersji z rozkładanymi skrzydłami. Napęd miał pochodzić z silnika odrzutowego lub rakietowego. Pierwsze testowe odpalenie pocisku odbyło się w maju 1987 roku z użyciem Dassault Mirage F1. W tym samym roku MBB wycofała się z projektu, koncentrując się na programie Modular Stand off Weapon – MSOW, który obejmował międzynarodową współpracę z udziałem Kanady, Francji, Hiszpanii, USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch. Program zakończył się z powodu braku wspólnych wymagań, a Francja postanowiła kontynuować projekt APACHE, ograniczając go do wersji z silnikiem turboodrzutowym o zasięgu 150 km.
Pocisk manewrujący
Po rezygnacji Niemców Francuzi zdecydowali się na kontynuację projektu APACHE, ograniczając go do wersji napędzanej silnikiem turboodrzutowym o zasięgu 150 km. Zmieniono kształt kadłuba, aby zredukować efektywną powierzchnię odbicia radiolokacyjnego i zminimalizować emisję w zakresie podczerwieni. Wewnętrzna komora została przystosowana do przenoszenia różnorodnej subamunicji. We wrześniu 1989 roku podpisano umowę o finansowanie dalszych prac z Direction Générale de l’Armement (DGA). Finansowanie obejmowało trzy warianty: APACHE-AP (anti piste) do niszczenia pasów startowych, APACHE-AI (anti infrastructure) do celów silnie umocnionych oraz APACHE-MAW, przeznaczony dla niemieckiej Luftwaffe. Głównym wykonawcą była Matra Defense we współpracy z Aérospatiale.
Pocisk miał na celu atakowanie kluczowych celów powierzchniowych, w tym baz lotniczych, morskich oraz centrów dowodzenia. W 1989 roku ukończono prototyp APACHE-AP, a w 1992 roku rozpoczęto testy wersji docelowej. W 1994 roku przeprowadzono testy APACHE-AP z użyciem Dassault Mirage 2000. Prace nad kształtem kadłuba kontynuowano, aby zmniejszyć sygnaturę radarową pocisku. W kwietniu 1996 roku zrealizowano pierwszy test ostatecznej wersji APACHE. W latach 1989–1996 zweryfikowano w locie 14 pocisków, co potwierdziło przyjęte założenia techniczne.
W październiku 1997 roku francuskie siły powietrzne zdecydowały o zakupie 120 egzemplarzy APACHE-AP, z dostawą pierwszych w grudniu 2001 roku. W latach 2008–2009 wszystkie 120 wyprodukowanych pocisków zostało wycofanych, a między 2014 a 2019 roku zutylizowanych. Niemcy planowali nabyć 545 pocisków APACHE-MAW, które testowano w 1994 roku na samolotach Panavia Tornado. Ostatecznie zamówienie nie doszło do skutku, a Niemcy rozpoczęły współpracę ze Szwecją nad projektem Taurus KEPD 350 w 1997 roku.
APACHE-C
W 1991 roku rozpoczęto analizy mające na celu rozbudowę możliwości pocisku. Nowa wersja, oznaczona jako APACHE-C (croisière), miała mieć zasięg 400-600 km. W tej konstrukcji planowano większą autonomiczność oraz wersję dla okrętów podwodnych. Projekt uzyskał akceptację, a w kwietniu 1993 roku we Francji rozpoczęto prace w ramach programu APTGD (armement de précision tir à grande distance). Nowy pocisk miał być zdolny do przebicia zbrojonego betonu o grubości 1,8-2 m dzięki wzmocnionej głowicy bojowej. Masa startowa wynosiła około 1200 kg, a naprowadzanie miało odbywać się za pomocą układu nawigacji bezwładnościowej, nawigacji satelitarnej i systemu Astrid. W czerwcu 1993 roku ogłoszono konkurs, do którego zgłoszono dwa projekty: Matra z APACHE-C i Aérospatiale z naddźwiękowym pociskiem ASURA. W grudniu 1994 roku podjęto decyzję o realizacji projektu APACHE-C, który stał się podstawą do zaprojektowania i budowy systemu pocisku autonomicznego dalekiego zasięgu ogólnego przeznaczenia (Système de Croisière Autonome à Longue Portée – Emploi Général/SCALP-EG).
Konstrukcja
Kadłub pocisku ma prostokątny przekrój, z wyjątkiem części nosowej i ogonowej, gdzie znajdują się sześć powierzchni sterowych. Zasobnik posiada rozkładane skrzydła, a napędza go silnik turboodrzutowy Microturbo TRI 60-30 o ciągu 5,33 kN. Wlot powietrza ma trapezowy kształt i znajduje się pod kadłubem. W wersji APACHE-AP ładunek bojowy składał się z 10 podpocisków KRISS (Kill Runway Improved SubSystem), każdy o masie 52 kg, wyposażonych w przyśpieszacz rakietowy, co pozwalało im uzyskać dodatkową prędkość do przebicia betonowej powierzchni pasa startowego. Możliwe było także przenoszenie podpocisków przeciwpancernych lub min. Pocisk był naprowadzany przy pomocy systemu nawigacji bezwładnościowej w połączeniu z układem identyfikacji celu i milimetrowym radarem Thompson-CSF.
Przed odpaleniem z samolotu, do pocisku wprowadzano dane o pozycji celu, a następnie APACHE-AP podążał do celu w zgodzie z ukształtowaniem terenu. Po wykryciu i identyfikacji celu, następował wyrzut subamunicji z komory kadłuba. W wersji APACHE-AI zamiast radaru milimetrowego zastosowano głowicę termowizyjną, wspomaganą przez odbiornik nawigacji satelitarnej.