AMX International AMX (Ghibli) to lekki samolot szturmowy, który jest produkowany przez włosko-brazylijską firmę joint-venture AMX International i jest oznaczany symbolem A-1 w brazylijskich siłach zbrojnych.
Historia
Samolot został oblatany w 1984 roku i służył zarówno w włoskich, jak i brazylijskich siłach powietrznych. Wyposażony jest w działka lotnicze, dwie rakiety AIM-9 oraz może przenosić do 3800 kg bomb. AMX charakteryzuje się zdolnością do operowania z dużą prędkością poddźwiękową i na niewielkich wysokościach, zarówno w dzień, jak i w nocy, a także z baz o słabo przygotowanych lub uszkodzonych pasach startowych.
Włochy
Maszyna została wprowadzona do Aeronautica Militare w 1989 roku, zastępując samoloty Fiat G.91. Początkowo nie cieszyła się dużym uznaniem w siłach powietrznych, a jej konstrukcja była krytykowana z powodu zbyt słabego silnika oraz ubogiego wyposażenia. W wyniku kontrowersji, jakie budziła, flotę AMX we włoskich siłach powietrznych dwukrotnie uziemiano – w 1991 i 1996 roku. Aby poprawić parametry samolotu, w 2003 roku rozpoczęto program ACOL (Adeguamento delle Capacità Operative e Logistiche), który objął 43 samoloty wersji A-11A oraz 10 wersji TA-11B. Program zakończono w 2012 roku, a pierwszy zmodernizowany AMX dostarczono w sierpniu 2007 roku. W ramach modernizacji zainstalowano system nawigacji inercyjnej/GPS, zmodyfikowano systemy łączności oraz identyfikacji swój-obcy, a kokpit przystosowano do pracy z goglami noktowizyjnymi. Dodatkowo zainstalowano nowe, wielofunkcyjne kolorowe wyświetlacze LCD oraz przystosowano samolot do przenoszenia nowego zasobnika rozpoznawczego RecceLite oraz systemu celowniczego Litening. Dzięki tym zmianom, AMX stał się zdolny do przenoszenia szerokiego wachlarza uzbrojenia precyzyjnego. Oficjalne wycofanie samolotu z użytkowania we włoskich siłach powietrznych miało miejsce 5 kwietnia 2024 roku.
Brazylia
W lotnictwie Brazylii AMX został przyjęty do służby 12 sierpnia 1989 roku. Łącznie dostarczono 45 samolotów jednomiejscowych oznaczonych A-1A oraz 12 dwumiejscowych A-1B. Samoloty weszły w skład trzech eskadr (dwie ostatnie otrzymały je w 1998 i 1999 roku). W 2009 roku podpisano umowę na modernizację 43 samolotów, które otrzymały oznaczenie A-1M. W ramach modernizacji zainstalowano m.in. stację radiolokacyjną SPC-01 Scipio, nowoczesną awionikę, w tym trzy wyświetlacze wielofunkcyjne, system walki radioelektronicznej oraz nawigacyjny układ obserwacji w podczerwieni. Rozszerzono również gamę uzbrojenia o bomby kierowane naprowadzane laserowo oraz systemem GPS, a także pociski przeciwradarowe MAR-I. Pierwszy zmodernizowany samolot oblatano 19 czerwca 2012 roku, a seryjne dostawy rozpoczęły się w 2013 roku.
Służba
W 1995 roku samoloty AMX wzięły udział w operacji Deliberate Force, zapewniając wsparcie dla operacji pokojowej ONZ w Bośni i Hercegowinie (UNPROFOR). W tym samym rejonie włoskie AMX ponownie pojawiły się w 1999 roku, uczestnicząc w operacji Allied Force. Jako część Powietrznej Grupy Zadaniowej „Birgi” i operując z lotniska w Trapani, AMX brały udział w operacji Unified Protector, interweniując w trwającej wojnie domowej w Libii. Podczas tych misji samoloty spędziły w powietrzu ponad 500 godzin. W czerwcu 2016 roku AMX pojawiły się w Kuwejcie, gdzie w ramach Grupy Zadaniowej „Black Cats” wzięły udział w operacji Inherent Resolve, wykonując misje rozpoznawcze w rejonie Państwa Islamskiego. Włoskie samoloty przeprowadziły działania o łącznym nalocie wynoszącym około 17 tysięcy godzin.
W latach 2009-2014 AMX operowały w Afganistanie w ramach Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa. Od 7 listopada 2009 roku, cztery samoloty działały z bazy w Heracie. Początkowo pilotom zezwalano na użycie jedynie pokładowego działka w misjach rozpoznawczych, a dopiero później pozwolono na użycie uzbrojenia bombowego. W Afganistanie AMX cieszyły się bardzo dobrą opinią – ich niewielkie wymagania dotyczące infrastruktury lotniskowej oraz niskie koszty eksploatacji przyczyniły się do utrzymania wysokiego poziomu gotowości bojowej. Samoloty doskonale sprawdzały się w ekstremalnych warunkach afgańskiego klimatu, gdzie roczne temperatury w Heracie wahały się od -20°C zimą do +50°C latem. Ostatnie włoskie AMX opuściły Afganistan 20 czerwca 2014 roku, kończąc swoją służbę z 10 000 godzinami spędzonymi w powietrzu i 3000 misjami wsparcia.
Użytkownicy
- Força Aérea Brasileira
- 1 Esquadrão/16 Grupo de Aviação Esquadrão Adelphi
- 1 Esquadrão/10 Grupo de Aviação
- 3 Esquadrão/10 Grupo de Aviação
- Aeronautica Militare
- 13 Gruppo/32 Stormo
- 14 Gruppo/2 Stormo (rozwiązany)
- 28 Gruppo/3 Stormo (rozwiązany)
- 101 Gruppo/32 Stormo
- 103 Gruppo/51 Stormo
- 132 Gruppo/51 Stormo
Przypisy