AMX-13

AMX-13 to francuski czołg lekki, którego produkcja miała miejsce w latach 1953–1985. Był on na uzbrojeniu armii francuskiej i został wyeksportowany do ponad 25 krajów. Na bazie pierwotnego modelu powstało ponad sto różnych wersji, w tym czołgi, działa samobieżne, transportery opancerzone oraz samobieżne systemy przeciwlotnicze. Szacuje się, że całkowita liczba wyprodukowanych pojazdów we wszystkich wersjach wyniosła około 7700, z czego 3400 trafiło na rynki zagraniczne.

Historia

Czołg został zaprojektowany w Ateliers de construction d’Issy-les-Moulineaux w 1946 roku, aby zaspokoić potrzebę mobilnych pojazdów wsparcia dla wojsk spadochronowych, które mogłyby być transportowane powietrznie oraz zrzucane spadochronowo. Pierwszy prototyp powstał w 1948 roku. Pojazd miał zwartą konstrukcję kadłuba, którą wyposażono w zawieszenie na wałkach skrętnych, pięć kół jezdnych, koło napędowe, koło napinające oraz dwie rolki podtrzymujące gąsienice. Silnik umieszczono wzdłuż kadłuba po prawej stronie, a po lewej znajdowało się stanowisko kierowcy. Charakterystyczną cechą konstrukcyjną była tzw. wieża oscylacyjna, zbudowana z dwóch elementów. Górna część wieży była zamontowana na ruchomych czopach, co pozwalało na zmianę kąta podniesienia armaty poprzez przechylanie całej górnej sekcji. Wieża mieściła dowódcę i celowniczego. W pierwszych wersjach zamontowano armatę kal. 75 mm, pochodzącą z niemieckiej armaty 75 mm L/70 czołgu Panther, z automatem ładowania z dwoma sześcionabojowymi magazynkami rewolwerowymi, umieszczonymi w wieży. Wadą tego rozwiązania było to, że magazynki musiały być ładowane z zewnątrz, co uniemożliwiało szybkie przeładowanie w trakcie walki.

Produkcja seryjna rozpoczęła się w Atelier de Construction Roanne (ARE) w 1952 roku, a pierwsze czołgi trafiły do jednostek w roku następnym. W 1964 roku przeniesiono produkcję do zakładów Creusot-Loire w Chalon-sur-Saone, ponieważ ARE zaczęło produkować czołg podstawowy AMX-30.

W 1966 roku wprowadzono nową armatę kal. 90 mm z czołgu AMX-30, która została zainstalowana we wszystkich pojazdach użytkowanych przez Francję.

Mimo że istniało wiele wariantów wieży, kadłub czołgu pozostał niemal niezmieniony aż do 1985 roku, kiedy to zmieniono silnik gaźnikowy na silnik wysokoprężny, zastosowano automatyczną skrzynię biegów oraz nowe hydropneumatyczne zawieszenie.

Produkcję zakończono w 1987 roku, ale GIAT Industries nadal oferuje wsparcie posprzedażowe oraz modernizacje pojazdów. Czołgi AMX-13 zostały wycofane z uzbrojenia armii francuskiej w latach 70. Ich rolę przejęły pojazdy typu ERC 90 Sagaie oraz AMX-10RC. Armia Peru korzystała z zmodernizowanych wersji jeszcze w 2024 roku.

Wersje

Prototypy

Char AMX-13 (2A): posiadał 4 koła jezdne oraz jedno napinające.
Char AMX-13 (2B): 5 kół jezdnych oraz uniesione koło napinające.
Char AMX-13 (2C): wieża FL-10 oraz dwie rolki podtrzymujące gąsienice.
Char AMX-13 (2D): 4 rolki podtrzymujące.
Char AMX-13 (2E): 3 rolki podtrzymujące i armata kal. 90 mm.
Char AMX-13 (2F): dwie rolki podtrzymujące, później również izolację termiczną armaty.

Wersje seryjne

AMX-13: Niektóre wozy pierwszej serii wyposażono w wieżę czołgu M24 Chaffee.
AMX-13 [DTT]: Wozy z wieżą czołgu M24 Chaffee po jej zdjęciu, przekształcone w pojazd do szkolenia kierowców.
AMX-13/75 Modèle 51: Odmiana z armatą o wysokiej prędkości początkowej kal. 75 mm w wieży FL-11.
AMX-13 T75 (Char Lance SS-11): Pojazd z wyrzutnią ppk SS-11.
AMX-13 T75 avec TCA: Pojazd z wyrzutnią SS-11 oraz elektronicznym systemem kierowania pocisków.
AMX-13/90 Modèle 52: Odmiana z wieżą FL-10 wyposażoną w armatę F3 kal. 90 mm.
AMX-13/90 LRF: Odmiana z dalmierzem laserowym.
AMX-13/105 Modèle 58: Odmiana z armatą 105 mm w wieży FL-12.
AMX-13/105: Wersja eksportowa Modèle 58 z izolatorem termicznym armaty.
AMX-13 Model 1987: Późna wersja produkcyjna.
AMX-DCA, znany też jako AMX-13/S530: Samobieżny artyleryjski zestaw przeciwlotniczy z dwoma armatami automatycznymi HS 831 kal. 30 mm.
AMX-DCA 30, znany także jako Bitube de 30 mm anti-aérien automoteur, Oeil Noir: Samobieżny zestaw przeciwlotniczy wyposażony w radar.
AMX-13: Bezwieżowy AMX-13 przeznaczony do szkolenia kierowców.
AMX-13 Modèle 55 (AMX-D): Opancerzony pojazd ewakuacyjny.
AMX-13 PDP (Poseur De Pont) Modèle 51: Rozkładany most czołgowy.
AMX-13SM1 (Singapore-Modernised-1): Pojazd z armatą kal. 75 mm oraz nowym silnikiem, skrzynią biegów, dalmierzem laserowym, urządzeniami do obserwacji nocnej i zmodernizowanym systemem łączności.

Zestawy modernizacyjne

Zestaw z armatą 90 mm firmy Cockerill.
Zestaw z silnikiem dieslowskim Baudouin 6F 11 SRY oraz zmodernizowaną wieżą firmy Giat Industries.
Dodatkowe płyty pancerne do montażu na przodzie i bokach wieży oraz przedniej płycie kadłuba firmy Giat Industries.
Izraelski zestaw NIMDA.

Odmiany narodowe

AMX-13/FL-12: Wariant holenderski z reflektorem oraz karabinami maszynowymi FN MAG.
AMX-13/FL-15: Wariant holenderski z wieżą FL-15.
AMX-13S: Singapurska przebudowana wersja podstawowego AMX-13, będąca poprzednikiem wersji SM1.
AMX-13 SM1: Wersja zmodernizowana przez Singapur z nowym oświetleniem, systemem celowniczym oraz zawieszeniem i napędem.
Leichter Panzer 51: Odmiana armii szwajcarskiej.
AMX-13V: Zmodernizowana wersja AMX-13/90 dla armii wenezuelskiej.
AMX-13 [LAR-160]: Wenezuelska samobieżna rakietowa wyrzutnia artyleryjska uzbrojona w rakiety IMI LAR kal. 160 mm.
AMX-13M51 Ráfaga: Wenezuelski samobieżny zestaw przeciwlotniczy z dwoma armatami 40 mm w wieży M-4E1.

Inne prototypy

AMX-13: Wyposażony w lufę haubicy 105 mm zamiast armaty.
AMX-13/75 (AMX-13e): Eksperymentalny wariant z krótkolufową armatą 75 mm w wieży FL-11.
Char AMX-13 avec Canon 57 L/100: Prototyp ze specjalną armatą małego kalibru.
AMX-13 z podwójnie sprzężoną armatą 20 mm w odlewanej wieży bez kosza.
Char 48FCM: AKA Char 12T FCM, DCA de Quatre Canons de 20 mm: Prototyp z poczwórnie sprzężoną armatą 20 mm w wieży FL-4.
DCA de 40 mm: Znany także jako Char 13T DCA, wariant z armatą 40 mm L/70 Boforsa z dużą wieżą.
AMX-13 GTI: Usprawnione zawieszenie zakładów Krauss-Maffei.
AMX-13 THS: Prototyp z hydrostatyczną skrzynią biegów.
AMX-13: Artyleryjski zestaw rakietowy Rapace 14.
AMX-13 HOT: Samobieżna wyrzutnia ppk HOT.

Transportery opancerzone

AMX-VTP: Pierwsza odmiana transportera, uzbrojony w jeden km bez tarczy na dachu.
AMX-VTT (AMX-VCI): Uzbrojony w km w obrotowej wieżyczce.
AMX-LT: Samobieżny przelicznik artyleryjski na bazie wersji VTT.
AMX-PC: Wóz dowodzenia na bazie wersji VTT.
AMX-VCA: Transporter pomocniczy dla haubic samobieżnych Mk F3 SPH na bazie wersji VTT.
AMX-VCG: Transporter inżynieryjny.
AMX-VCI 12.7: Transporter uzbrojony w wkm kal. 12,7 mm, używany przez Francję i Holandię.
AMX-VCI M-56: Transporter uzbrojony w armatę automatyczną kal. 20 mm.
AMX-VCPM de 81: Nosiciel moździerza 81 mm na bazie wersji VTT.
AMX-VCPM de 120: Nosiciel moździerza 120 mm na bazie wersji VTT.
AMX-VCTB (Vehicule Chenillé Transport Blessés): Pojazd ewakuacji medycznej na bazie VTT.
AMX-VTT avec tourelle NA2: Transporter z wyrzutnią ppk.
AMX-VTT ROLAND: Samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych Roland.
AMX-VTT wersja 1987: Zmodernizowany transporter w wersji VTT z ulepszonym układem jezdnym.
AMX-VTT z systemem minowania narzutowego Minotaur zamontowanym z tyłu pojazdu.
AMX-13 RATAC: Samobieżny system radarowy do rozpoznania pola walki RATAC na bazie wersji VTT.
AMX DOZER: Buldożer.
AMX-13 VCPC: AMX-13 VCI armii argentyńskiej.
AMX-13 mod.56 VCI: Transporter z karabinem maszynowym Browning M1919 w wieży CALF38 armii belgijskiej.
AMX-13 mod.56: Transportery belgijskie – nosiciele moździerzy, wozy dowodzenia, samobieżne wyrzutnie ppk ENTAC, wozy logistyczne.
AMX-VTT TOW: Holenderska samobieżna wyrzutnia ppk TOW.
AMX-GWT (GeWonden Transport): Wersja VCTB armii holenderskiej.

Haubice samobieżne 105 mm

AMX Mk 61 (AMX-105A): Automoteur de 105 du AMX-13 en casemate.
AMX Mk 61 [Netherlands]: Wersja holenderska z moździerzem L/30 i km Browning M1919 przy włazie dowódcy.
AMX Mk 62 (AMX-105B): Prototyp wozu z haubicą umieszczoną w obrotowej wieży.
AMX Mk 63 (AMX-105B, AMX Mk F2): Prototyp z wieżyczką karabinu maszynowego na wieży.