Amos Oz

Amos Oz

Amos Oz, właściwie Amos Klausner, hebr. עמוס עוז (urodzony 4 maja 1939 w Jerozolimie, zmarł 28 grudnia 2018 w Tel Awiwie) był izraelskim pisarzem, eseistą oraz publicystą, tworzącym w języku hebrajskim. Był współzałożycielem organizacji Pokój Teraz (Szalom Achszaw) oraz wykładowcą literatury na Uniwersytecie im. Ben Guriona w Beer Szewie.

Życiorys

Urodził się 4 maja 1939 w Jerozolimie, wówczas w ramach Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Jego rodzice, Arie Klausner i Fania Mussman, przybyli z Wilna i Równego w latach 30. XX wieku.

Dzieciństwo spędził w kibucu Chulda, gdzie ukończył szkołę średnią. Po odbyciu obowiązkowej służby wojskowej studiował historię literatury i filozofię na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Po zakończeniu studiów wrócił do kibucu, gdzie mieszkał przez następne 20 lat, pracując jako rolnik oraz nauczyciel. W 1986 roku opuścił kibuc i osiedlił się w Aradzie.

Wziął udział w wojnach arabsko-izraelskich, w tym w wojnie sześciodniowej (gdzie walczył na półwyspie Synaj) oraz w wojnie Jom Kipur (na Wzgórzach Golan).

Debiutował w 1965 roku zbiorem opowiadań Tam, gdzie wyją szakale, a w następnym roku opublikował swoją pierwszą powieść. Jego kolejne dzieła (powieści, zbiory opowiadań, a także eseje literackie i polityczne, w których apelował o kompromis między Izraelem a Palestyńczykami) były regularnie publikowane co dwa lub trzy lata. Wśród najważniejszych jego książek, które ukazały się również w Polsce (często w tłumaczeniu na podstawie angielskiego przekładu), znajdują się Mój Michael (1968), Czarna skrzynka (1987) oraz Fima (1991).

Uznawany był za jednego z najwybitniejszych pisarzy izraelskich. Przez wiele lat był wymieniany jako główny faworyt do otrzymania literackiej Nagrody Nobla. W 1986 roku otrzymał prestiżową izraelską Nagrodę Bialika w dziedzinie literatury. W 2002 roku został uhonorowany Medalem „Zasłużony dla Tolerancji”. 28 lutego 2012 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Bukareszteńskiego, a 20 marca 2013 roku Uniwersytetu Łódzkiego. W tym samym roku zdobył również Nagrodę Franza Kafki oraz był laureatem Nagrody Izraela.

Zmarł 28 grudnia 2018 roku w Tel Awiwie na skutek choroby nowotworowej.

W 2019 roku w Polsce ukazał się przekład zbioru rozmów Amosa Oza i Sziry Chadad, redaktorki hebrajskich wydań jego dwóch ostatnich książek, zatytułowany Z czego powstaje jabłko?, w tłumaczeniu Leszka Kwiatkowskiego, wydany przez Wydawnictwo Rebis, ISBN 978-83-8062-496-2.

Twórczość

• Tam, gdzie wyją szakale (Arcot ha-tan 1965) Prószyński i S-ka 1998, ISBN 83-7180-473-3.
• Mój Michał (Michael szeli 1968) Czytelnik 1991, ISBN 83-07-02232-0; Mój Michael, Czytelnik 2012, ISBN 978-83-07-03288-7.
• Aż do śmierci (Ad mawet 1970) Dom Wydawniczy „Rebis” 1996, ISBN 83-7120-334-9.
• Dotknij wiatru, dotknij wody (La-ga’at ba-majim, la-ga’at ba-ruach 1973) Muza 1998, ISBN 83-7079-811-X.
• Wzgórze Złej Rady (Har ha-ecá ha-raá 1976) Cyklady 2009, ISBN 9798360279403.
• Przygoda w Jerozolimie (Sumchi 1978) Jacek Santorski & Co. 2008, ISBN 978-83-7554-064-2.
• Spokój doskonały (Menucha nechona 1982) Świat Książki 2010, ISBN 978-83-247-0779-9.
• Na ziemi Izraela (Po we-szam be-Erec-Israel bi-staw 1982) Niezależna Oficyna Wydawnicza 1996, ISBN 978-83-07-03195-8.
• Czarna skrzynka (Kufsa szechora 1987) Niezależna Oficyna Wydawnicza 1995, ISBN 83-7054-078-3.
• Poznać kobietę (La-da’at isza 1989) Czytelnik 1995, ISBN 83-07-02445-5.
• Fima (Ha-macaw ha-szliszi 1991) Muza 1996, ISBN 83-7079-584-6.
• Nie mów noc (Al tagidi lajla 1994) Czytelnik 2000, ISBN 83-07-02767-5.
• Pantera w piwnicy (Panter ba-martef 1995) Muza 1999, ISBN 83-7200-372-6.
• Opowieść się rozpoczyna: Szkice o literaturze (Matchilim sipur 1996) Prószyński i S-ka 2003, ISBN 83-7337-585-6.
• To samo morze (Oto ha-jam 1999) Muza 2002, ISBN 83-7200-888-4.
• Opowieść o miłości i mroku (Sipur al ahawa we-choszech 2002) Muza 2005, ISBN 83-7079-717-2.
• Nagle w głębi lasu (Pitom be-omek ha-ja’ar 2005) Dom Wydawniczy „Rebis” 2006, ISBN 83-7301-804-2.
• Jak uleczyć fanatyka (How to cure a fanatic 2006) Prószyński Media 2010, ISBN 978-83-7648-412-9.
• Rymy życia i śmierci (Charuzei ha-Chajim we-ha-Mawet 2007) Dom Wydawniczy „Rebis” 2008, ISBN 978-83-7510-050-1.
• Sceny z życia wiejskiego (Tmunot Mi-Chaiei Ha-Kfar 2009) Dom Wydawniczy „Rebis” 2010, ISBN 978-83-7510-405-9.
• Wśród swoich (Bejn chawerim 2012) Dom Wydawniczy „Rebis” 2013, ISBN 978-83-7510-900-9.
• Do fanatyków: trzy refleksje (Shalom Lakanaim 2017) Dom Wydawniczy „Rebis” 2018, ISBN 978-83-8062-320-0.
• Judasz (Judas) w tłumaczeniu Leszka Kwiatkowskiego, Dom Wydawniczy „Rebis” 2021, ISBN 978-83-8188-247-7.

Przypisy

Linki zewnętrzne

The official Amos Oz Website [online] (ang.). strona główna serwisu