Amon – egipski bóg
Amon (egip. Imn – ukryty; znany także jako Amon-Ra/Re, Amoun, Amun, Amen; rzadziej jako Imen, Ammon, Hammon) to egipski bóg, będący sprawcą niewidzialnego wiatru, płodności oraz urodzaju. Uosabiał niewidzialne, życiodajne elementy natury, takie jak powietrze i wiatr, co przyczyniało się do obfitych plonów, licznego rozmnażania się zwierząt oraz rodzenia dzieci przez kobiety.
Wraz z małżonką Mut oraz synem Chonsu – bogiem-księżycem, tworzył triadę tebańską w Karnaku. Jego żeńskim odpowiednikiem była Amaunet. W formie Amon-Kematef był częścią Ogdoady, której kult był obecny w Hermopolis Magna.
Grecy utożsamiali go z ich władcą bogów – Zeusem.
Wizerunek Amona
Amon był przedstawiany jako król noszący koronę z dwoma wysokimi piórami (w formie Amon-Ra), jako człowiek z głową barana o zakrzywionych rogach, w postaci gęsi, a także węża. Czasami ukazywano go w formie bezosobowej, np. jako obelisk.
Historia kultu Amona
Imię Amona po raz pierwszy występuje w Tekstach Piramid, datowanych na okres Starego Państwa. Pojawia się tam obok imienia małżonki – Amaunet, a także w kontekście imienia Mina oraz Ha – boga pustyni zachodniej.
Od XXII wieku p.n.e. Amon zyskał na znaczeniu w Tebach. Na początku był lokalnym bóstwem, ale w czasach XI dynastii, gdy lokalni władcy stali się znaczącymi postaciami, a stolica Egiptu przeniosła się do Teb, Amon stał się głównym bogiem Egiptu. W czasach Nowego Państwa zyskał status boga narodowego, a po połączeniu z kultem boga Re, przyjął formę Amon-Re. Jego pozycja została chwilowo osłabiona przez decyzję faraona Echnatona, który przeniósł stolicę do Achetaton (dzisiejsze Tell el-Amarna) i ogłosił Atona jedynym bogiem. Jednak jego następca, Tutanchamon, powrócił do religii Teb, co przywróciło władzę kapłanom Amona. W czasach XXV dynastii nastąpiło odrodzenie kultu Amona, spowodowane przez rządy Kuszytów, którzy uznawali święte miejsce w Gebel Barkal w północnym Sudanie za prawdziwy dom Amona. Jego pozycja została zagrożona dopiero po zniszczeniu Teb przez Asyryjczyków w 663 r. p.n.e., a od tego momentu Ozyrys zaczął zajmować jego miejsce w panteonie bogów.
Kapłani Amona
Od XXII wieku p.n.e. kult Amona rozwijał się w nomie tebańskim, z głównym ośrodkiem w Karnaku, gdzie powstał jeden z największych kompleksów architektonicznych starożytności – Wielka Świątynia Amona.
Ze względu na znaczenie Amona wśród innych egipskich bogów, kapłani Amona piastowali kluczowe stanowiska w państwie. W późniejszym okresie sam faraon pełnił rolę najwyższego kapłana Amona, a jego żona była przełożoną kapłanek, które pochodziły z rodziny królewskiej.
Przeniesienie posągu Amona, niesionego w barce podczas publicznych ceremonii, oznaczało podjęcie ważnej decyzji, którą ogłaszali kapłani. W ten sposób wybrano nowego władcę Totmesa III.
Amon-Re
Amon, jako ubóstwione Słońce, stwórca świata i pan porządku we wszechświecie, stał się władcą bogów, ludzi oraz zmarłych. W czasach Nowego Państwa (XVI–XI wiek p.n.e.) Amon zyskał status głównego boga państwowego. Jego kult został połączony przez kapłanów z kultem Re (boga Słońca), co doprowadziło do narodzin Amon-Re. Dzięki temu kult Amona zyskał jeszcze większe znaczenie. Połączenie to zostało rozdzielone dopiero za panowania XXV dynastii kuszyckiej.
Zobacz też
- arcykapłani Amona rezydujący w Tebach za czasów XXI dynastii
- mitologia egipska
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Mary Barnett: Bogowie i mity starożytnego Egiptu. Warszawa: Arkady, 1997, s. 81 i inne. ISBN 83-213-3930-1.
Ada Russo Pavan w przekł. Agnieszki Michalskiej-Rajch: Tajemna Wiedza Egiptu. Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 41–42. ISBN 83-7229-038-5.
Ian Shaw, Paul Nicholson: The British Museum Dictionary of Ancient Egypt. Kair, Egipt: The American University in Cairo Press, 2002, s. 31–32. ISBN 977-424-762-0.
