Amoksycylina

Amoksycylina

Amoksycylina (często błędnie nazywana amoksycykliną) to organiczny związek chemiczny, który jest półsyntetycznym antybiotykiem z grupy β-laktamów, wykazującym działanie bakteriobójcze. Należy do grupy aminopenicylin i jest wrażliwa na działanie β-laktamazy.

Mechanizm działania

Amoksycylina, dzięki swojemu podobieństwu strukturalnemu do alaniny, która jest kluczowym składnikiem mureiny, hamuje aktywność transpeptydaz (PBP). Enzymy te są niezbędne do tworzenia wiązań między pentapeptydami mukopolisacharydu w ścianie komórkowej bakterii. W efekcie, aktywacja hydrolaz komórkowych prowadzi do lizy komórki bakteryjnej. Należy zauważyć, że amoksycylina nie przenika do wnętrza komórki, co oznacza, że nie jest skuteczna przeciwko drobnoustrojom wewnątrzkomórkowym.

Antybiotyk ten dobrze przenika do różnych tkanek oraz płynów śródmiąższowych, takich jak skóra, tkanka tłuszczowa, płyn opłucnowy, płyn otrzewnowy, torebka stawowa, żółć, nerki, ciecz wodnista oka, kości, błony śluzowe i mocz, osiągając stężenia wystarczające do wywołania efektu terapeutycznego. Jednakże, przenikanie do płynu mózgowo-rdzeniowego i mleka matki jest ograniczone.

Zakres działania

Amoksycylina jest antybiotykiem o szerokim zakresie działania, skutecznym zarówno przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, jak i Gram-ujemnym, takim jak Salmonella, Shigella, E. coli, Haemophilus influenzae, Bordetella pertussis oraz Proteus mirabilis. Należy jednak pamiętać, że szczepy bakterii Pseudomonas aeruginosa, Enterobacter aerogenes, Serratia oraz indolododatnie szczepy Proteus są odporne na ten antybiotyk. W porównaniu do penicyliny, amoksycylina ma słabsze działanie wobec bakterii G(+), ale jest dziesięciokrotnie silniejsza wobec bakterii G(-). Wadą amoksycyliny jest jej podatność na rozkład przez penicylinazy, co ogranicza jej skuteczność w zakażeniach wywołanych przez bakterie produkujące ten enzym. Połączenie z kwasem klawulanowym w jednym preparacie rozszerza zakres działania amoksycyliny na wiele bakterii wytwarzających β-laktamazy. Ponadto, antybiotyk ten jest stosowany w niektórych schematach eradykacji bakterii H. pylori w przypadku wrzodów żołądka.

Wskazania do stosowania

Amoksycylina jest stosowana w leczeniu infekcji spowodowanych przez bakterie wrażliwe na jej działanie, w tym:

• zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych wywołane przez paciorkowce α- i β-hemolizujące, S. pneumoniae, Staphylococcus spp. i H. influenzae, które nie produkują penicylinazy,
• zakażenia dróg moczowych wywołane przez E. coli, P. mirabilis, E. faecalis,
• zakażenia żołądkowo-jelitowe wywołane przez H. pylori, Salmonella spp., Shigella spp.,
• zakażenia skóry i tkanek miękkich wywołane przez paciorkowce α- i β-hemolizujące, Staphylococcus spp. i E. coli,
• ostre, niepowikłane zakażenie rzeżączkowe wywołane przez N. gonorrhoeae,
• ostre zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie migdałków podniebiennych (udokumentowane zakażenie paciorkowcami β-hemolizującymi grupy A),
• zapalenie i profilaktyka zapalenia wsierdzia,
• wczesna postać boreliozy (stadium I),
• eradykacja H. pylori w połączeniu z innymi lekami,
• ostre bakteryjne zapalenie zatok,
• zakażenia stawów,
• zakażenia w stomatologii,
• inne infekcje wywołane przez wrażliwe bakterie, np. posocznica wywołana E. coli, zakażenia szpiku spowodowane przez Staphylococcus aureus, zakażenia w obrębie jamy brzusznej oraz zakażenia pooperacyjne o etiologii mieszanej (tlenowo-beztlenowej),
• profilaktyka zakażeń chirurgicznych.

Przed rozpoczęciem leczenia amoksycyliną, należy wykonać badanie antybiotykowrażliwości wyizolowanego szczepu bakterii, który wywołuje zakażenie. Leczenie można rozpocząć przed uzyskaniem wyników antybiogramu.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania amoksycyliny obejmują:

• nadwrażliwość na amoksycylinę lub jakikolwiek inny antybiotyk z grupy β-laktamów,
• ciężką niewydolność nerek,
• wystąpienie w przeszłości żółtaczki lub zaburzeń czynności wątroby spowodowanych przez amoksycylinę,
• produkty lecznicze zawierające amoksycylinę z kwasem klawulanowym nie powinny być stosowane u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby.

Środki ostrożności

Po podaniu amoksycyliny mogą wystąpić rzadkie przypadki wstrząsu anafilaktycznego oraz innych ciężkich reakcji alergicznych, które wymagają natychmiastowego postępowania ratunkowego. W przypadku mononukleozy zakaźnej, białaczki limfatycznej lub zakażeń wirusowych, należy unikać stosowania amoksycyliny, ponieważ często prowadzi to do wystąpienia osutki plamistej.

Ostrożność należy zachować również u pacjentów z astmą oraz skłonnością do alergii. Jak w przypadku innych antybiotyków z grupy penicylin o szerokim zakresie działania, istnieje ryzyko nadkażeń drobnoustrojami niewrażliwymi na amoksycylinę. W przypadku wystąpienia biegunki, zwłaszcza ciężkiej, należy rozważyć możliwość rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego i w razie potwierdzenia tego rozpoznania odstawić lek.

U pacjentów z niewydolnością nerek należy dostosować dawkowanie. Pacjenci leczeni na rzeżączkę, u których podejrzewa się zakażenie kiłą, powinni przejść odpowiednie badania w celu potwierdzenia zakażenia krętkami. Dzieci, wcześniaki i noworodki wymagają szczególnej ostrożności, a ich funkcje nerek, wątroby oraz parametry hematologiczne powinny być monitorowane.

Amoksycylinę można stosować u kobiet w ciąży oraz karmiących, jeśli jest to niezbędne. Niewielkie ilości leku przenikają do mleka matki, a ryzyko wpływu na dziecko jest minimalne, z wyjątkiem możliwości reakcji alergicznych.

Duże stężenia amoksycyliny w moczu mogą prowadzić do jej wytrącania w cewnikach moczowych, a także do wytrącania kryształków amoksycyliny w moczu przy dużych dawkach leku. W takich przypadkach pacjent powinien przyjmować odpowiednią ilość płynów oraz utrzymywać właściwą diurezę. Jeden z preparatów dostępnych w Polsce zawiera karmoizynę – barwnik azowy, który może wywoływać reakcje alergiczne.

Ostrożność jest również wskazana u pacjentów z chorobami przewodu pokarmowego z uwagi na ryzyko zmniejszonego wchłaniania leku; w takich przypadkach zaleca się podawanie amoksycyliny pozajelitowo. Niektóre preparaty w postaci proszku do sporządzania zawiesiny doustnej zawierają aspartam, co wymaga ostrożności u pacjentów z fenyloketonurią. Dodatkowo, produkty lecznicze zawierające kwas klawulanowy mogą zawierać sód lub potas, co należy uwzględnić u pacjentów na diecie z kontrolowaną zawartością tych pierwiastków.

Interakcje

Leki, które spowalniają filtrację nerkową penicylin, takie jak probenecyd, fenylbutazon, oksyfenbutazon, indometacyna czy sulfinpirazon, mogą wydłużać okres półtrwania i zwiększać stężenie amoksycyliny w osoczu. Jednoczesne stosowanie amoksycyliny z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi może zwiększać ryzyko krwawień międzymiesiączkowych oraz osłabiać skuteczność antykoncepcji. Duże dawki amoksycyliny mogą potęgować działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, takich jak warfaryna czy disulfiram. Podczas leczenia amoksycyliną może również dochodzić do zwiększenia wchłaniania digoksyny. Nieenzymatyczne metody oznaczania stężenia glukozy w moczu mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie. Leczenie może także wpływać na wyniki testów na zawartość urobilinogenu oraz zaburzać oznaczanie białka metodą kolorymetryczną.

Działania niepożądane

Działania niepożądane obserwowano u 13% pacjentów. Mogą one obejmować:

• Zaburzenia przewodu pokarmowego: biegunka, nudności, wzdęcia, utrata apetytu, luźne stolce, niestrawność, świąd odbytu, suchość błony śluzowej jamy ustnej, zaburzenia smaku, umiarkowane i przemijające zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, zapalenie wątroby, żółtaczka zastoinowa, rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy, krwotoczne zapalenie okrężnicy oraz powierzchowne przebarwienie zębów.
• Reakcje alergiczne: wysypka, osutka, pokrzywka, rumień wielopostaciowy, wstrząs anafilaktyczny, zespół Stevensa-Johnsona, martwica toksyczno-rozpływna naskórka, obrzęk krtani, choroba posurowicza, pęcherzowe i złuszczające zapalenie skóry, gorączka polekowa.
• Zaburzenia układu krwiotwórczego: agranulocytoza, niedokrwistość hemolityczna, trombocytopenia, eozynofilia.
• Zaburzenia OUN: zawroty i bóle głowy, hiperkineza, drgawki.
• Zaburzenia nerek i dróg moczowych: śródmiąższowe zapalenie nerek, krystaluria.

Przedłużone oraz wielokrotne stosowanie amoksycyliny może prowadzić do nadkażeń i kolonizacji opornymi drobnoustrojami lub drożdżami, co może skutkować kandydozą błony śluzowej jamy ustnej i pochwy.

Dawkowanie

Dawkowanie amoksycyliny jest uzależnione od wieku, masy ciała, funkcji nerek pacjenta, ciężkości oraz lokalizacji zakażenia, a także od przypuszczalnego lub potwierdzonego patogenu. W przypadku zakażeń o lekkim lub umiarkowanym nasileniu, terapia zazwyczaj trwa od 5 do 7 dni. W przypadku zakażeń paciorkowcowych leczenie powinno być kontynuowane przez co najmniej 10 dni. W przypadku ciężkich lub przewlekłych zakażeń oraz w obszarach o niskim stężeniu antybiotyku, czas leczenia zależy od obrazu klinicznego. Leczenie powinno być kontynuowane przez 3 do 4 dni po ustąpieniu objawów choroby.

Preparaty doustne zawierające amoksycylinę należy popijać dużą ilością płynów. Można je stosować niezależnie od posiłków, jednak zaleca się przyjmowanie leku w trakcie lub przed jedzeniem. Tabletki powinny być połykać w całości.

Przedawkowanie

Amoksycylina zazwyczaj nie wywołuje ostrych objawów toksycznych, nawet w przypadku zażycia dużej dawki. Przedawkowanie może prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych oraz zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami funkcji nerek, duża dawka leku może skutkować objawami nefrotoksyczności, w tym wytrącaniem kryształów amoksycyliny.

Nie istnieje specyficzna odtrutka na przedawkowanie amoksycyliny. Leczenie polega głównie na podaniu węgla aktywowanego (płukanie żołądka nie jest zwykle konieczne) oraz na leczeniu objawowym. Należy szczególnie dbać o równowagę wodno-elektrolitową. Amoksycylinę można usunąć z organizmu za pomocą hemodializy.

Preparaty

Polska

Dostępne w Polsce preparaty proste to: Amotaks, Amoxicillin–1A Pharma, Duomox, Hiconcil, Novamox, Ospamox.

Dostępne w Polsce preparaty złożone (amoksycylina + kwas klawulanowy) to: Amoclan, Amoclan BID, Amoksiklav, Amoxicillin/Clavulanic acid Aurobindo, Augmentin, Claviratio, Co–amoxiclav Bluefish, Curam, Forcid, Ramoclav, Taromentin.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Pharmindex: kompendium leków. Warszawa: CMP Medica Poland, 2012, s. 1295. ISBN 978-83-62078-04-2.

Duomox (tabletki) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-07].

Hicontil (proszek do sporządzania zawiesiny doustnej) – Charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-01-07].