Amoeba (rodzaj)

Ameby (Amoeba) – Pełzaki

Ameby, znane również jako pełzaki, to grupa protistów. Choć termin ten formalnie odnosi się jedynie do przedstawicieli rodzaju Amoeba, w praktyce jest on często stosowany także do innych podobnych organizmów, takich jak Entamoeba histolytica, który wywołuje czerwonkę amebową. W szerszym kontekście, nazwa ta może obejmować całą supergrupę Amoebozoa. Dodatkowo, w mowie potocznej, terminy „ameba” i „pełzak” są używane do opisywania postaci ameboidalnej, reprezentowanej przez ameby, ale także przez inne, niespokrewnione pierwotniaki, takie jak te z supergrupy Rhizaria.

Organizmy te można znaleźć w wodzie lub jako pasożyty.

Występują w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych, jeziorach oraz stawach.

Budowa ameby

Wielkość

Wielkość ameb jest zróżnicowana. Najczęściej spotykanym gatunkiem jest Amoeba proteus, którego wielkość wynosi od 500 μm do nawet 1000 μm. Niektóre ameby, takie jak Polomyxa, osiągają większe rozmiary, sięgające 2000-3000 μm.

Pelikula

Rząd pierwotniaków, do którego należą ameby, to Lobosia z gromady korzenionóżek (Rhizopoda). Pelikula ameb nagich (Ameobida) może być cienka, jak u Amoeba proteus, lub grubsza i mniej elastyczna, jak u Thecamoeba verrucosa, przy czym tworzy zgrubienia podczas ruchu, szczególnie u gatunków o grubszej pelikuli.

Pseudopodia (nibynóżki) i ruch

Niektóre ameby glebowe mają zarówno stadium pełzakowate, jak i wytwarzające wić. Gatunki różnią się w sposobie poruszania się; niektóre wysuwają tylko jedno pseudopodium, inne kilka. Ruch ameb wynika z przepływu cytoplazmy, która zmienia swój stan skupienia (zol-żel) oraz z modyfikacji w cytoszkielecie. Pseudopodia mogą mieć różne kształty w zależności od gatunku, najczęściej są płatowate (lobopodia), rzadziej nitkowate (filopodia). Kształt nibynóżek może się zmieniać w zależności od warunków środowiskowych, takich jak stężenie jonów czy pH. Proces ten przypomina pełzanie, w którym nibynóżki przyczepiają się do podłoża, a następnie przeciągają całą komórkę do przodu.

Składniki cytoplazmy

Ameby, które zazwyczaj są fagotrofami, posiadają wakuole pokarmowe. Cytoplazma ameb dzieli się na dwie warstwy: endoplazmę, która jest wolna od ziarnistości, oraz ektoplazmę, w której znajdują się różne ziarnistości. U niektórych gatunków można spotkać mitochondria, różne kryształy oraz cząstki materiałów zapasowych.

Dodatkowo, w cytoplazmie ameb mogą żyć zoochlorelle, które są endosymbiotycznymi bakteriami lub glonami, nadającymi komórkom szare lub zielone zabarwienie.

Jądro komórkowe

Liczba jąder w amebach może być różna, od jednego do kilkuset, jak w przypadku Chaos carolinensis, ameby tak dużej, że można ją dostrzec gołym okiem. Niektóre gatunki z tej grupy mogą występować w przewodzie pokarmowym bezkręgowców i kręgowców – niektóre z nich są nieszkodliwe, inne mogą być chorobotwórcze.

Zakażenie amebami

Potencjalnym źródłem zakażenia amebami mogą być niedogotowane lub surowe warzywa, które pochodzą z upraw nawożonych ludzkimi odchodami. Wydaje się, że stosowane metody oczyszczania wody są wystarczające do kontroli rozprzestrzeniania się tych organizmów, jednak kontrola jakości żywności jest bardziej skomplikowana.