Amo Siergiejewicz Jelian
Amo Siergiejewicz Jelian (ros. Амо Сергеевич Елян, orm. Համո Սերգեյի Յոլյան, ur. 28 grudnia 1902?/10 stycznia 1903 w Baku, chociaż niektóre źródła podają Goris; zm. 15 stycznia 1965 w Moskwie) był radzieckim działaczem w przemyśle zbrojeniowym oraz generałem majorem służby inżynieryjno-artyleryjskiej.
Życiorys
Jelian urodził się w ormiańskiej rodzinie chłopskiej. Ukończył 7 klas progimnazjum w Zangezurze. W czasie wojny domowej w Rosji pełnił funkcję sekretarza wydziału w komitecie rewolucyjnym miasta Goris, a później angażował się w działalność miejskiego oddziału Komsomołu. Od 1919 roku był członkiem RKP(b), a od 1922 roku pracował w miejskich komitetach partyjnych w Aszchabadzie i Baku. W 1925 roku zatrudnił się jako ślusarz w przedsiębiorstwie naftowym w Baku, a w 1929 ukończył Bakijski Instytut Politechniczny.
Od 1929 roku Jelian pracował jako inżynier w bakijskich firmach. W 1930 roku został dyrektorem bakijskiej fabryki im. Kirowa, a w 1931 roku zarządzał trustem Nieftiemasz w Baku. W 1932 roku przeniósł się do Moskwy, gdzie pełnił funkcję dyrektora technicznego oraz zastępcy zarządcy Zjednoczenia Wierceń i Budowy Maszyn Naftowych „Wsieburnieftiemasz”. W 1935 roku objął stanowisko szefa działu inżynierii naftowej w Gławgormaszu Ludowego Komisariatu Przemysłu Ciężkiego ZSRR. W latach 1935-1936 był delegowany do USA, gdzie zdobywał wiedzę na temat technologii przemysłu wydobycia ropy naftowej.
W 1936 roku Jelian został dyrektorem technicznym moskiewskiej fabryki nabojów nr 32 w ramach Ludowego Komisariatu Przemysłu Obronnego ZSRR, a w 1937 roku objął stanowisko dyrektora fabryki nr 3 w Uljanowsku. W 1940 roku został dyrektorem zakładu artyleryjskiego nr 92 w Gorkim, zatrudniającego ponad 45 tysięcy pracowników; w tej fabryce działało biuro konstrukcyjne Wasilija Grabina. W trakcie II wojny światowej fabryka, którą kierował, miała kluczowe znaczenie dla przemysłu zbrojeniowego ZSRR. 18 listopada 1944 roku Jelian uzyskał stopień generała majora służby inżynieryjno-technicznej. W 1945 roku został szefem specjalnego biura konstrukcyjnego fabryki nr 92, gdzie kierował projektowaniem maszyn dyfuzyjnych do wzbogacania uranu, a w 1947 roku objął dyrekcję specjalnego biura konstrukcyjnego nr 2 w oparciu o gorkowską fabrykę artyleryjską, gdzie również zajmował się projektami związanymi z radzieckim programem nuklearnym. W maju 1951 roku przejął kierownictwo biura konstrukcyjnego nr 1 w Moskwie oraz został wiceministrem uzbrojenia ZSRR, jednak w 1955 roku stracił stanowiska z powodu powiązań z Berią. Jelian został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.
Odznaczenia i nagrody
- Medal Sierp i Młot Bohatera Pracy Socjalistycznej (3 czerwca 1942)
- Order Lenina (czterokrotnie: 11 stycznia 1941, 3 czerwca 1942, 5 listopada 1944 i 8 grudnia 1951)
- Order Suworowa I klasy (16 września 1945)
- Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (6 czerwca 1945)
- Order Czerwonego Sztandaru Pracy (dwukrotnie: 8 czerwca 1939 i 1949)
- Nagroda Stalinowska (czterokrotnie: 1941, 1943, 1949 i 1951)
- oraz medale.
Przypisy
Bibliografia
Biogram na stronie warheroes.ru [dostęp 2019-04-08] (ros.)
