Ammona

Ammona

Ammona (hebr. עמונה, Amona) to nieautoryzowane osiedle żydowskie (ang. outpost, heb. מאחז, ma’achaz – przyczółek) znajdujące się w Samorządzie Regionu Matte Binjamin. Osiedle leży na wschód od Ofry, pomiędzy Szewut Rachel a Ade Ad. Zostało założone w 1997 roku, a w 2017 roku zostało ewakuowane i zniszczone przez rząd w wyniku wyroku Sądu Najwyższego z 2014 roku. Ammona była największym i najsłynniejszym przykładem nieautoryzowanego osiedla żydowskiego w Judei i Samarii, będącym przedmiotem sporów między organizacją Pokój Teraz a osadniczą Radą Jesza.

Powstanie

Ammona została założona w 1997 roku. Przeznaczeniem terenu osiedla miała być budowa zbiorników na wodę dla pobliskiej Ofry. W tym celu wysłano kilku osadników, którzy z czasem osiedlili się tam ze swoimi rodzinami. Droga prowadząca na wzgórze została wcześniej wytyczona przez rolników z Ofry, korzystających z lokalnego cieku wodnego. Status ziemi, na której zaczęło powstawać osiedle, okazał się jednak niejasny. Zgodnie z raportem Sason, obszar ten obejmował trzy typy ziemi:

• posiadanej przez władze palestyńskie, z wpisem do rejestru, lecz bez możliwości identyfikacji indywidualnego właściciela,
• będącej własnością prywatną Palestyńczyka, który złożył petycję do Sądu Najwyższego, mimo że ziemia została odkupiona przez osadników,
• będącej własnością prywatną Palestyńczyka, który również złożył petycję do Sądu Najwyższego, ale ziemia nie została od niego odkupiona.

Osadnicy twierdzili, że większość ziemi, na której powstała Ammona, była nieużytkiem. Zgodnie z przepisami z czasów Mandatu Palestyny, ziemia, która nie była niczyją własnością, mogła być zasiedlana. Niemniej jednak dokumenty administracji cywilnej wskazywały, że znaczna część Ammony była użytkowana.

Pierwsza ewakuacja w 2006 roku

Tło wydarzeń

Pierwsze decyzje dotyczące wyburzenia domów modułowych w Ammonie podjęto w latach 1997 i 2003. Decyzje te nie zostały zrealizowane, ponieważ w 2001 roku Ariel Szaron zawarł porozumienie z władzami USA, które nakazywało wyburzenie przyczółków powstałych po marcu 2001. Osiedle rozwijało się, a w 2001 roku istniały w nim przedszkole, sklep, dom opieki oraz mykwa. Powstały także plany budowy szkoły podstawowej. W 2004 roku rozpoczęto budowę dziewięciu stałych domów, która zakończyła się w 2005 roku. W tym samym roku organizacja Pokój Teraz złożyła skargę do Sądu Najwyższego na ministra obrony, wojskowego dowódcę Judei i Samarii, szefa policji w Judei i Samarii oraz szefa administracji cywilnej, zarzucając im, że nie powstrzymali nielegalnej budowy domów na prywatnej palestyńskiej ziemi. Przedstawiciele Amony twierdzili, że ziemia została legalnie zakupiona, jednak proces administracyjny przekazania praw własności opóźniał się. Sąd Najwyższy nakazał rozbiórkę dziewięciu domów, wyznaczając termin na styczeń 2006 roku. Jednym z dowodów w tej sprawie był raport Sason.

Ewakuacja Ammony

W dniu planowanej ewakuacji i rozbiórki na miejscu zgromadziło się 4000 protestujących, mieszkańców Ammony, Ofry, urzędników Jeszy oraz członków Knesetu. Siły państwowe wysłane do przeprowadzenia ewakuacji liczyły łącznie 10000 mundurowych (policjantów, żołnierzy, strażników granicznych). O godzinie 10.00 do Amony wkroczyła specjalna jednostka izraelskiej policji do tłumienia zamieszek Jasam. Oprócz tego obecne były wojska, policja konna oraz izraelska straż graniczna. Pierwsze starcia miały miejsce na podejściu do Ammony. W wyniku starć z konną policją wiele osób odniosło obrażenia, w tym posłowie Efi Ejtam i Arje Eldad. Zamieszki trwały długo, ponieważ wielu osadników zablokowało się w domach. Dopiero o godzinie 13.30 rozpoczęto burzenie domów, a cała operacja zakończyła się o godzinie 16.00. W rezultacie do szpitala trafiło 45 policjantów oraz 100 protestujących. Służby medyczne na miejscu miały problemy z dostępem do środków opatrunkowych dla wszystkich potrzebujących.

Następstwa

W wyniku wydarzeń w Ammonie organizacja B’Tselem złożyła wniosek do biura Prokuratora Generalnego Izraela o wszczęcie postępowania w sprawie brutalności policji podczas ewakuacji. Organizacja uznała, że operacja wyburzenia była w pełni uzasadniona, jednak siła użyta przez policję była niewspółmierna do charakteru operacji. Po ewakuacji wiele osób zgłosiło się do sądów z pozwami cywilnymi. Pojawiło się wiele zeznań kobiet, które twierdziły, że podczas interwencji policyjnej były bite w miejsca intymne i molestowane.

Druga ewakuacja i zniszczenie w 2017 roku

Tło wydarzeń i zniszczenie

Problem Ammony powrócił w 2008 roku, kiedy organizacja Jesz Din, w imieniu Palestyńczyków, złożyła skargę na osadników, którzy nielegalnie wznieśli swoje domy na ziemi niebędącej własnością państwową. Zwrócono uwagę, że osiedle było rozwijane za państwowe pieniądze. Ministerstwo Mieszkalnictwa i Budownictwa przeznaczyło na Ammona ponad 2 miliony szekli. Sąd Najwyższy wyznaczył datę ewakuacji na 15 lipca 2013 roku, jednak termin ten został przesunięty na 24 lipca. Osadnicy twierdzili, że tylko jeden dom wymaga wyburzenia, podczas gdy strona skarżąca mówiła o 40. Sąd dał czas do 24 lipca sądowi miejskiemu w Jerozolimie na uregulowanie sporów między osadnikami a Palestyńczykami. Adwokat organizacji Jesz Din zauważył, że nawet jeśli Jerozolima rozwiąże te kwestie, osadnicy nie będą mieli wystarczającej ilości ziemi na nowe budowy. Prokurator Generalny wysłał listy do premiera Netanjahu oraz ministra obrony Moszego Ja’alona, aby wojsko nie zwlekało z wyburzeniem nielegalnego domu i części drogi, uwzględnionych w petycji. Swoją decyzję oparł na wyroku sądu w Jerozolimie, który uznał, że rozwiązaniem sytuacji będzie wyburzenie nielegalnych domów, jednak nie doprecyzowano, ile ich jest. W październiku 2013 roku rząd poprosił Sąd Najwyższy o kolejne opóźnienie wyburzenia, argumentując, że szybkie wykonanie wyroku mogłoby zaszkodzić interesom dyplomatycznym kraju. Największy opór stawiali przedstawiciele narodowo-religijnego Żydowskiego Domu, który w swoim programie przewiduje rozwój osadnictwa. W maju 2014 roku dochodzenie policyjne wykazało, że całe osiedle zostało zbudowane na prywatnej ziemi, a osadnicy nie mają praw do jej użytkowania. W tym samym roku sąd nakazał wypłatę 300 000 NIS sześciu Palestyńczykom jako zadośćuczynienie za poniesione straty. Dodatkowo, jeśli do 2015 roku osadnicy nie zostaną wysiedleni z terenów przynależnych oskarżycielom, państwo będzie musiało wypłacić im dodatkowe 48 000 NIS. 25 grudnia 2014 roku Sąd Najwyższy wydał wyrok, w którym nakazano ewakuację osiedla w ciągu 2 lat.

Trzy dni przed ostatecznym terminem rząd postanowił zniszczyć osiedle. Karawany w dobrym stanie zostały wywiezione do magazynów, natomiast te w złym stanie zostały zniszczone. Mieszkańcy zostali tymczasowo zakwaterowani w szkole w Ofry.

Następstwa Ammony

W ramach negocjacji wewnątrz koalicji premier Netanjahu oraz członkowie Żydowskiego Domu postanowili wybudować zastępcze osiedla dla ewakuowanych z Ammony. Już w 2016 roku powstało osiedle Szewut Rachel Mizrach obok Szewut Rachel. Komitet rządowy zaakceptował budowę 98 domów w tym miejscu. Oficjalnym uzasadnieniem tego kroku była chęć powiększenia Szewut Rachel, jednak w rzeczywistości Szewut Rachel Mizrach znajduje się zbyt daleko, aby uznać je za sąsiedztwo. Mimo to mieszkańcy Ammony odmówili przenosin. W 2017 roku stworzono Geulat Cijon w okolicach Szilo, ale już poza jego granicami jurysdykcji. Podobnie jak w przypadku Szewut Rachel Mizrach, miejsce to wygląda na nowe osiedle. Kolejnym planowanym osiedlem jest Amichaj. Początkowo jego budowa została zaskarżona, jednak Sąd Najwyższy odrzucił petycję. Rząd szacował, że powstanie Amichaj będzie kosztować 60 milionów szekli.

W 2017 roku Kneset uchwalił Prawo regulujące osadnictwo w Judei i Samarii, mające na celu uregulowanie statusu gruntów, na których powstały osiedla o wątpliwej legalności. Zgodnie z jego zapisami, jeżeli dana osoba nie udowodni swoich praw do ziemi, ta zostanie przepisana na własność powiernika majątku rządowego w Judei i Samarii. W przypadku, gdy osoba udowodni swoje prawa, jej prawa zostaną wywłaszczone, a poszkodowany może liczyć na odszkodowanie w wysokości 125% wartości gruntu lub otrzyma w zamian inny obszar.

W odpowiedzi na ataki terrorystyczne w okolicach Ofry i Giwat Asaf w nocy z 13 na 14 grudnia 2018 roku Ammona została ponownie zasiedlona. Rada Regionu Binjamin poinformowała, że na miejsce przywieziono dwa mobilne domy. Inicjatywę tę wsparł poseł Żydowskiego Domu Becalel Smotricz. Osadnicy uznali tę akcję za odpowiedź na nową falę terroru na Zachodnim Brzegu. Inicjatorzy powrotu do Ammony podkreślali, że nowe domy stoją na legalnie zakupionej ziemi, do której mają pełne prawa, tak jak w przeszłości. 3 stycznia 2019 roku policja ewakuowała siłą osadników. W wyniku interwencji do szpitala trafiło 5 policjantów oraz jeden osadnik, a 23 policjantów odniosło obrażenia.

Przypisy

Bibliografia

ענת רוט, לא בכל מחיר. מגוש קטיף עד אמונה: הסיפורם מאחורי המאבק על ארץ ישראל, ידיעות אחרונות וספרי חמד, תל אביב 2014

Begin Ze’ew, A Zionist Stand, Frank Cass, Portland-London 1993.

Don-Jehija, Eli’ezer, Messianism and Politics: The Ideological Transformation of Religious Zionism, „Israel Studies” 2014, vol. 19, no. 2.

Pedahzur Ami, The Triumph of Israel’s Radical Right, Oxford University Press, New York 2012.