Amman
Amman (arab. عمان, historycznie Rabbat Ammon, Rabba, Filadelfia) to stolica Jordanii, usytuowana na płaskowyżu w północnej części kraju, na wysokości około 850 m n.p.m., na wschód od Rowu Jordanu. Jest to główny ośrodek administracyjny muhafazy Amman, z populacją wynoszącą 2 367 000 mieszkańców (dane z 2010 roku), wśród których znajduje się duża liczba uchodźców palestyńskich.
Historia
Amman to starożytna osada, która była znana już w Starym Testamencie jako Rabbat Ammon (Rabba). Była stolicą Ammonitów. W czasach króla Dawida miasto zostało oblegane przez jego wodza Joaba, syna Serui. Ostatecznie zdobył je Dawid, przyjmując tytuł „króla Ammonitów”. W III wieku p.n.e. miasto zostało podbite przez egipskiego władcę Ptolemeusza II Filadelfosa i przemianowane na Filadelfię. Ta nazwa utrzymała się w czasach rzymskich i bizantyńskich. Następnie osiedlili się w nim Nabatejczycy i Ghassanidzi, którzy nadali mu obecną nazwę – Amman. W 635 roku miasto zostało zajęte przez Arabów, a jego świetność zakończyła się w VIII wieku, gdy stolica kalifatu została przeniesiona z Damaszku do Bagdadu.
Od XVI wieku Amman znajdował się pod panowaniem Turcji, a następnie został całkowicie opuszczony. W 1878 roku miejscowość została odbudowana przez osadników czerkieskich. Dynamiczny rozwój Ammanu rozpoczął się po otwarciu stacji kolejowej na linii z Damaszku do Medyny w 1903 roku, co przyciągnęło wielu kupców i spowodowało, że miasto stało się ważniejsze od stolicy prowincji, As-Salt. W 1919 roku w Ammanie dominowali Czerkiesi. W 1921 roku Amman uzyskał status stolicy Emiratu Transjordanii, a w 1946 roku stał się stolicą niepodległej Jordanii, licząc wówczas około 30-40 tys. mieszkańców.
Po I wojnie izraelsko-arabskiej liczba ludności Jordanii wzrosła z 400 tys. do 1,1 mln, głównie z powodu napływu palestyńskich uchodźców oraz włączenia Zachodniego Brzegu, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju jordańskich miast i powstania obozów uchodźców. W 1952 roku Amman miał 190 tys. mieszkańców, z czego blisko 60 tys. mieszkało w dwóch obozach. Wśród Palestyńczyków przybywających do Ammanu byli nie tylko uchodźcy, ale także biznesmeni, tacy jak Bank Arabski przenoszący swoją siedzibę z Jerozolimy. W latach po I wojnie izraelsko-arabskiej Amman stał się centrum jordańskiej gospodarki. W 1962 roku miasto liczyło 296 358 mieszkańców, a w tym samym roku powstał w nim uniwersytet, którego twórcami byli Palestyńczycy.
Na przełomie lat 1955 i 1956 w Ammanie miały miejsce masowe protesty przeciwko przystąpieniu Jordanii do Paktu Bagdadzkiego, organizowane przez lewicę oraz Bractwo Muzułmańskie. W latach 1969–1970, dzięki wsparciu palestyńskich uchodźców, Organizacja Wyzwolenia Palestyny i inne grupy zbrojne zaczęły walczyć o kontrolę nad miastem z jordańską policją i wojskiem. W 1970 roku sytuacja w Ammanie i Irbidzie stała się krytyczna, a 1 września, po ostrzelaniu konwoju króla Husajna, monarcha uznał to za próbę zamachu i postanowił usunąć palestyńskie formacje z Jordanii. Wojna domowa, znana jako Czarny Wrzesień, trwała do lipca 1971 roku, a palestyńskie oddziały wycofały się z Ammanu w kwietniu.
Zabytki
- Cytadela z VIII wieku, wzniesiona pod panowaniem arabskim, otoczona 700-metrowym murem.
- Zabytki z czasów rzymskich:
- Teatr z II wieku, mogący pomieścić do 6 tys. widzów, odrestaurowywany od 1957 roku, w pobliżu Muzeum Etnograficzne i Muzeum Tradycji Ludowej.
- Forum zbudowane w 190 roku o wymiarach 100 na 50 metrów, otoczone kolumnami z trzech stron.
- Niewielki odeon z widownią na 500 osób, zbudowany w II wieku.
- Nimfeum zbudowane w 191 roku, dwupoziomowy kompleks fontann i basenów, z dedykacją dla Nimfom, z zachowanymi jedynie kilkoma kolumnami.
- Świątynia Herkulesa z czasów panowania Marka Aureliusza, w pobliżu Muzeum Archeologiczne z eksponatami z całej Jordanii, w tym zwojami z Qumran i zabytkami z Petry oraz Jerycha.
- Ruiny pałacu Umajjadów z VII lub VIII wieku, zniszczonego przez trzęsienie ziemi w 749 roku, z zachowanymi fundamentami i fragmentami ścian.
- Meczet Króla Husajna z 1924 roku, dostępny tylko dla muzułmanów, z dwoma smukłymi minaretami.
- Meczet Abu Darwish o biało-czarnej fasadzie, zbudowany w 1961 roku dla mniejszości czerkieskiej, również dostępny tylko dla muzułmanów.
- Meczet Króla Abdullaha I z charakterystyczną błękitną kopułą, otwarty dla turystów, obok Muzeum Islamskie.
- Dom Sztuki (arab. Darat al-Funun), zbudowany na ruinach VI-wiecznego kościoła bizantyńskiego, zawiera galerię sztuki jordańskiej oraz bibliotekę i warsztaty rzeźbiarskie.
Geografia
Amman znajduje się na pofałdowanym płaskowyżu. Początkowo miasto zajmowało siedem wzgórz wokół rzeki Wadi, a w wyniku rozbudowy w ciągu ostatnich 25 lat rozrosło się na 19 wzgórz. Większość dzielnic Ammanu nosi nazwy związane z rozrywkowymi wydarzeniami, które miały tam miejsce.
Topografia
Miasto leży na stromych wzgórzach oraz w głębokich, czasami wąskich dolinach.
Transport
Port lotniczy Amman
Port lotniczy Marka
Miasta partnerskie
- Doha (Katar)
- Algier (Algieria)
- Ankara (Turcja)
- Bagdad (Irak)
- Baku (Azerbejdżan)
- Bejrut (Liban)
- Biszkek (Kirgistan)
- Bukareszt (Rumunia)
- Chartum (Sudan)
- Chicago (USA)
- Dubaj (ZEA)
- Dżudda (Arabia Saudyjska)
- Genewa (Szwajcaria)
- Islamabad (Pakistan)
- Kair (Egipt)
- Kalabria (Włochy)
- Maskat (Oman)
- Mediolan (Włochy)
- Miami (USA)
- Moskwa (Rosja)
- Nalczyk (Rosja)
- Nawakszut (Mauretania)
- Astana (Kazachstan)
- Pekin (ChRL)
- Pretoria (RPA)
- Rabat (Maroko)
- São Paulo (Brazylia)
- Sana (Jemen)
- San Francisco (USA)
- Sarajewo (Bośnia i Hercegowina)
- Sofia (Bułgaria)
- Stambuł (Turcja)
- Tegucigalpa (Honduras)
- Tunis (Tunezja)
Ludzie związani z Ammanem
Przypisy
Bibliografia
Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Praktyczny przewodnik – Bliski Wschód. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, s. 142-145. ISBN 978-83-7513-146-8.
Linki zewnętrzne
Amman – zwiedzanie. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)].
Interaktywna mapa Ammanu. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-09)]. (ang.).
