Budda Nieograniczonego Światła
Budda Nieograniczonego Światła (skt. Amitābha (अमिताभ), tyb. Opame འོད་དཔག་མེད (Wylie 'od dpag med); chin. upr. 阿弥陀佛; chin. trad. 阿彌陀佛, pinyin Ēmítuó Fó; kor. Amit’abul 아미타불; jap. Amida Nyorai 阿弥陀如来; wiet. A Di Đà Phât) to najbardziej czczony z tzw. buddów medytacyjnych (skt. Dhyāni-buddha), czyli tych, którzy nie mieli historycznego istnienia. Jego imię wskazuje na to, że jest źródłem życia oraz światła. Jest również władcą Zachodniego Raju – Sukhawati (skt. Sukhāvatī; chiń. Xīfāng jílè shìjiè 西方極樂世界; jap. Saihō Goraku Sekai). W tradycji buddyzmu Diamentowej Drogi Amitabha zajmuje miejsce jednego z Pięciu Dhjanibuddów.
W swoich wcześniejszych wcieleniach był bodhisattwą Dharmakārą, który po pięciu kalpach medytacji oraz złożeniu 48 ślubowań przed buddą Lokeśwararadżą (skt. Lokeśvararāja) osiągnął stan buddy.
Przedstawianie buddy
Amitabha jest powiązany z Czystą Krainą Najwyższej Radości i odgrywa kluczową rolę w praktyce phowa. Występuje we wszystkich szkołach mahajany. Jego formą sambhogakai (jednego z trzech ciał Buddy) jest Amitajus, Budda Nieograniczonego Życia (skt. Amitayus, tyb. Tsepame). Zazwyczaj jest przedstawiany jako czerwony Budda siedzący na tronie wspieranym przez pawie.
Bodhisattwa Awalokiteśwara (skt. Avalokiteśvara) uznawany jest za duchowego syna Amitabhy, natomiast bodhisattwa Mańdziuśri (skt. Manjuśri) jest jego innym aspektem, który wyraża mądrość. Wyjątkową formą Amitabhy jest Amitajus (skt. Amitāyus), Budda Nieskończonego Życia. W szkole Czystej Krainy jego posągi symbolizują dziewięć klas nirwany (skt. nirvāna), z najniższą klasą oraz najniższym życiem na jednym końcu oraz najwyższą klasą i najwyższym życiem na drugim. Często występuje w triadzie: po lewej stronie bodhisattwa Awalokiteśwara (skt. Avalokiteśvara), a po prawej – Mahasthamaprapta (skt. Mahāsthāmaprāpta).
Nasienną sylabą Amitabhy jest Hri, a jego atrybutem jest lotos. Amitabha symbolizuje mądrość rozróżniającą, która powstaje w wyniku przekształcenia pożądania oraz przywiązania. Uważany jest także za buddę oświecającego. Znajduje się po zachodniej stronie mandali Pięciu Dhjanibuddów. Jego partnerką (sanskryt: Shakti) jest Pandara (skt.; tyb.: Karmo), a jego mudrą jest gest medytacji (sanskryt: dhjanamudra). Żywiołem Amitabhy jest ogień, a on sam ucieleśnia skandhę postrzegania.
Z perspektywy przyczynowo-skutkowej, stan buddy Amitabhy jest urzeczywistnieniem transcendentnych ślubowań oraz chwalebnych praktyk, które spełniał jako bodhisattwa. W związku z tym Amitabha jest również Ciałem Urzeczywistnienia (skt. sambhogakāya) Buddy. Te dwa ciała, ze sobą powiązane i zintegrowane, tworzą organiczną całość buddy Amitabhy.
Kult Amitabhy
W wielu odłamach szkoły Czystej Krainy Amitabha staje się dominującą postacią, wyprzedzając nawet Wajroczanę (skt. Vairocana) oraz historycznego Buddę Śakjamuniego (skt. Śakyamuni). Dla wyznawców tej tradycji buddyzmu, Amitabha jest uosobieniem Tathaty (takości); odzwierciedla wrodzoną zasługę oraz mądrość Tathaty w formie nieskończonego życia i światła. Kwintesencją Amitabhy jest zatem ostateczna rzeczywistość lub uniwersalna zasada rzeczywistości (skt. tathatā, bhūta-tathatā, dharmatā itd.). W tym kontekście Amitabha jest Ciałem Prawa (skt. dharmakāya) Buddy.
Wyznawcy zen traktują go na równi z innymi buddami; oddają mu cześć poprzez pokłony, ale nie oczekują wsparcia. Czczenie Amitabhy stało się kluczowym momentem w historii buddyzmu, ukazując nową ścieżkę do wyzwolenia, która nie wymaga nieskończonej liczby odrodzeń. Nie jest również zależna od osobistego wysiłku (patrz: chan), lecz od pomocy z zewnątrz – od buddy – co czyni ten odłam buddyzmu bardziej zbliżonym do religii teistycznych, takich jak chrześcijaństwo. W ten sposób ta droga stała się łatwiejsza. Już samo wymawianie imienia buddy Amitabhy wystarcza, by uzyskać wybawienie i odrodzenie w raju Sukhawati. Jednakże Amitabha nie jest:
- Amitabha nie jest stwórcą
- Amitabha nie jest ostatecznym bytem
- Amitabha nie jest włączony w historię
- Amitabha nie jest sędzią
