Aminatou Haidar Ali Ahmed (arab. أميناتو حيدر; urodzona 24 lipca 1966 w Laayoune) to saharyjska aktywistka społeczna i polityczna, znana ze swojego zaangażowania w walkę o niepodległość. Często określana mianem „Saharyjskiej Gandhiego” lub „Saharyjskiej La Pasionarii”.
Aresztowania
Pierwsze aresztowanie
Haidar przyszła na świat 24 lipca 1966 roku w Laayoune, w mieście, gdzie mieszkała jej babka Beduinka. Swoją działalność społeczną rozpoczęła w wieku 21 lat, biorąc udział w pokojowej demonstracji przeciwko marokańskiej administracji w Saharze Zachodniej. Wraz z innymi protestującymi została aresztowana przez marokańskie władze i przetrzymywana bez procesu aż do 1991 roku, kiedy to odzyskała wolność. Kerry Kennedy z Centrum Sprawiedliwości i Praw Człowieka Roberta F. Kennedy’ego przekazała, że Haidar była poddawana kneblowaniu, głodzeniu, deprywacji snu, rażeniu prądem oraz biciu w trakcie swojego uwięzienia.
Drugie aresztowanie
17 czerwca 2005 roku została zaatakowana przez policję, gdy zmierzała na demonstrację w El Aaiún, mającą na celu uzyskanie niepodległości Sahary Zachodniej. Po hospitalizacji, gdzie założono jej dwanaście szwów na głowie, została aresztowana pod zarzutem „udziału w brutalnych działaniach protestacyjnych” oraz „przynależności do nieautoryzowanego stowarzyszenia”. Przez pewien czas przebywała w więzieniu w El Aaiún, gdzie rozpoczęła strajk głodowy domagając się śledztwa w sprawie postawionych jej zarzutów oraz poprawy warunków w areszcie.
14 grudnia została skazana na siedem miesięcy więzienia przez Sąd Apelacyjny w El Aaiún. Amnesty International, która wysłała swojego obserwatora na rozprawę, stwierdziła, że „proces mógł być niesprawiedliwy”. Organizacja ta uznała, że siedmiu obrońców praw człowieka może być więźniami sumienia. Parlament Europejski wezwał do natychmiastowego uwolnienia Haidar oraz 37 innych więźniów politycznych, a 17 stycznia 2006 roku została ona zwolniona.
Wydalenie z Sahary Zachodniej
Motyw
13 listopada 2009 roku władze Maroka zatrzymały Haidar na lotnisku w Laayoune, kiedy próbowała wrócić z Wysp Kanaryjskich, gdzie odebrała jedną z nagród. Odmówiła podania swojej narodowości jako „marokańskiej”. W wyniku tego władze uniemożliwiły jej powrót, konfiskując paszport i odesłując ją z powrotem na Wyspy Kanaryjskie. Dwaj hiszpańscy dziennikarze towarzyszący jej zostali zatrzymani na kilka godzin. Marokańska urzędniczka określiła jej odmowę jako „zdradę narodową”, stwierdzając, że Haidar nie będzie mogła wrócić do El Aaiún, dopóki nie przeprosi za swoje „skandaliczne” słowa. Hiszpańska gazeta El País ujawniała, że rząd Maroka zaplanował jej wydalenie, dokonując trzech różnych rezerwacji lotów przed jej powrotem.
Po przybyciu na Lanzarote, Haidar rozpoczęła strajk głodowy, oskarżając urzędników o przetrzymywanie jej wbrew woli i uniemożliwienie powrotu do Sahary Zachodniej bez paszportu. 17 listopada zarzucono jej zakłócenie porządku publicznego i była zobowiązana do stawienia się w sądzie w Arrecife, gdzie nałożono na nią grzywnę w wysokości 180 euro.
Reakcje międzynarodowe
Wysoki komisarz ONZ ds. Praw Człowieka, Navi Pillay, wezwał 9 grudnia Maroko do umożliwienia Haidar powrotu do kraju. Human Rights Watch stwierdziło, że Maroko „musi cofnąć wydalenie aktywistki na rzecz praw Sahrawi, Aminatou Haidar, i zezwolić jej na wjazd do kraju, którego jest obywatelem”. Amnesty International skrytykowała jej wydalenie.
Wielu aktywistów oraz znane osobistości wyraziło wsparcie dla Haidar podczas jej strajku. Argentyński laureat Pokojowej Nagrody Nobla, Adolfo Pérez Esquivel, wezwał rządy Hiszpanii i Maroka do podjęcia dialogu. Wsparcie dla niej wyrazili także urugwajski dziennikarz Eduardo Galeano, hiszpański aktor Javier Bardem, amerykański senator Jim Inhofe, noblistka Rigoberta Menchú, brytyjski muzyk Brian Eno oraz hiszpański pisarz Alberto Vázquez-Figueroa.
Rozmowy dyplomatyczne
Hiszpański minister spraw zagranicznych, Miguel Ángel Moratinos, zaproponował załatwienie hiszpańskiego paszportu dla Haidar, jednak ona odmówiła, żądając zwrotu swojego oryginalnego dokumentu. Delegacja marokańska, która udała się na negocjacje z ministrem, stwierdziła, że „żaden kraj nie zaakceptuje powrotu osoby, która „wyrzuciła paszport” i „zrzekła się swojego obywatelstwa”.
Do 7 grudnia, trzy tygodnie po rozpoczęciu strajku głodowego, zdrowie Haidar zaczęło się pogarszać; nie miała siły, by wstać, a jej świadomość była zaburzona. Lekarz ze szpitala w Lanzarote ostrzegł, że może jej pozostać tylko kilka godzin życia. Hiszpania ponownie próbowała wystąpić o jej powrót, ale wycofała się, gdy Maroko zagroziło zakończeniem współpracy w zakresie nielegalnej imigracji i handlu narkotykami. 11 grudnia amerykańska sekretarz stanu, Hillary Clinton, skontaktowała się z marokańskim ministrem spraw zagranicznych, Taiebem Fassim Fihri, z prośbą o przyjęcie Haidar z powrotem do kraju.
Powrót do kraju i ponowne aresztowanie
17 grudnia, po dwóch dniach, gdy nie była w stanie przyjmować nawet płynnych pokarmów, Haidar trafiła do szpitala. Późnym wieczorem tego samego dnia marokańskie władze ustąpiły, a Haidar została przetransportowana samolotem z powrotem do El Aaiún. Hiszpańskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych przypisało tę decyzję „skoordynowanym wysiłkom Hiszpanii, Francji i Stanów Zjednoczonych”, które przekonały rząd Maroka, że odmowa przyjęcia Haidar była bezsensowna. Po powrocie, w wystąpieniu przed tłumem na lotnisku w El Aaiún, Haidar ogłosiła: „To triumf, zwycięstwo w obszarze praw człowieka, międzynarodowej sprawiedliwości i sprawy Sahary Zachodniej. I wszystko to dzięki mojej presji”. Marokańscy urzędnicy stwierdzili, że rząd „angażował się w przestrzeganie praw człowieka w Saharze Zachodniej i innych częściach kraju”, ale odmówili komentarza na temat sytuacji Haidar. Wkrótce potem została aresztowana przez marokańską policję, a dziennikarze nie mogli się z nią skontaktować. Po zwolnieniu z tymczasowego aresztowania kontynuowała swoją działalność na rzecz niepodległości. 7 marca Haidar wystąpiła na konferencji na Uniwersytecie w Granadzie w trakcie szczytu Unia Europejska-Maroko. 24 marca, podczas wizyty w Waszyngtonie, wezwała władze USA do wywarcia presji na Maroko, aby respektowało prawa człowieka oraz prawa ludu Sahrawi.
„Casablanca 7”
15 października 2010 roku Haidar stawiła się w sądzie w Casablance razem z dziesiątkami aktywistów Sahrawi oraz dwudziestoma zagranicznymi obserwatorami, podczas procesu siedmiu aktywistów Sahrawi, znanych jako „Casablanca 7”. Grupa ta została zatrzymana kilka miesięcy wcześniej po wizycie w obozie dla uchodźców Sahrawi, a rząd Maroka oskarżył ich o zagrażanie bezpieczeństwu państwa. Wśród nich był Ali Salem Tamek, wiceprezes stowarzyszenia ds. praw człowieka CODESA. Haidar podkreśliła, że „oskarżenia rządu marokańskiego są bezpodstawne” i potępiła je jako naruszenie wolności słowa oskarżonych. Krytykowała także rząd hiszpański za ignorowanie sytuacji ludu Sahrawi, stwierdzając: „Rząd hiszpański łamie prawo międzynarodowe, odmawiając Saharawi uzasadnionego prawa do samostanowienia”.
1 listopada 2012 roku oświadczyła, że została zaatakowana przez marokańską policję podczas spotkania z wysłannikiem ONZ.
Uznanie międzynarodowe
Haidar zdobyła wiele międzynarodowych nagród, które doceniają jej pracę na rzecz praw człowieka. W grudniu 2005 roku otrzymała nagrodę Hiszpańskiej Komisji ds. Pomocy Uchodźcom (CEAR). Z powodu uwięzienia nie mogła odebrać nagrody do maja 2006 roku. W 2008 roku wyróżniono ją nagrodą im. Roberta F. Kennedy’ego za obronę praw człowieka. W 2010 roku 40 członków Parlamentu Europejskiego nominowało Haidar do nagrody Sacharowa.
W maju 2013 roku uczestniczyła w Złotym Jubileuszu Unii Afrykańskiej w Addis Abebie jako gość honorowy. W 2019 roku zdobyła nagrodę Right Livelihood Award za „niezłomne, pokojowe działania w dążeniu do sprawiedliwości i samostanowienia dla mieszkańców Sahary Zachodniej, pomimo uwięzienia i tortur”.
Zobacz też
Przypisy
