Amiga

Amiga (hiszp. amiga – przyjaciółka) to marka komputerów, które były produkowane od 1985 roku przez firmę Commodore, cieszącą się dużą popularnością w XX wieku. Po bankructwie Commodore, marka przeszła w ręce firmy Escom, a następnie Gateway. Ostatecznie powstała niezależna firma Amiga INC, która po swoim bankructwie sprzedała prawa do marki firmie KMOS, która później zmieniła swoją nazwę na Amiga Inc.

System operacyjny

Systemem operacyjnym dla komputerów Amiga jest AmigaOS z interfejsem Workbench. W chwili swojego wydania, AmigaOS był jednym z pierwszych wielozadaniowych systemów operacyjnych dla komputerów osobistych, znacznie przewyższając inne systemy z tamtego okresu, na przykład wersje Windows produkowane przez Microsoft.

AmigaOS nieustannie ewoluował. Najważniejsze zmiany miały miejsce przy wersji 3.x, a wersja 3.9 była ostatnią, która obsługiwała procesory linii 68k. Wersja 4.0 została całkowicie przepisana z myślą o procesorach PowerPC i jest nadal rozwijana przez firmę Hyperion Entertainment. Najnowsza wersja AmigaOS oznaczona jest numerem 4.1, a do niej wydano aktualizację Update 1.

Istnieją również niezależne systemy oparte na AmigaOS, takie jak AROS Research Operating System (AROS) oraz MorphOS. Dla komputerów Amiga stworzono także dystrybucje Linuksa oraz BSD.

Komputery z chipsetami OCS/ECS/AGA

Pierwszym modelem Amigi, który trafił do sprzedaży w lipcu 1985 roku, była Amiga 1000, wyposażona w procesor MC68000 o częstotliwości 7,14 MHz od firmy Motorola oraz chipset OCS.

Dwa lata później wprowadzono dwa nowe modele – Amiga 500 i Amiga 2000, które były konstrukcyjnie podobne do A1000, różniąc się jedynie możliwościami rozbudowy.

Amiga 500 była komputerem przeznaczonym do użytku domowego, z procesorem zintegrowanym w płaskiej obudowie z klawiaturą oraz napędem dyskietek 3,5 cala. Nie miała wbudowanego kontrolera dysku twardego, chociaż istniały zewnętrzne urządzenia tego typu. Możliwości rozbudowy były ograniczone z powodu rozmiarów, mimo że były nadal znaczące. Pierwsze serie obu modeli miały chipset OCS (Original Chip Set). Wersja Amiga 500+ była wyposażona w nowsze oprogramowanie ROM (Kickstart w wersji 2.0) oraz chipset ECS (Enhanced Chip Set) i 1MB pamięci Chip RAM.

Amiga 2000 była modelem profesjonalnym z dużymi możliwościami rozbudowy, oferowanym w kilku wariantach: Amiga 2500 (z procesorem MC68020 i dyskiem twardym), A2000HD (z dyskiem SCSI) oraz A2000UX (działającym pod systemem Unix, SVR4).

Rozwojem modelu Amiga 2000 była Amiga 3000 (1990), pierwszy 32-bitowy model Amigi, z procesorem MC68030 (16 lub 25 MHz) i chipsetem ECS. Posiadała flicker-fixer oraz kontroler SCSI, który komunikował się z systemem bez obciążania procesora. Zainstalowany był Kickstart 2.0, później zaktualizowany do 2.04. W eleganckiej obudowie desktop zainstalowano również kości ROM z wewnętrzną wersją „alfa” AmigaOS 2.0 – Kickstart 1.4, która mogła być podmieniana z obrazu na dysku twardym lub specjalnej dyskietce SuperKickstartDisk. Kickstart w Amiga 3000 można było fizycznie rozszerzyć do wersji 3.1. Istniała także wersja UX działająca pod SVR4.

W 1991 roku wprowadzono model z wbudowanym napędem CD – Amiga CDTV, który nie został dobrze przyjęty przez klientów z powodu przestarzałego Kickstart 1.3 oraz podzespołów z Amigi 500. Nie miał wbudowanej stacji dyskietek, a płyty CD wymagały użycia dodatkowej obudowy, co utrudniało ich użytkowanie. Amiga CDTV jednak wyróżniała się wyglądem, bardziej przypominającym odtwarzacz CD niż komputer.

Następnie w 1992 roku zaprezentowano Amiga 600, najmniejszy model bez bloku numerycznego klawiatury, który choć wprowadzony 7 lat po A1000, wciąż miał procesor 68000 (7,14 MHz). Wprowadzono nowy chipset ECS, kontroler dysku twardego, miejsce na dysk 2,5” (w A600HD montowany fabrycznie), nowy Kickstart 2.05 oraz 1MB Chip RAM.

W tym samym roku pojawiła się Amiga 1200, następca modelu A500, z 32-bitowym procesorem MC68EC020 (tańsza wersja MC68020) o taktowaniu 14,28 MHz oraz nowoczesnymi kościami graficznymi AGA i 2MB pamięci CHIP. Posiadała kontroler dysku twardego IDE, modulator TV oraz złącze PCMCIA. Model 1200 jest najpopularniejszy ze względu na swoje możliwości rozbudowy, mimo że był pomyślany jako model przejściowy.

Warto również wspomnieć o Amiga CD32, pierwszej 32-bitowej konsoli do gier z wbudowanym czytnikiem CD, która praktycznie nie różniła się od A1200. Można było do niej podłączyć klawiaturę, stację dyskietek czy inne akcesoria, co czyniło ją pełnoprawnym komputerem. Istnieją przypuszczenia, że gdyby Commodore zdołało kontynuować produkcję CD32, firma mogłaby uniknąć bankructwa.

Pomysł na konsolę z napędem CD dostrzegła firma Sony, która 3 grudnia 1994 roku zaprezentowała swoją wersję pod nazwą PlayStation, odnosząc ogromny sukces.

Amiga 4000 była rozwinięciem A3000, wyposażona w kości AGA oraz procesor MC68030 lub MC68040. Kontroler SCSI został zastąpiony przez IDE. Wprowadzono także model A4000T (tower) o podobnej konfiguracji, z kontrolerami IDE i SCSI.

Oprogramowanie

Inne komputery z nazwą Amiga lub zbliżoną

AmigaOne to linia komputerów produkowanych przez brytyjską firmę Eyetech, działających na procesorach PowerPC G3 i G4. Płyty te nie są już produkowane. Na bazie tej linii powstał model Micro A1.

Micro A1 to komputer produkowany przez firmę Eyetech, z płytą główną w formacie miniATX, zintegrowanym układem graficznym (Radeon od ATI) oraz dźwiękowym. Płyta była dostępna z procesorem 750FX/800 MHz lub 750GX/800 MHz i systemem operacyjnym AmigaOS 4.0, jednak nie jest już produkowana.

AmigaOne X1000 to najnowszy model, zaprojektowany przez firmę Varisys i wprowadzony na rynek 25 stycznia 2012 roku przez A-EON Technology. Nazwa nawiązuje do historycznego modelu Amigi. Wyposażony jest w procesor PWRficient PA6T-1682M od P.A. Semi (architektura PowerISA v2.04+, dwa rdzenie, 2.0 GHz) oraz procesor wspomagający Xena architektury Xcore XS1 od firmy XMOS.

Commodore Amiga Mini to próba wprowadzenia na rynek komputera PC z licencjonowaną nazwą „Amiga” przez Commodore USA, która zakończyła się po śmierci właściciela firmy, Barry’ego S. Altmana, w 2012 roku.

Rozwój

Rozwojem komputerów AmigaOne zajmuje się firma Hyperion Entertainment. Na mocy porozumienia z firmą Amiga Inc, Hyperion rozwija system operacyjny AmigaOS. Najnowsza wersja AmigaOS 4.1 jest zgodna z procesorami PowerPC i kontynuuje rozwój wcześniejszych wersji systemu (od 1.x do 3.x), opierając się na oryginalnych kodach źródłowych.

30 września 2009 roku obie firmy podpisały ugodę, na mocy której Hyperion uzyskał wyłączne i wieczyste prawa do wykorzystywania i modyfikacji systemu operacyjnego AmigaOS 3.1, w ramach rozwoju kolejnych wersji AmigaOS 4 i późniejszych, a także do samej nazwy Amiga OS.

Polska firma komputerowa Elbox z Krakowa zajmuje się produkcją podzespołów do komputerów Amiga, w tym pierwszego na świecie mostka PCI do Amigi 1200, nazwanego Mediator, a także kontrolerów IDE, kart turbo oraz kompletnych systemów tower.

Emulatory Amigi

Istnieje emulator Amigi UAE oraz jego różne wersje dla systemów Unix, Linux, PalmOS, Mac OS, Windows, BeOS, AROS, systemów rodziny BSD, Windows Mobile, Android, Symbian oraz dla samego AmigaOS.

Emulator UAE uruchomiony na AmigaOS umożliwia działanie starszego oprogramowania, które odwołuje się do specjalizowanych układów montowanych w Amigach z czasów Commodore. Programy te nie są kompatybilne z komputerami działającymi na AmigaOS 4.0, jednak dzięki UAE zapewniono ich zgodność.

Inne wersje emulatora UAE, takie jak WinUAE dla systemu Windows, oferują znacznie większą funkcjonalność niż oryginalny UAE. E-UAE to nieoficjalna wersja z zintegrowanym mechanizmem JIT oraz innymi usprawnieniami przeniesionymi z WinUAE, dostępna dla systemów: Linux, Mac OS, BeOS, AmigaOS, MorphOS, AROS. Specjalna wersja dla Windows Mobile nosi nazwę PocketUAE.

Warto również wspomnieć o emulatorze Fellow, obecnie nie rozwijanym, a jego wersja dla Windows nazywa się WinFellow.

Ciekawym rozwiązaniem jest komercyjny emulator Amithlon, uruchamiany automatycznie z własnej minidystrybucji systemu Linux z rozruchowej płyty CD, co pozwala użytkownikowi na korzystanie z AmigaOS jako jedynego działającego systemu.

Istnieją także projekty realizujące emulację Amigi w technologii FPGA, takie jak Minimig, Natami oraz C-One.

Dodatkowo, system operacyjny MorphOS działa na niektórych platformach PowerPC i zawiera zintegrowany emulator AmigaOS, obsługujący aplikacje napisane dla systemów 1.x – 3.x. Podobnie jak AmigaOS 4.0, emulator ten nie jest w stanie uruchomić starszych aplikacji odwołujących się do specjalizowanych układów Amigi, dlatego na tej platformie korzysta się z emulatora UAE.

Zobacz też

Amiga Disk Format – format pliku z obrazem dyskietki Amigi
WinUAE – emulator Amigi dla systemu Windows
E-UAE – emulator Amigi bazujący na WinUAE, przeznaczony dla innych systemów operacyjnych
UAE – emulator Amigi, na którym bazują WinUAE, E-UAE, PocketUAE oraz Akiko
Akiko – emulator Amigi CDTV oraz CD32 dla systemu Windows, bazujący na WinUAE
PocketUAE – emulator Amigi dla PocketPC z systemem Windows Mobile
DroidPUAE – emulator Amigi dla systemu Google Android
Fred Fish
Minimig
Natami