Amidyzm w Japońskim Buddyzmie
Amidyzm (nazwa pochodzi od Amida, czyli japońskiego imienia Buddy Amitabhy) stanowi japońską gałąź Szkoły Czystej Krainy i jest jednym z kluczowych nurtów buddyzmu w Japonii. Czasami termin „amidyzm” używany jest również do opisania kultu Amitabhy w kontekście innych tradycji buddyjskich poza Japonią.
Szkoła Czystej Krainy zagościła w Japonii już w VII wieku, jednak przez długi czas nie uzyskała statusu odrębnej sekty, podobnie jak miało to miejsce w Chinach. Mimo to, wiara w Czystą Krainę oraz praktyka nembutsu zyskały popularność w różnych szkołach buddyjskich. Jedną z pierwszych znaczących postaci amidyzmu był Kūya (zm. 972), wędrowny mnich, który propagował wiarę w nieograniczone miłosierdzie Amidy oraz zbawczą moc recytacji nembutsu. Te tematy stały się również kluczowe w dziele Ōjōyōshū (Podstaw Zbawienia), napisanym przez kapłana tendai Genshina (zm. 1017), w którym przedstawił teoretyczne podstawy wiary w Czystą Krainę. Amidyzm zatem odrzucał ezoteryczne praktyki popularne wśród arystokracji, proponując zamiast tego religię dostępną dla zwykłych ludzi.
Inny mnich tendai, Ryōnin (zm. 1132), twierdził, że recytacja nembutsu przynosi korzyści nie tylko praktykującemu, ale również całej ludzkości. Był on pionierem pierwszej odrębnej szkoły amidyzmu, yūzū nembutsu, która przetrwała do dziś, choć ma znacznie mniej zwolenników niż inne sekty Czystej Krainy. Kluczowym momentem w historii amidyzmu była działalność Hōnena (zm. 1212), który uczynił absolutną wiarę w Amidę charakterystycznym elementem swojej sekty. Początkowo studiował w szkole tendai, jednak wkrótce doszedł do wniosku, że tradycyjne metody osiągania oświecenia, takie jak praktykowanie zbierania zasług, medytacja i nauka, są nieskuteczne. W kontekście powszechnego wówczas przekonania o nadeszłej erze upadku Dharmy (mappō), Hōnen stwierdził, że jednostka nie jest w stanie osiągnąć oświecenia samodzielnie i tylko całkowite zaufanie do miłosierdzia Amidy może prowadzić do zbawienia. Hōnen założył szkołę Jōdo-shū, której pierwotna wspólnota w Kioto opierała się na zasadach wiary i równości, co pozwoliło jej przezwyciężyć różnice społeczne.
Uczeń Hōnena, Shinran (zm. 1263), jeszcze bardziej zrewolucjonizował jego nauki, twierdząc, że recytacja nembutsu jest wyrazem wdzięczności za zbawienie, a nie jego przyczyną. Dodatkowo, odchodząc od tradycyjnej buddyjskiej doktryny, zredukował Trzy skarby (Buddę, Dharmę i Sanghę) do jednego – Pierwotnego Przyrzeczenia Amidy, które obiecuje zbawienie wszystkim istotom. W społeczności założonej przez Shinrana nie było podziału na świeckich i mnichów – sam Shinran był żonaty i miał dzieci. Choć nigdy formalnie nie założył niezależnej szkoły, jego córka stworzyła organizację Jōdo-shinshū, co stanowiło pierwszy przypadek kontynuacji szkoły w japońskim buddyzmie na zasadzie dziedziczenia. Czwarta istotna szkoła amidyzmu wywodzi się z nauk Ippena (zm. 1289), który kładł nacisk na regularne powtarzanie nembutsu. Jego następcy stworzyli „szkołę godzinową” (Ji-shū), która podkreślała konieczność recytacji nembutsu co godzinę (obecnie co dwie godziny).
Zarówno Hōnen, jak i Shinran zostali potępieni za łamanie zasad klasztornych i wygnani z Kioto. Mimo prześladowań ze strony konserwatywnego kleru buddyjskiego, nowe szkoły amidyzmu rozwijały się i zyskiwały zwolenników, nie tylko wśród ludu, ale także wśród przedstawicieli wyższych warstw społecznych, takich jak siogun Yoshimasa Ashikaga (zm. 1490). Wyznawcy amidyzmu często współpracowali z Ikkō-ikki, a Jōdo-shinshū osiągnęło szczyt znaczenia pod przywództwem ósmego patriarchy Rennyo (zm. 1499), którego program społeczny był zbieżny z egalitarnymi dążeniami ikki. Pomimo restrykcyjnej polityki Tokugawów wobec buddyzmu, potężne szkoły amidyzmu zdołały zachować wiele swoich przywilejów, w tym prawo do zawierania małżeństw. Obecnie wyznawcy amidyzmu stanowią najliczniejszy odłam japońskiego buddyzmu.
Przypisy
Bibliografia
- Michio Araki: BUDDHISM, SCHOOLS OF: JAPANESE BUDDHISM. W: Jones Lindsay (ed.): Encyclopedia of Religion. Second Edition. Volume II. Thomson Gale, 2005, s. 1241–1246. ISBN 0-02-865735-7.
- Ewa Pałasz–Rutkowska: Dzieje Kultury Japońskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2023. ISBN 978-83-01-23177-4.
- Brian O. Ruppert: BUDDHISM: BUDDHISM IN JAPAN. W: Jones Lindsay (ed.): Encyclopedia of Religion. Second Edition. Volume II. Thomson Gale, 2005, s. 1174–1186. ISBN 0-02-865735-7.
- Fujiwara Ryōsetsu: NIANFO. W: Jones Lindsay (ed.): Encyclopedia of Religion. Second Edition. Volume X. Thomson Gale, 2005, s. 6601–6603. ISBN 0-02-865743-8.
- Jolanta Tubielewicz: Kultura Japonii – słownik. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1996. ISBN 83-02-06378-9. (pol.).
- Paul Varley: Kultura japońska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006. ISBN 83-233-2172-8.
- Erik Zürcher: AMITĀBHA. W: Jones Lindsay (ed.): Encyclopedia of Religion. Second Edition. Volume I. Thomson Gale, 2005, s. 291–293. ISBN 0-02-865734-9.
