Ami Argand
Ami Argand, właściwie François Pierre Amédée Argand, urodził się 5 lipca 1750 roku w Genewie i zmarł 14 października 1803 roku w tym samym mieście, choć niektóre źródła podają Londyn jako miejsce jego śmierci. Był genewskim fizykem i chemikiem, a także konstruktorem i wynalazcą.
Życiorys
Argand pochodził z tradycyjnej, protestanckiej rodziny mieszczan genewskich. Był dziewiątym z dziesięciorga dzieci zegarmistrza Jean-Louisa. Swoją edukację rozpoczął w Genewie, gdzie uczył się literatury, jednak pod wpływem znanego przyrodnika H.-B. de Saussure’a, zainteresował się fizyką i chemią, studiując na wydziale filozoficznym. Z polecenia Saussure’a, w 1775 roku kontynuował naukę w Paryżu pod opieką A. Lavoisiera i A. F. Fourcroya.
W 1780 roku objął kierownictwo nad uruchomieniem dużej destylarni alkoholi w Mèze w Langwedocji. Dzięki opracowanym przez Arganda metodom destylacji, zakład ten przez następne 30 lat stał się największym producentem brandy we Francji. Argand został mianowany przez króla superintendentem wszystkich destylarni w kraju, a w 1783 roku wrócił do Genewy wzbogacony finansowo.
Około 1782 roku skonstruował lampę olejową z unikalnym knotem w formie pustej rurki oraz podwójnym obiegiem powietrza, znaną jako palnik Arganda (fr. bec d’Argand). Lampa ta emitowała 10-12 razy więcej światła niż świeca i kilkukrotnie więcej niż tradycyjna lampa z pełnym knotem. W tym samym roku rozpoczął produkcję tych lamp w swojej manufakturze w Londynie. Po połączeniu palnika Arganda z bocznym zbiornikiem paliwa powstała nowoczesna lampa, którą nieco później udoskonalił paryski farmaceuta Antoine Quinquet, dodając szklaną osłonkę płomienia, co dało początek nazwie kinkiet. W 1787 roku Argand otworzył kolejną manufakturę w Versoix nad Jeziorem Genewskim, jednak brak patentów we Francji oraz konkurencja podrabiająca jego wynalazki doprowadziły go wkrótce na skraj bankructwa.
W 1783 roku prowadził w Lyonie eksperymenty aerostatyczne z balonami na ogrzane powietrze, współpracując z braćmi Montgolfier. Był także pomysłodawcą napełniania balonów gazem lżejszym od powietrza, tj. wodorem. Wraz z braćmi uczestniczył w Paryżu w budowie papierowego balonu na ogrzane powietrze, który 19 września 1783 roku uniósł koguta, kaczkę i barana na wysokość 500 metrów przez 8 minut.
W 1792 roku, wspólnie z Josephem Montgolfierem, wynalazł taran hydrauliczny oraz wprowadził szereg udoskonaleń w zgrzeblarkach i przędzarkach bawełny. W Versoix zbudował również destylarnię, której zabudowania, znane jako Maison Ferrier, przetrwały do dziś i stały się obiektem badań historyków techniki.
Po 1810 roku prace Arganda kontynuował jego kuzyn i uczeń, Isaac-Ami Bordier-Marcet.
Palniki Arganda, składające się z 4 do 6 koncentrycznych knotów, regulowanych mechanizmem zegarowym i wzbogacone o reflektor autorstwa Winslowa Lewisa, były wykorzystywane jako źródło światła w latarniach morskich powstających w XIX wieku, aż do momentu, gdy zostały zastąpione prostszymi i tańszymi lampami naftowymi (zob. latarnia morska Rozewie – muzeum latarnictwa).
Zobacz też
Bibliografia
- Frommel Bénédict; Deuber Gérard; Peçon Yves: Ami Argand à Versoix: histoire et archéologie d’un site industriel, Genève 1999.
- Frommel Bénédict: Ami Argand (1750-1803). De la science à l’industrie, Genève, 1999.
- Wolfe John J.: Brandy, Balloons, & Lamps: Ami Argand, 1750-1803, Illinois, 1999, ISBN 0-8093-2278-1.
