Amfora panatenajska
Amfora panatenajska to szczególny rodzaj amfory, która była tworzona z okazji poświęcenia bogini Atenie podczas Igrzysk Panatenajskich, organizowanych w Atenach od 566 roku p.n.e.
Amfory te były produkowane w okresie od VI do IV wieku p.n.e., a według innych źródeł, ich wytwarzanie trwało aż do II wieku p.n.e. Ich forma oraz zdobienia były ściśle regulowane przez szczegółowe przepisy, co sprawiało, że przez długi czas pozostawały niezmienne, mimo rozwoju technik malarskich stosowanych na wazach. Wysokość amfor wynosiła zazwyczaj 60 cm, chociaż niektóre mogły osiągać nawet ponad 100 cm. Zdobiono je wyłącznie w stylu czarnofigurowym.
Charakteryzowały się typową dekoracją umieszczoną w dwóch metopach na brzuścu. Z jednej strony zawsze przedstawiano Atenę w pełnym uzbrojeniu, stojącą pomiędzy dwiema kolumnami doryckimi, na których kapitelach umieszczono koguty. U podstaw kolumn znajdował się okolicznościowy napis w języku greckim „z igrzysk Ateny”, a często również imię archonta eponima, co umożliwiało datowanie danego wydarzenia. Z drugiej strony naczynia malowano sceny sportowe, które najprawdopodobniej odnosiły się do dyscypliny, za którą amfora miała być nagrodą dla zwycięzcy. Wiele takich amfor przetrwało do naszych czasów.
Amfory panatenajskie były napełniane oliwą najwyższej jakości pochodzącą ze świętego gaju Ateny i stanowiły nagrody dla zwycięzców w różnych konkurencjach sportowych. Najwięcej amfor otrzymywał triumfator w wyścigu rydwanów dwukonnych, który zdobywał 140 amfor, natomiast zwycięzca w biegu młodzieńców mógł liczyć na 50 amfor. Najlepsi bokserzy, w zależności od wieku, dostawali od 30 do 40 amfor.
Przypisy
Bibliografia
Józef Andrzej J.A. Gierowski, Stanisław S. Grodziski, Jerzy J. Wyrozumski, Świat okresu cywilizacji klasycznych, red. Józef Andrzej Gierowski, Stanisław Grodziski, Jerzy Wyrozumski, Kraków: Warszawa: „Fogra”; Bertelsmann Media, 2005, s. 119, ISBN 978-83-7391-582-4 [dostęp 2024-10-25] (pol.).
Piotr P. Bieliński, Jadwiga J. Lipińska, Kazimierz K. Michałowski (red.), Encyklopedia sztuki starożytnej: Europa, Azja, Afryka, Ameryka, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydaw. Naukowe PWN, 1998, s. 456, ISBN 978-83-01-12466-3 [dostęp 2024-10-25] (pol.).
Alfred A. Twardecki, Mały słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa: „Verum”, 1998, s. 152, ISBN 978-83-85921-75-2 [dostęp 2024-10-25] (pol.).
