Amfiuma dwupalcowa (Amphiuma means) to gatunek płaza ogoniastego, który należy do rodziny amfiumowatych (Amphiumidae).
Występowanie
Gatunek Amphiuma means można spotkać w wschodnich Stanach Zjednoczonych, w tym na Nizinie Atlantyckiej, na całym półwyspie Floryda oraz w wschodniej części Niziny Zatokowej. Jego zasięg rozciąga się od wschodniej Wirginii na południe do Florydy, a także na zachód przez Georgię, południową Alabamę, południowe Missisipi oraz południowo-wschodnią Luizjanę.
Budowa ciała
Przedstawiciele rodziny Amphiumidae to duże, węgorzokształtne płazy, które charakteryzują się czterema bardzo zredukowanymi kończynami, mniejszymi niż 1 cm, oraz różną liczbą palców: 3 (u Amphiuma triadactylum), 2 (u A. means) lub 1 (u A. pholeter). Ich wydłużony tułów sprawia, że pary odnóży są znacznie oddalone od siebie i nie biorą udziału w poruszaniu się zwierzęcia. Długość całkowita ich ciała wynosi od 30 cm do ponad 1 m, a ubarwienie jest ciemnobrązowe lub ciemnoszare. Ogon, który jest bocznie spłaszczony, może stanowić do 25% długości całego ciała. Głowa ma wąski, wydłużony kształt, z długimi, wciętymi szczękami i szerokim otworem gębowym. W obrębie rodziny Amphiumidae obecne są zęby podniebienne i szczękowe, a u większych osobników oczy są dobrze widoczne. Nie występuje przewężenie szyjne, a liczba bruzd międzyżebrowych odpowiada liczbie kręgów, wynosząc od 57 do 60. W przedniej części ciała niektóre kręgi mają żebra. Na głowie i po bokach ciała znajduje się narząd linii nabocznej. Amphiumidae to gatunki neoteniczne, które nie przechodzą pełnej metamorfozy pod wpływem hormonów tarczycy. Osobniki dorosłe zachowują cechy larwalne, takie jak brak powiek i języka, a także cztery łuki skrzelowe oraz fragment otwartej szczeliny skrzelowej. W diploidalnych komórkach ciała znajduje się 28 chromosomów, a dorosłe osobniki mają płuca i oddychają przez nozdrza. Amphiuma means posiada największe czerwone krwinki wśród kręgowców, ich długość wynosi 75 µm, a szerokość 40 µm.
Biologia i ekologia
Płazy z gatunku Amphiuma means zamieszkują zbiorniki wód płynących oraz płytkie wody stojące, które obfitują w roślinność i mają muliste dno. W ciągu dnia zagrzebują się w mule lub ukrywają wśród roślin i nor raków. W nocy stają się aktywne i polują, poruszając się wężowymi ruchami. Amphiumidae łowią swoją zdobycz przez zasysanie; dno jamy gębowej i gardzieli jest obniżane za pomocą aparatu gnykowo-skrzelowego, co zwiększa objętość jamy gębowej. Po otwarciu otworu gębowego woda gwałtownie wlewa się wraz z ofiarą, a następnie jest usuwana przez szpary skrzelowe. Amfiuma dwupalcowa jest drapieżnikiem, który ze względu na swoje rozmiary poluje na różnorodne zwierzęta, w tym szczególnie raki, wodne owady i małe kręgowce. W przypadku wyschnięcia zbiornika, Amphiuma means zagrzebuje się w mule i zapada w sen letni.
W sytuacji zagrożenia, na przykład podczas umieszczania w akwarium, wydaje głośny świst, który powstaje na skutek intensywnego wydychania powietrza przez otwory skrzelowe.
Gody tego gatunku nie zostały zaobserwowane, ale przypuszcza się, że mają miejsce od października do maja. W styczniu lub lutym samica składa od 50 do 150 jaj o średnicy 9 mm na wilgotnym lądzie, w ciemnych i chłodnych kryjówkach blisko wody. W przypadku braku takich miejsc, samiec lub samica drąży w wilgotnej ziemi korytarze do składania jaj. Skrzek występuje w postaci dwóch galaretowatych sznurów. Po złożeniu jaj, samica owija się wokół nich i opiekuje się nimi aż do momentu wylęgu kijanek, co trwa do 5 miesięcy. Po wylęgu kijanki mają długość 4,5 cm, dobrze rozwinięte skrzela zewnętrzne oraz lepiej rozwinięte jednopalczaste odnóża niż osobniki dorosłe, co umożliwia im poruszanie się. Utrata skrzeli zewnętrznych następuje w 3. miesiącu życia, gdy długość ciała osiąga około 8 cm.
Znaczenie w ochronie środowiska i dla gospodarki
Amfiumy są pokarmem dla wielu gatunków węży związanych z wodami oraz dużych ptaków brodzących. Płazy z rodziny Amphiumidae są także wykorzystywane jako źródło pożywienia w niektórych częściach świata i mogą być hodowane jako zwierzęta akwariowe.
Amphiuma means jest klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN.
Aktualne kierunki badań naukowych
Korpus nerkowy i segmenty kanalika nerkowego Amphiuma means zostały opisane oraz zbadane przy użyciu mikroskopii świetlnej i elektronowej, co stanowi tło dla badań nad wpływem hormonów, leków, toksyn i czynników rakotwórczych na strukturę i funkcję komórek w długoterminowych hodowlach narządowych eksplantatów nerkowych. Amfiuma dwupalcowa została również wykorzystana do badań nad ekologicznym znaczeniem produkcji dźwięku u salamander. Dzięki swoim dużym czerwonym krwinkom, jest również stosowana jako model organizmu w wielu badaniach biomedycznych.
