Amfitrion 38 (fr. Amphitryon 38) to dramat stworzony przez Jeana Giraudoux w 1929 roku, będący jego drugą sztuką teatralną.
Geneza i treść
Mit o Amfitrionie, mężu Alkmeny, który został oszukany przez Zeusa, interesuje autora głównie jako punkt wyjścia do określonej tradycji literackiej. Giraudoux przeplata elementy antycznej opowieści, bawiąc się związanymi z nią konwencjami. Główną postacią w dziele jest Alkmena, a rozbieżność między jej przekonaniami a dążeniami Zeusa stanowi kluczowy temat (autor nawiązuje tu do interpretacji Heinricha von Kleista, jednak wydobywa z konfliktu tonację pogodną, nie pozbawioną odrobiny ironii). Giraudoux odwraca w sztuce tradycje mitu: to nie bóg obdarza ludzi swoją łaską, lecz to on sam stara się zdobyć ich przychylność. To odwrócenie stanowi główny motor komicznych efektów dzieła, pokazując bezskuteczne zabiegi boga, który nachalnie proponuje Alkmenie nieśmiertelność. Błyskotliwa zabawa literacka splata się z obszerną wykładnią filozofii autora.
Giraudoux twierdził, że jest to 38. wersja sceniczna przedstawionego mitu, co jest powodem nadania jej tytułu.
Pokazy
Sztuka powstała w zaledwie tydzień i została napisana dla Théâtre de l’Athénée, z przeznaczeniem roli Alkmeny dla Valentine Tessier. Premiera miała miejsce 8 listopada 1929 roku w Comédie des Champs-Élysées. Krytycy ocenili ją jako rewelacyjny pokaz dotąd nieznanych możliwości autora. Premiera rozpoczęła nowy styl prezentacji sztuk Giraudoux, w tym eksponowanie niezgodności w elementach kostiumowych i scenograficznych.
W 1930 roku sztuka była wystawiana w oryginale przez trupę Marie-Thérèse Piérat w Warszawie. Pierwsza polska premiera miała miejsce w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi 18 września 1947 roku. Następne pokazy w Polsce odbyły się w: Starym Teatrze w Krakowie (1948, reż. Bohdan Korzeniewski), Teatrze Rozmaitości w Warszawie (1949, reż. Bohdan Korzeniewski), Teatrze Dramatycznym we Wrocławiu (1957, reż. Andrzej Dobrowolski), Teatrze Polskim w Bydgoszczy (1971, reż. Lech Komarnicki) oraz Scenie Polskiej w Czeskim Cieszynie (2009, reż. Bogdan Kokotek). W 1962 i 1975 roku sztukę wyreżyserowali dla Teatru Telewizji odpowiednio: Adam Hanuszkiewicz i Stanisław Brejdygant (to ostatnie przedstawienie było dozwolone od lat 16, ponieważ grająca Alkmenę Elżbieta Starostecka wystąpiła nago).
Sztuka składa się z pięciu ról męskich i trzech kobiecych oraz grupy statystów (służby).
Przypisy
