Amfipolis

Amfipolis (gr. Ἀμφίπολις, co oznacza „wokół miasta” lub „dwoiste miasto”) to starożytne greckie miasto, obecnie miejscowość, która pełni rolę centrum turystycznego oraz gminy rolniczo-letniskowej. Znajduje się w współczesnej Macedonii Centralnej, a w czasach klasycznych Greków leżało na granicy z Tracją.

Miasto zlokalizowane w zakolu rzeki Strymon miało znaczenie zarówno dla tej prowincji, jak i dla Tracji. W przeszłości znane było jako Ennea Odoi („Dziewięć Dróg”). Region ten jest żyzny i bogaty w zasoby naturalne, co sprawiło, że w starożytności stał się przedmiotem rywalizacji pomiędzy lokalnymi potęgami, a także Persją. Później stał się kolonią ateńską, do której przybyło początkowo 10 tysięcy kolonistów. Miasto zostało odbudowane jako Amfipolis około roku 436 p.n.e. przez Hagnona, syna Nikiasza, na miejscu zrujnowanej kolonii zwanej Myrkinos, co dało początek nowej nazwie. W czasach Aleksandra Wielkiego pełniło rolę głównej bazy morskiej przed wyprawą do Persji. Później stało się jednym z kluczowych ośrodków gospodarczych oraz mennica Królestwa Macedonii. Obecnie teren ten jest bogaty w zarówno starożytne, jak i nowe znaleziska archeologiczne. Naukowcy zbadali już setki pochówków, a wiele z najciekawszych odkryć datuje się na okres Królestwa Macedonii, chociaż najbardziej znaczące grobowce mogą wciąż czekać na odkrycie.

Historia

W starożytności Amfipolis stanowiło istotny punkt strategiczny, kontrolując most na rzece, co czyniło go ważnym szlakiem handlowym z północnej Grecji do Hellespontu. Miasto było miejscem transportu złota i srebra z lokalnych kopalni oraz drewna używanego do budowy okrętów. Dlatego miało duże znaczenie dla Aten podczas wojny peloponeskiej, które finansowały swoje kampanie wojenne dzięki skarbom z tego regionu.

W 424 p.n.e. zostało zajęte przez spartańskiego wodza Brazydasa. Ateński dowódca Tukidydes, późniejszy historyk, próbował bezskutecznie pomóc miastu. W 422 p.n.e. Kleon stanął na czele ateńskiej ekspedycji mającej na celu odzyskanie Amfipolis, jednak wyprawa zakończyła się klęską, a w bitwie zginęli zarówno Kleon, jak i Brazydas. Nie powiodły się również kolejne próby odbicia miasta, ostatnia miała miejsce w 358 p.n.e. W 357 p.n.e. Amfipolis i jego okolice zostały włączone do królestwa Filipa II Macedońskiego, który osiedlił tutaj licznych osadników, co miało na celu wzmocnienie wpływów króla Macedonii.

W okresie potęgi Królestwa Macedonii, Amfipolis stało się twierdzą, mennica oraz jednym z głównych ośrodków gospodarczych państwa. W czasach Aleksandra Wielkiego pełniło funkcję głównego portu handlowego i morskiej bazy wojennej. Miasto rozwijało się mimo konkurencji ze strony powstających od 315 p.n.e. Salonik. W tym okresie Amfipolis zyskało na zamożności i kosmopolitycznym charakterze, wzbogacając się w produkcję artystycznych przedmiotów. Odkrycia z tego okresu świadczą o silnym wpływie artystycznym regionu Attyka.

W 168 p.n.e. Amfipolis zostało włączone do Imperium Rzymskiego i stało się stolicą prowincji Macedonia Wschodnia. W okresie cesarstwa rzymskiego miasto rozwijało się pomyślnie aż do VI wieku n.e.

Upadek Amfipolis, choć nie był natychmiastowy, związany jest z silnym tsunami w VI wieku n.e. oraz najazdami Słowian, które miały miejsce od tego czasu. W VIII wieku n.e., po kolejnych atakach, większość pozostałych mieszkańców przeniosła się do pobliskiego Ἠϊών, dzisiejszego Chrisupoli.

Obecne Amfipolis to miejscowość, która zaczęła się rozwijać po I wojnie światowej oraz wojnie grecko-tureckiej.

Zabytki

Lew z Amfipolis – pomnik, prawdopodobnie nagrobny, datowany na około 300 p.n.e. Jego pierwotna wysokość i forma cokołu nie są znane.

Wzgórze o obwodzie okręgu, otoczone marmurowym murem o wysokości 3 metrów i długości 498 metrów, kryje obecnie badany największy znany grobowiec na Bałkanach lub więcej takich grobowców. Prawdopodobnie to na nim stał niegdyś pomnik lwa, który został przeniesiony w pobliże drogi.

Znane jako tzw. Długie Mury (o długości 7,5 km) z wieżami i bramami miejskimi z wieżyczkami strzelniczymi.

Ruiny gimnazjonu z III-II wieku p.n.e. z głównym wejściem, które stanowiły schody szersze niż 15 metrów, wychodzące na wschód.

Pozostałości kilku wczesnochrześcijańskich bazylik z V i VI wieku n.e.

Ruiny dużej willi z późnego cesarstwa, z mozaikowymi posadzkami przedstawiającymi sceny mitologiczne.

Hellenistyczne domostwo z zachowanymi fragmentami fresków, co jest rzadkością; obecnie znajduje się tam małe muzeum archeologiczne.

Z mennicy Amfipolis pochodzą najbardziej znane monety Królestwa Macedonii.

Do tej pory najważniejszym znaleziskiem jest macedońska korona królewska, eksponowana w Muzeum Amfipolis. Uważano ją kiedyś za skradziony przedmiot z nierozpoznanych grobów na terenie Amfipolis, mogła również zostać wypłukana podczas tsunami. W 2007 roku została repatriowana do Grecji z J.P. Getty Museum w USA, dzięki staraniom Ministerstwa Kultury. Duże oczekiwania budzi realizacja prac archeologicznych wewnątrz grobowego wzgórza, datowanego na pierwsze lata po śmierci Aleksandra Wielkiego. Geofizycy przewidują tu wiele odkryć. Obecnie analizowane są znaleziska z pierwszego grobowca. Wykopaliska i dalsze badania laboratoryjne zostały przerwane zimą 2015/2016 z powodów ekonomicznych. Ustalenia wskazują, że może to być grobowiec Hefajstiona.