Amfibolit
Amfibolit to skała metamorficzna o barwie ciemnozielonej lub ciemnoszarej, charakteryzująca się masywną i bardzo zwięzłą strukturą.
Skład mineralny
Do głównych minerałów amfibolitów należą amfibole (przede wszystkim hornblenda, ale także gedryt oraz cummingtonit w skałach o wyższej zawartości żelaza) i plagioklazy. W składzie mineralogicznym amfibolitów mogą występować również kwarc, epidot, zoisyt, granaty, biotyt, kordieryt, andaluzyt, sillimanit, turmaliny, tytanit, ilmenit oraz pirokseny. Plagioklazy obejmują całe możliwe spektrum, przy czym te bogatsze w człon albitowy są bardziej stabilne; zwiększenie zawartości wapnia (np. labrador i bytownit) może prowadzić do ich rozkładu i zastąpienia przez epidot lub albit.
Amfibolity epidotowo-plagioklazowe składają się z hornblendy oraz równych ilości epidotu i plagioklazu. W przypadku amfibolitów epidotowo-albitowych plagioklaz został całkowicie zastąpiony przez albit i epidot.
Struktura
Amfibolity zazwyczaj mają strukturę średnio- i drobnoblastyczną, czasami występuje również struktura porfiroblastyczna. Mikrostruktura jest najczęściej nematoblastyczna, czasami występują także struktury grano-nematoblasyczne, granoblastyczne lub diablastyczne.
Tekstura
Tekstura amfibolitów jest zazwyczaj uporządkowana, co polega na subtelnym ułożeniu słupków hornblendy i innych amfiboli. W amfibolitach można zaobserwować zarówno foliację, jak i laminację, chociaż tekstura bezkierunkowa występuje rzadziej. Znane są odmiany amfibolitów ubogie w skalenie, które mają wyraźną laminowaną teksturę oraz dobrze zaznaczoną foliację – takie skały określa się mianem łupków amfibolitowych.
Barwa
Amfibolity najczęściej mają barwę ciemnozieloną, ciemnoszaro, czarną lub brunatną, a czasami występują w odmianach pstrokatych, powstałych w wyniku wietrzenia.
Podział
Na podstawie pochodzenia amfibolity dzieli się na:
- ortoamfibolity
- paraamfibolity
- amfibolity metasomatyczne
Ortoamfibolity
Powstają w wyniku metamorfizmu w warunkach facji amfibolitowej zasadowych skał plutonicznych, takich jak gabra, dioryty oraz diabazy, a także w wyniku progresywnego metamorfizmu skał wulkanicznych, takich jak bazalty, andezyty czy spility. Amfibolityzacji mogą podlegać także tufy i tufity. Są one również powszechne w facjach metamorfizmu kontaktowego, takich jak facja hornblendowo-hornfelsowa.
Paraamfibolity
Te skały powstają głównie w wyniku progresywnego lub kontaktowego metamorfizmu skał marglistych i dolomitycznych.
Amfibolity metasomatyczne
Występują zazwyczaj lokalnie i charakteryzują się małym zasięgiem. Metamorfizm metasomatyczny, prowadzący do amfibolityzacji skał, różni się zasadniczo od poprzednich typów zarówno pod względem procesu, jak i protolitu. Metasomatoza może dotyczyć marmurów, do których dostają się magnez i żelazo w wyniku infiltracji. Mogą również powstawać w wyniku ultrametamorfizmu z dostarczeniem Mg, Fe oraz czasami Na.
Innym powodem powstawania amfibolitów metasomatycznych jest wymiana chemiczna pomiędzy skałami, które ze sobą współdziałają, a które różnią się znacznie składem, na przykład:
- serpentynity i gnejsy,
- węglany i gnejsy,
- skały węglanowe i granitoidy,
- łupki łyszczykowe i skały węglanowe,
- granodioryty biotytowe i żyły kwarcowo-albitowe.
Odróżnianie
Najskuteczniejszą metodą odróżnienia ortoamfibolitów od paraamfibolitów jest analiza ich pozycji litologicznej oraz charakterystyki petrograficznej skał otaczających dany amfibolit. Dodatkowo przeprowadza się analizy petrograficzne i geochemiczne.
Obecność w amfibolitach niezgodnych żyłek, reliktów minerałów magmowych oraz stopniowe przejścia w stropie i spągu do skał magmowych wskazują na ich pochodzenie jako ortoamfibolitów.
Natomiast obecność równoległych wkładek w skałach osadowych, grafitu lub reliktów struktur sedymentacyjnych jednoznacznie sugeruje, że mamy do czynienia z paraamfibolitami.
Gdy amfibolit znajduje się na styku dwóch różniących się petrograficznie skał, a zmiany metasomatyczne obserwowane pod mikroskopem sugerują ich metasomatyczne pochodzenie, również można go klasyfikować jako amfibolit metasomatyczny.
Skały przejściowe
Przejścia amfibolitów w inne skały metamorficzne są trudne do precyzyjnego określenia. Przy 30% objętości minerałów ciemnych, amfibolity przechodzą w gnejsy amfibolowe, a przez amfibolity biotytowe w łupki biotytowe. Tworzą także ciągłe przejścia do granulitów i eklogitów.
Występowanie
Amfibolit jest bardzo rozpowszechniony w Polsce, występuje w Sudetach oraz w Tatrach. Jest eksploatowany w miejscowościach Ogorzelec oraz Piława Górna.
Zastosowanie
Amfibolit znajduje zastosowanie jako kruszywo łamane w budownictwie drogowym i kolejowym, a ostatnio również jako kamień ozdobny do dekoracji ogrodów.
Bibliografia
AndrzejA. Bolewski AndrzejA., WłodzimierzW. Parachoniak WłodzimierzW., Petrografia, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0173-8, OCLC 749339255. Brak numerów stron w książce.
K.K. Kozłowski K.K., J.J. Żaba J.J., F.F. Fediuk F.F., Petrologia skał metamorficznych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1986, ISSN 0239-6432, OCLC 749706205. Brak numerów stron w książce.
Praca zbiorowa pod red. Manecki A, Muszyński M., Przewodnik do petrografii, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2008, ISBN 978-83-7464-110-4.
