Amfibole

Amfibole

Amfibole (z greckiego ἀμφίβολος amphibolos – „nieokreślony”, co odnosi się do ich różnorodności kolorystycznej i form) to obszerna grupa minerałów skałotwórczych, przede wszystkim krzemianów, a czasem także glinokrzemianów.

Właściwości

Ogólny wzór chemiczny amfiboli to:

A BVI2 CIV5 T8 O22 (OH, F, Cl)2

Wzór chemiczny amfiboli oblicza się na podstawie 24 (O, OH, F, Cl), gdzie:

  • A = nadwyżka Na oraz cała ilość K (suma powinna wynosić od 0,00 do 1,00);
  • B = nadwyżka Mn, Fe2+, Mg oraz Ca, Na (suma = 2,00);
  • C = nadwyżka Al, Cr3+, Fe3+, Ti4+ oraz Mg, Fe2+, Mn (suma = 5,00);
  • T = Si, Al, Cr3+, Fe3+, Ti4+ (suma = 8,00);

K – występuje jedynie na pozycji A,

Na – występuje na pozycji A lub B,

Ca – występuje tylko na pozycji B,

jony typu: Mg, Fe2+, Mn2+, Li, Zn, Ni, Co – występują na pozycji C lub B,

Al – występuje na pozycji C lub T,

Fe3+, Mn3+, Cr3+ – występują tylko na pozycji C,

Si – występuje tylko na pozycji T.

Amfibole to krzemiany lub glinokrzemiany wapnia, magnezu, glinu, żelaza, sodu, manganu, tytanu oraz potasu, zawierające niewielkie ilości wody.

Układ krystalograficzny: najczęściej rombowy i jednoskośny.

Gęstość: 2,85-3,5 g/cm³,

Twardość: 5-6.

Barwa: zazwyczaj zielona, brunatna lub czarna.

Rysa: biała, szara, jasnobrunatna.

Przełam: głównie nierówny lub muszlowy.

Połysk: często szklisty, tłusty lub perłowy.

Łupliwość: doskonała, dwukierunkowa, krzyżująca się pod kątem 124° (cecha ta pozwala na odróżnienie ich od podobnych piroksenów).

Inne cechy:

Amfibole często tworzą roztwory stałe (kryształy mieszane), co skutkuje dużym zróżnicowaniem ich właściwości.

Najczęściej mają pokrój słupkowy, igiełkowy lub włóknisty (jak w przypadku azbestu amfibolowego). Kryształy charakteryzują się sześciobocznym przekrojem.

Występują w skupieniach ziarnistych oraz zbitych.

Niektóre amfibole po oszlifowaniu mogą wykazywać efekt kociego oka.

Nazewnictwo

Przed wprowadzeniem międzynarodowej klasyfikacji krystalochemicznej amfiboli przez IMA (International Mineralogical Association) w 1978 roku, kryterium klasyfikacji stanowiły cechy optyczne. Nowa klasyfikacja unieważniła niemal 170 wcześniejszych nazw amfiboli i ich odmian.

Obecnie wyróżnia się cztery grupy amfiboli:

  • Amfibole Mg-Fe-Mn-Li – magnezowo-żelazowo-manganowo-litowe /MFML/;
  • Amfibole-Ca – wapniowe /C/ – caltic;
  • Amfibole-Na-Ca – sodowo-wapniowe /SC/ – sodic-caltic;
  • Amfibole sodowe /S/ – sodic.

Do amfiboli zaliczają się między innymi: aktynolit, antofyllit, niektóre naturalne azbesty, cummingtonit, gedryt, glaukofan, hornblenda, krokidolit, richteryt, riebeckit oraz tremolit.

Występowanie

Amfibole są istotnymi minerałami skałotwórczymi wielu skał magmowych i metamorficznych, stanowiąc główny składnik amfibolitu. Można je również znaleźć w skałach okruchowych, takich jak piaski i żwiry.

Zastosowanie

  • posiadają znaczenie naukowe oraz kolekcjonerskie;
  • wiele z nich wykorzystywanych jest jako kamienie ozdobne i jubilerskie (np. aktynolit, nefryt).
Przeczytaj u przyjaciół: