Amerykańskie ruchy kontestacyjne w latach sześćdziesiątych

Amerykańskie ruchy kontestacyjne lat sześćdziesiątych XX wieku

W latach sześćdziesiątych XX wieku w Stanach Zjednoczonych miała miejsce fala ruchów społecznych, które kwestionowały ówczesną rzeczywistość społeczną i polityczną. Te wydarzenia były wyjątkowe w historii USA, gdyż oprócz wcześniej istniejących ruchów, takich jak feminizm czy ruchy emancypacyjne Afroamerykanów, pojawiły się nowe zjawiska, w tym młodzieżowa kontrkultura oraz nowa lewica. Wiele z tych ruchów było ze sobą silnie powiązanych, co przyczyniło się do trwałej zmiany w obliczu amerykańskiego społeczeństwa.

Wzrost kontestacji w USA zbiegł się z podobnymi protestami na całym świecie, w tym we Francji i Niemczech, które osiągnęły szczyt w 1968 roku.

Powstanie młodzieżowej kontrkultury

Po II wojnie światowej w wielu krajach wystąpił znaczący wyż demograficzny. Pokolenie, które wchodziło w dorosłość w latach sześćdziesiątych, żyło w diametralnie innych warunkach niż ich rodzice. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, w USA nasilił się sprzeciw wobec systemu politycznego, społecznego i gospodarczego. Ruch ten, określany mianem kontrkultury, całkowicie odrzucał wartości i instytucje amerykańskiej kultury, a jego manifestacje związane były głównie z kulturą młodzieżową oraz nowymi ruchami społecznymi.

Kontrkultura wyrosła z literackiego ruchu beatników, który zyskał na znaczeniu pod koniec lat pięćdziesiątych. Lat sześćdziesiątych objęła szerokie rzesze młodzieży, w szczególności studentów, którzy, podobnie jak beatnicy, odrzucali wartości swoich rodziców, krytykując ich konformizm oraz nadmierną racjonalność. Wartości, które promowali, obejmowały indywidualną wolność, dążenie do samorealizacji oraz pogłębioną duchowość. Eksperymentowanie z narkotykami w celu uzyskania nowych doświadczeń i poszerzania świadomości stało się powszechne, a jednym z ich propagatorów, zwłaszcza LSD, był Timothy Leary. W tym czasie zaczęły zachodzić głębokie zmiany w postrzeganiu seksualności, prowadzące do większej otwartości w jej wyrażaniu oraz luzowaniu zasad moralnych i społecznej kontroli (tzw. rewolucja seksualna). Rewolucja seksualna przyczyniła się także do rosnącej tolerancji wobec homoseksualizmu. W czerwcu 1969 roku w Nowym Jorku miały miejsce zamieszki związane z represjami w klubie dla homoseksualistów Stonewall, które uznawane są za początek ruchu Gay Liberation.

Hippisi

Od około 1965 roku ruchy kontrkulturowe zaczęto określać mianem hippisów. Szczyt popularności ruchu przypada na Lato miłości w 1967 roku, kiedy to festiwal w San Francisco przyciągnął około 100 tysięcy ludzi z całych Stanów Zjednoczonych. Rozkwit ruchów hippisowskich zbiegał się z intensywnym rozwojem muzyki rozrywkowej, reprezentowanej przez takie zespoły jak The Beatles, Bob Dylan, The Doors, The Mamas & the Papas oraz Grateful Dead.

Hippisi poszukiwali nowych form życia społecznego, zakładając m.in. komuny, z których jedne z pierwszych znajdowały się w Haight-Ashbury (dzielnica po drugiej stronie zatoki w San Francisco) oraz East Village (w Nowym Jorku). Młodzieżowa kontrkultura miała również wymiar polityczny, często łącząc się z innymi ruchami kontestacyjnymi, takimi jak feminizm, walka o prawa Afroamerykanów czy nowa lewica.

Ruchy studenckie

Kontrkultura cieszyła się szczególną popularnością wśród studentów, którzy aktywnie uczestniczyli w innych ruchach kontestacyjnych, takich jak ruch antywojenny, obrona praw obywatelskich czy feminizm. Organizacją studencką o największym wpływie politycznym byli Studenci na rzecz Demokratycznego Społeczeństwa (Students for a Democratic Society – SDS). Została założona w 1960 roku, a swój program sformułowała w Oświadczeniu z Port Huron w 1962 roku. Na początku SDS odrzucała marksizm oraz systemy panujące w krajach realnego socjalizmu, dążąc do rewolucji wśród klasy średniej. Wraz z narastającymi problemami społecznymi w USA oraz długotrwałą wojną w Wietnamie, SDS stawała się coraz bardziej radykalna, ogłaszając się w 1968 roku organizacją rewolucyjną. Ten rok zbiegł się z protestami studenckimi w innych krajach. Studencka rewolta zaczęła się od okupacji pięciu głównych budynków uniwersyteckich na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku oraz starć w akademickiej dzielnicy Morningside Heights. Zamieszki te zostały stłumione przez nowojorską policję, ale przyczyniły się do wzrostu popularności ich organizatora, Marka Rudda, który stał się jednym z głównych działaczy SDS, jeszcze bardziej ją radykalizując. Latem 1969 roku, podczas zjazdu w Chicago, większość członków wystąpiła z SDS, zakładając radykalną organizację lewicową Weatherman, działającą w podziemiu.

Inną aktywną organizacją studencką była Youth International Party, utworzona 1 stycznia 1968 roku przez Jerry’ego Rubina i Abbiego Hoffmanna, której członkowie określali się mianem yippies.

Nowa lewica

Pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku w środowiskach studenckich zaczął formować się nowy typ ruchów lewicowych, określanych mianem nowej lewicy, aby odróżnić je od tradycyjnej, starej lewicy. Stara lewica opierała się na klasycznym odczytaniu myśli marksistowskiej i socjalistycznej, koncentrując się głównie na kwestiach ekonomicznych, takich jak poprawa warunków życia klasy robotniczej oraz problem konfliktu klasowego. Nowa lewica, powstała w radykalnych środowiskach studenckich, mniej uwagi poświęcała kwestiom klasowym i ekonomicznym, skupiając się raczej na radykalnych zmianach kulturowych oraz prawach człowieka. W odróżnieniu od starej lewicy, nowa lewica redefiniowała pojęcie kultury, opresji społecznej, władzy oraz ideologii. Oprócz kwestii klasowych, podejmowała również zagadnienia rasowe oraz genderowe. Wpływowymi myślicielami tego ruchu byli Herbert Marcuse, Louis Althusser, Jean-Paul Sartre oraz Frantz Fanon. W poszukiwaniach nowych odczytań myśli marksistowskiej, nowa lewica odchodziła od komunistycznej ortodoksji, przyjmując różnorodne nurty, takie jak marksizm strukturalistyczny, maoizm oraz trotskyzm.

Nowa lewica zradykalizowała ruchy młodzieżowe, angażując się w inne ruchy kontestacyjne, szczególnie w ruch praw obywatelskich, feminizm oraz ruch antywojenny. Główną organizacją z nią związaną byli Studenci na rzecz Demokratycznego Społeczeństwa (SDS), a ich poglądy były wyrażane w Oświadczeniu z Port Huron.

Równocześnie z amerykańską nową lewicą, zmiany w ideologii lewicowej miały miejsce również w krajach europejskich, osiągając kulminację w protestach roku 1968, szczególnie we Francji i Niemczech.

Ruch antywojenny

Sprzeciw wobec wojny w Wietnamie (1965-1973) stał się fundamentem największych ruchów antywojennych w historii USA. Protestujący wywodzili się z różnych środowisk i mieli różne motywacje oraz argumenty, które można podzielić na trzy główne grupy:

• Antyimperialiści – uznający Stany Zjednoczone za agresywne mocarstwo prowadzące imperialną politykę przeciwko rewolucyjnemu Wietnamowi,
• Pacyfiści – sprzeciwiający się wojnie jako takiej, stosujący taktyki nonviolence i nawołujący do natychmiastowego wycofania amerykańskich oddziałów,
• Liberałowie – preferujący tradycyjne formy politycznego nacisku i nawołujący do negocjacji pokojowych.