Amerykanizacja
Amerykanizacja to proces kulturowy, który występuje głównie w drugiej połowie XX wieku oraz w XXI wieku. Jest to zjawisko o globalnym zasięgu, polegające na transferze różnych elementów kulturowych, takich jak instytucje, normy, wartości, zwyczaje, zachowania, techniki, symbole i obrazy, które są związane z Stanami Zjednoczonymi. Wpływ kultury amerykańskiej na inne kultury często postrzegany jest jako negatywny, co ma związek z dominującą pozycją Stanów Zjednoczonych na świecie.
Warto zauważyć, że amerykanizacja jest procesem kulturowym, który różni się od zależności politycznej. Kraje, które są silnie uzależnione politycznie od USA, określane są czasem jako 51. stan.
Inne interpretacje terminu „amerykanizacja” obejmują asymilację kulturową imigrantów oraz rdzennych mieszkańców Ameryki, a także proces kształtowania się odrębnej tożsamości narodowej Amerykanów w okresie kolonialnym i rewolucyjnym.
Amerykanizacja a zjawiska pokrewne
Amerykanizacja nie występuje w izolacji, lecz jest ściśle związana z wieloma innymi współczesnymi zjawiskami, co sprawia, że trudno jednoznacznie określić, co stanowi amerykanizację, a co jest wynikiem działania współczesnego kapitalizmu.
Amerykanizacja a westernizacja: Westernizacja, czyli rozprzestrzenianie się wzorców kulturowych cywilizacji zachodniej, jest zjawiskiem szerszym i starszym niż amerykanizacja. Dotyczyła głównie społeczeństw niezachodnich i miała miejsce przede wszystkim w wyniku kolonializmu. W przeciwieństwie do niej, amerykanizacja odnosi się także do innych społeczeństw zachodnich.
Amerykanizacja a modernizacja: W wielu teoriach modernizacji, jak np. Walta Rostowa, modernizacja postrzegana jest jako proces jednotorowy, w którym wszystkie społeczeństwa przechodzą przez podobne etapy rozwoju. W związku z tym kraje dążące do modernizacji powinny czerpać wzorce kulturowe z najbardziej rozwiniętych społeczeństw. Tak więc amerykanizacja uważana jest za skuteczną drogę do modernizacji. Krytycy tego poglądu, tacy jak Immanuel Wallerstein, wskazują, że nie ma jednej drogi rozwoju społeczeństw, a przyjmowanie amerykańskich wzorców może być szkodliwe.
Amerykanizacja a globalizacja: W wyniku globalizacji, która polega na intensyfikacji wymiany kulturowej, społecznej i handlowej na świecie, amerykańskie wzorce kulturowe zyskują na popularności w innych społeczeństwach. Globalizacja staje się więc nośnikiem amerykanizacji, a amerykańskie produkty, takie jak muzyka czy filmy, stają się wzorcami dla innych kultur. Chociaż inne kultury również mogą zyskać globalny zasięg (np. manga czy kuchnia włoska), to dominacja kultury amerykańskiej jest znacząca.
Amerykanizacja a kapitalizm: Wiele zjawisk związanych z amerykanizacją, takich jak komercjalizacja życia czy rozprzestrzenianie się konsumpcjonizmu, można równie dobrze powiązać z rozwojem rozwiniętego kapitalizmu.
Wpływ kultury amerykańskiej na inne kraje w XX i XXI wieku
Przejawy amerykanizacji
Gospodarka
Przyjęcie amerykańskich zasad i stylu zarządzania w dużych przedsiębiorstwach.
Kultura i środki masowego przekazu
- Użycie anglicyzmów.
- Dominacja anglojęzycznej muzyki pop.
- Przewaga produkcji Hollywood w filmach i telewizji.
- Wprowadzenie amerykańskich świąt (np. Halloween), dyscyplin sportowych i mody.
- Amerykańskie jedzenie, w tym fast foody.
- Urynkowienie procesów kulturowych.
Sfera socjalna
Wprowadzenie amerykańskiego modelu studiów wyższych (licencjat – magisterium) oraz rosnąca komercjalizacja szkolnictwa wyższego.
Polityka
- Prowadzenie teledebat w trakcie kampanii wyborczych.
- Marketing polityczny.
Media
Duża popularność amerykańskich produktów, takich jak filmy, telewizja i muzyka, odgrywa kluczową rolę w procesie amerykanizacji innych krajów. Programy telewizyjne z USA są emitowane na całym świecie, często przez lokalne oddziały amerykańskich nadawców, takich jak HBO Asia, CNBC Europe, Fox Channel czy CNN International. Te znane jako „wielka czwórka” mają swoich międzynarodowych dystrybutorów, z których wielu nadaje głównie amerykańskie programy. Zgodnie z najnowszymi badaniami, takie seriale jak Lost, Simpsonowie, Gotowe na wszystko czy CSI cieszą się ogromną popularnością w 20 badanych krajach.
Filmy amerykańskie również są niezwykle popularne na całym świecie. 20 najbardziej kasowych filmów wszech czasów to głównie produkcje amerykańskie lub te, w których udział mają amerykańscy producenci, dystrybutorzy lub inwestorzy. Najbardziej dochodowy film w historii, Avatar, zajmuje czołowe miejsca na listach w krajach takich jak Wielka Brytania, Niemcy, Francja czy Hiszpania. Najwyżej zarabiającym filmem wszech czasów, po uwzględnieniu inflacji, jest Przeminęło z wiatrem.
Problem ochrony własnej kultury w kontekście dominacji produkcji hollywoodzkich dostrzegła Unia Europejska, która na forum WTO uzyskała tzw. wyjątek kulturalny, regulujący minimalną ilość programów europejskich w ofercie dystrybutorów filmów na terenie UE.
Niemiecki zespół Rammstein w swoim utworze Amerika przedstawił swoją wizję amerykanizacji w kulturze popularnej.
Amerykańskie przedsiębiorstwa i marki
Siedem z dziesięciu największych światowych marek ma swoją siedzibę w USA. Coca-Cola, będąca na czołowej pozycji, jest często uważana za symbol amerykanizacji. Automaty z tym napojem są obecne w ponad 200 krajach na całym świecie. Spośród 25 największych przedsiębiorstw, 13 pochodzi z USA. Wiele z nich można postrzegać jako oferujące produkty zamerykanizowane. Największe światowe firmy komputerowe, takie jak Microsoft, Apple Inc., Dell czy IBM, również są amerykańskie, a wiele oprogramowania używanego na całym świecie powstaje w amerykańskich firmach. Dwa największe koncerny komputerowe, które zajmują 30% rynku, także mają swoje źródło w USA.
Fast foody
Fast foody, obok Coca-Coli, są postrzegane jako symbole amerykańskiej dominacji. Takie sieci jak Starbucks, McDonald’s, Burger King, KFC czy Domino’s Pizza posiadają swoje oddziały w wielu krajach na całym świecie.
Inne znaczenia terminu amerykanizacja
Obecnie termin „amerykanizacja” najczęściej odnosi się do wpływu kultury amerykańskiej na inne kultury. Czasami jednak może odnosić się do wcześniejszych okresów historii Stanów Zjednoczonych.
Amerykanizacja jako tworzenie się amerykańskiej tożsamości
Można mówić o „amerykanizacji” w kontekście kształtowania się nowej amerykańskiej tożsamości mieszkańców brytyjskich kolonii w okresie kolonialnym oraz podczas rewolucji amerykańskiej. Proces ten był długotrwały i oparty na wielu czynnikach, takich jak wspólnota doświadczeń, wpływ środowiska, polityka brytyjska (a także opór wobec niej) oraz świadome odniesienia do wspólnych interesów i poczucia odrębności. Pierwszym krokiem w kierunku amerykanizacji było przekształcenie imigrantów o różnych wyznaniach i pochodzeniu w „Wirgińczyków” czy „Nowojorczyków”. Dopiero u progu rewolucji amerykańskiej zaczęli identyfikować się jako „Amerykanie”. Nowa amerykańska tożsamość opierała się na dominującej kulturze anglosaskiej.
Amerykanizacja jako asymilacja imigrantów
Termin „amerykanizacja” odnosi się także do procesu asymilacji imigrantów, zwłaszcza w pierwszej połowie XX wieku. W czasie I wojny światowej, w wyniku rosnącej świadomości różnic między imigrantami a społeczeństwem amerykańskim, powstał ruch amerykanizacyjny, mający na celu integrację imigrantów z resztą społeczeństwa. Na ruch ten składały się działania zarówno organów rządowych, jak i społecznych stowarzyszeń i osób prywatnych, koncentrując się głównie na edukacji oraz pomocy dla imigrantów, mając na celu przekazanie amerykańskiego „ducha” i wartości społecznych. Ruch amerykanizacji wygasł ostatecznie w latach dwudziestych.
