Amerykanie pochodzenia ormiańskiego to osoby będące obywatelami lub rezydentami Stanów Zjednoczonych, których przodkowie wywodzą się z Armenii. W ich gronie znajdują się także imigranci oraz potomkowie Ormian, którzy przybyli do Ameryki z różnych miejsc.
Szacuje się, że w USA mieszka około 1 500 000 Amerykanów ormiańskiego pochodzenia. Różne źródła podają odmienne liczby w zależności od zastosowanych kryteriów. Na przykład w spisie ludności z 2000 roku 385 488 osób zadeklarowało swoje ormiańskie korzenie, podczas gdy American Community Survey z 2007 roku wskazywał na 446 032 Ormian w USA.
Historia
Pierwsi Ormianie
Pierwszym znanym Ormianinem, który osiedlił się w Ameryce, był Martin, który dotarł do Jamestown w Wirginii w 1618 roku, kiedy to osada liczyła zaledwie 11 lat. Wzmianki o kolejnych Ormianach przybywających do Ameryki pojawiły się w XVII i XVIII wieku, jednak były to przeważnie jednostkowe przypadki, co nie sprzyjało tworzeniu społeczności. W czasie wojny secesyjnej pewna liczba Ormian służyła w armii Unii, w tym trzech lekarzy w szpitalach wojskowych w Filadelfii: Simeon Minasian, Garabed Galstian oraz Baronig Matesovian. Informacje o ich służbie dotarły do Armenii, która wówczas znajdowała się pod rządami Rosji i Turcji, i były publikowane w tamtejszej prasie.
Pierwsza fala migracji
W 1870 roku w Stanach Zjednoczonych mieszkało jedynie 69 Ormian. Pierwszymi imigrantami z Armenii w XIX wieku byli studenci z zachodniej części kraju, znajdującej się pod kontrolą Imperium Osmańskiego, którzy przyjeżdżali do USA w celu kształcenia się na amerykańskich uniwersytetach. Niektórzy zostawali na stałe, jak Khachadour Vosganian, który później został przewodniczącym New York Press Club.
Większe fale migracji miały miejsce pod koniec XIX wieku, spowodowane głównie Masakrami Hamidińskimi, które były pogromami wymierzonymi w Ormian w Imperium Osmańskim w latach 1894–1896. Te wydarzenia doprowadziły do fali migracji trwającej aż do 1920 roku. Kolejną falą były masakry zlecone przez Młodoturków na początku XX wieku. Nowi imigranci zaczęli tworzyć pierwsze społeczności ormiańskie z własnymi organizacjami oraz parafiami Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w USA.
Podział
Po wybuchu i zakończeniu I wojny światowej wśród amerykańskich Ormian doszło do podziału związanego z różnymi poglądami na przyszłość tej społeczności oraz ich ojczyzny. Po rozpadzie Imperium Osmańskiego, Ormianie na tych terenach pragnęli utworzyć własne państwo na wschodzie Republiki Tureckiej. Z kolei Imperium Rosyjskie również uległo rozpadowi, a część Armenii ogłosiła niepodległość, która nie trwała długo, gdyż szybko została podporządkowana bolszewikom jako Armeńska SRR. Część diaspory amerykańskiej chciała pozostać w USA, podczas gdy ci, którzy planowali powroty, dzielili się na trzy grupy: jedni chcieli walczyć o niepodległość na terenach tureckich, inni osiedlić się w Armeńskiej SRR, a jeszcze inni wrócić do dawnej rosyjskiej Armenii, aby walczyć przeciwko bolszewikom. Najsilniejsza organizacja ormiańska w USA, Armenian Revolutionary Federation, wspierała plany uzyskania niepodległości przez Armeńską SRR.
Inne ormiańskie organizacje polityczne i społeczne sprzeciwiały się ideom ARF, twierdząc, że należy zaakceptować istniejący stan rzeczy. Podział ten nie dotyczył tylko organizacji, ale także wpływał na zwykłych Ormian. W rezultacie doszło do podziału Kościoła Ormiańskiego w USA, gdzie część polityków i działaczy starała się wykorzystywać Kościół do propagowania swoich poglądów. W 1933 roku powstały dwie rywalizujące frakcje: Diecezja, uznająca zwierzchność patriarchy ormiańskiego, oraz Episkopat, który odrzucał tę zwierzchność, uważając patriarchat za kontrolowany przez bolszewików. Ten podział w Kościele przyczynił się do dalszego wzrostu napięć między zwolennikami różnych opcji.
Druga fala migracji
W latach 40. i 50. XX wieku do USA przybywali głównie Ormianie z sowieckiej Armenii, w tym uwolnieni jeńcy wojenni z obozów niemieckich, którzy mogli osiedlać się w Stanach jako DPs. Prawdziwa fala migracji wystąpiła jednak w latach 60., kiedy to wprowadzono zmiany w przepisach dotyczących imigracji. Ormianie zaczęli migrować z prawie wszystkich diaspor Starego Świata. Wydarzenia społeczne i polityczne na Bliskim Wschodzie, takie jak wojna domowa w Libanie (1975) oraz rewolucja irańska (1979), spowodowały wzrost ekstremizmów islamskich i niechęci wobec chrześcijan, w tym Ormian. Największy napływ Ormian do USA miał miejsce w latach 70. i 80. XX wieku. Wiele osób migrowało również z ZSRR w poszukiwaniu lepszych warunków życia, a migracja ta nasiliła się pod koniec XX wieku, w czasie rozpadu ZSRR.
Ormianie w USA są często bardzo zaangażowani w działania na rzecz swojego kraju pochodzenia. Na przykład podczas wojny w Górskim Karabachu lobbowali za dostarczeniem do Armenii niezbędnych surowców i zapasów, a wielu z nich zgłaszało się na ochotników do armii, biorąc udział w walkach po stronie rodaków. Organizacje ormiańskie miały również wpływ na uznanie masakr dokonanych przez Turków na początku XX wieku jako ludobójstwo przez 43 stany amerykańskie (rząd federalny nie uznaje tego za zbrodnię ludobójstwa). Wiele osób w tej społeczności to ocaleni z masakr i ich potomkowie, co wpływa na ich działania.
Rozmieszczenie
Stany Zjednoczone są domem dla największej liczby Ormian poza Armenią. Amerykanie ormiańskiego pochodzenia zamieszkują wszystkie regiony USA, jednak największa ich liczba koncentruje się w zachodniej części kraju, zwłaszcza w Kalifornii.
Kalifornia i zachodnie stany
Kalifornia ma największą populację Ormian w USA. Pierwszym znanym Ormianinem, który osiedlił się w Kalifornii, był Ruben Minasian, znany również jako Normart (co w języku ormiańskim oznacza „nowego człowieka”). Przybył do Fresno w 1874 roku. W 1881 roku w Kalifornii, również w Fresno, osiedliła się pierwsza rodzina ormiańska – Serobian. W 1897 roku ormiańska społeczność w Fresno liczyła już 329 osób. W latach 20. XX wieku Ormianie zaczęli przenosić się z prowincji do miast, w tym do Los Angeles. W latach 30. XX wieku to właśnie Los Angeles miało największą liczbę Ormian w stanie. Obecnie największa liczba Ormian mieszka w Glendale, wchodzącym w skład metropolii Los Angeles. Według spisu ludności z 2000 roku, Ormianie stanowili 26,2% mieszkańców Glendale.
Oto lista kalifornijskich miast z dużymi społecznościami ormiańskimi (według spisu z 2000 roku):
- Los Angeles – 64 997
- Glendale – 53 840
- Burbank – 8 312
- Fresno – 6 024
- Pasadena – 4 400
- Montebello – 2 736
- San Francisco – 2 528
- Altadena – 2 134
- San Diego – 1 839
- La Crescenta-Montrose – 1 382
- San Jose – 1 197
Wschodnie i środkowe stany
Oto lista miast we wschodnich i środkowych stanach z dużymi społecznościami ormiańskimi (według cenzusu z 2000 roku):
- Obszar Metropolitalny Nowego Jorku – 31 867
- Obszar Metropolitalny Bostonu – 21 709
- Obszar Metropolitalny Detroit – 11 986
- Obszar Metropolitalny Filadelfia – 7 562
- Obszar Metropolitalny Chicago – 6 991
- Providence – 6 575
- Obszar Metropolitalny Miami – 3 357
- Obszar Metropolitalny Worcester – 3 256
- Obszar Metropolitalny Albany – 1 958
- Obszar Metropolitalny Atlanta – 1 662
Przypisy
