Ameryka (niem. Amerika) – opera Romana Haubenstocka-Ramatiego z librettem napisanym przez niego, bazującym na niedokończonej powieści Ameryka Franza Kafki. Premiera tego dzieła miała miejsce w 1966 roku w Berlinie Zachodnim.
Historia
Kompozycja była tworzona w latach 1962–1964. Premiera odbyła się w Deutsche Oper Berlin 8 października 1966 roku pod reżyserią Deryka Mendela, a dyrygentem był Bruno Maderna. W trakcie wystawienia doszło do głośnych protestów ze strony publiczności. W czasie premiery grała jedna orkiestra, a nagrania dwóch innych orkiestr były odtwarzane z taśmy w różnych miejscach sali koncertowej, co potęgowało wrażenie przestrzenności dźwięku oraz dezorientacji widzów. Przyjęcie premierowego wykonania było niezwykle negatywne, a dzieło zostało zignorowane.
Opera była ponownie wystawiona w Los Angeles przez Ellisa B. Kohsa w 1970 roku. Przejrzana edycja opery miała swoją premierę 3 października 1993 roku w Graz, pod batutą Beata Furrera, a w rolę Karla Rossmanna wcielił się Eugen Procter. Te dwa wykonania były jedynymi po premierze aż do wystawienia w Theater Bielefeld w 2004 roku oraz w Opernhaus Zürich w 2024 roku, w setną rocznicę śmierci Kafki (premiera planowana na 2021 rok nie doszła do skutku z powodu restrykcji związanych z pandemią COVID-19).
Opera znalazła się w zestawieniu 100 arcydzieł operowych XX wieku według Bernda Feuchtnera.
Charakterystyka
Muzyka i libretto, oparte na niedokończonej powieści Ameryka Franza Kafki, są autorstwa Romana Haubenstocka-Ramatiego. Tekst powieści został opracowany przez Maxa Broda, a libretto jest w języku niemieckim, składa się z krótkich zdań i pojedynczych słów zaczerpniętych z powieści Ameryka. Muzyka opery, stworzona przy użyciu notacji graficznej, poza tradycyjną grą orkiestry, wzbogacona jest dźwiękami z czterościeżkowej taśmy, na której zarejestrowano różnorodne nagrania muzyczne. Zastosowane techniki kompozytorskie przypominają styl Krzysztofa Pendereckiego oraz Iannisa Xenakisa.
Dzieło składa się z dwóch części, a jego wykonanie trwa około 110 minut. Opera zawiera 25 segmentów-scen oraz epilog, a jej struktura nie przewiduje typowego rozwoju akcji. Segmenty można było zamieniać miejscami w sposób quasi-aleatoryczny.
Fabuła
Opera nie ma klasycznej akcji, brakuje w niej typowych arii czy pieśni. Czas akcji to Ameryka przed I wojną światową. Głównym bohaterem jest 17-letni Karl Rossmann (tenor), imigrant z Czech, który przybywa do Nowego Świata po skandalu seksualnym, aby ocalić honor rodziny. Pozostałe postacie to: Brunelda (mezzosopran), szef kuchni (alt), pan Pollunder (bas/baryton), Jacob (bas), Klara (sopran) oraz Teresa (sopran). Kolejne sceny ukazują: przyjazd Karla Rossmanna do Ameryki; spotkanie z palaczem; interwencję wujka; wydarzenia w domu Pollundera i w Hotelu Occidental; poznanie studenta przez Karla; pokój Bruneldy oraz jej wyjście z więzienia Delamarche; wizytę Rossmanna w Wielkim Teatrze Oklahomy; wizje nieba i piekła.
Przypisy
