Ameryka

Ameryka to region na zachodniej półkuli Ziemi, który obejmuje dwa kontynenty: Amerykę Północną oraz Amerykę Południową. Jej długość przekracza 15 tysięcy kilometrów, rozciągając się od Archipelagu Arktycznego po Ziemię Ognistą. Czasami oba kontynenty określane są terminami „Nowy Świat” lub „półkula zachodnia”.

Powierzchnia Ameryki wynosi 42 miliony km², a populacja przekracza 916 milionów ludzi, co stanowi 13% całej ludności świata.

Nazwę „Ameryka” wprowadził niemiecki kartograf Martin Waldseemüller, pochodzący z Alzacji, w 1507 roku. Przypisał on „odkrycie Nowego Świata”, które odnosiło się do dotarcia Europejczyków do nowych lądów, Amerigo Vespucciemu i nadał mu nazwę America na jego cześć. Istnieją różne teorie dotyczące pochodzenia tej nazwy, ale nie zdobyły one szerokiego uznania. Jednym z najstarszych globusów, na którym pojawia się nazwa „Ameryka”, jest Globus Jagielloński z 1508 roku.

W wielu krajach, w tym w Polsce, termin „Ameryka” często używany jest jako synonim Stanów Zjednoczonych Ameryki. Podobnie „Amerykanin” odnosi się do obywatela Stanów Zjednoczonych i jest to oficjalne określenie w Polsce.

Krytyka nazwy i określenia alternatywne

Nazwa „Ameryka” jest czasami krytykowana jako egzonimiczna, czyli narzucona przez Europejczyków. Niektóre instytucje, organizacje oraz aktywiści z rdzennych społeczności z półkuli zachodniej stosują alternatywne określenia, które pochodzą z języków tubylczych, takie jak „Abya Yala”, „Turtle Island” oraz „Pindorama”.

Termin „Abya Yala” oznacza „żyzną ziemię” (lub „dojrzałą ziemię”) i pochodzi z języka Kunów, grupy etnicznej zamieszkującej obszar między Panamą a Kolumbią. Propozycję użycia tego słowa jako alternatywy dla „Ameryki” złożył lider Ajmarów Takira Mamani w 1975 roku na Pierwszej Konferencji Światowej Rady Ludności Rdzennej w Kanadzie. W 2004 roku nazwa ta została oficjalnie przyjęta na Szczycie Kontynentalnym Ludów i Narodów Rdzennych Abya Yali. Nie ma jednak dowodów na to, że dla Kunów przed europejskim kontaktem termin „Abya Yala” odnosił się do obu kontynentów Ameryk; raczej było to określenie ich terytoriów. Mamani był świadomy tej kwestii, w 2014 roku stwierdził: „Jeśli nie odkryjemy, jak brzmiała ta nazwa, to ją po prostu wymyślmy, ochrzcijmy nasz kontynent i nadajmy mu własną nazwę, bo nazwisko tego przestępcy – Ameriga Vespucciego nie może wciąż widnieć w nazwie tej ziemi”.

Termin „Turtle Island” („Wyspa Żółwia”) jest używany w niektórych rdzennych językach (takich jak języki algonkińskie i irokiańskie) i odnosi się do kosmologii wielu ludów Ameryki Północnej, które wierzą, że świat spoczywa na skorupie ogromnego żółwia. Niektóre organizacje oraz instytucje, zarówno rdzenne, jak i nierdzenne, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie posługują się nazwą „Turtle Island” jako alternatywą dla „Ameryki”, na przykład kanadyjski tygodnik Turtle Island News. Nazwę „Wyspa Żółwia” nosi również polskie czasopismo dotyczące ludności rdzennej Ameryki Północnej, wydawane w Poznaniu. Z kolei termin „Pindorama”, używany głównie w Brazylii, według Theodora Sampaio pochodzi z języków tupi i może oznaczać „ziemię palm”.