Amenouzume – Niebiańska Bystra Dziewczyna
Amenouzume, znana również jako Amanouzume (jap. 天鈿女命, 天宇受賣命), jest jedną z istotnych bogiń w religii shintō, która jest głównie kojarzona z tańcem, jaki wykonała przed ukryciem bogini Amaterasu, która obraziła się na żarty Susanoo. Wyruszyła również w podróż z Ninigim, aby zapanować nad japońskim archipelagiem, gdzie poznała swojego przyszłego męża – Sarutahiko, z którym założyła ród Sarume.
Amenouzume jest często uważana za prekursorkę rytualnych tańców kagura i łączona z kultami fallicznymi. W synkretycznych kultach bywa przedstawiana w ikonografii jako towarzyszka siedmiu bogów szczęścia.
Tańcząca bogini
Taniec Amenouzume, który był kluczowy w planie wywabienia Amaterasu z jaskini, został szczegółowo opisany w Kojiki. Przed rozpoczęciem tańca, bogini zawinęła rękawy, przystroiła głowę gałązkami niebiańskiej trzmieliny i wzięła do ręki listek trawiastego bambusa z Niebiańskiego Wzgórza Orgii. Następnie przewróciła drewnianą kadź do góry dnem i stanęła na niej, tupiąc głośno. W trakcie tańca odkryła piersi i przesunęła opaskę spódnicy poniżej brzucha, co wywołało salwy śmiechu wśród ośmiuset dziesiątków tysięcy duchów, aż Wysoka Równina Niebios zadrżała.
Opowieść o tańcu Amenouzume stanowi dowód na to, że bóstwa powinny być zabawiane podczas świąt muzyką, śpiewem i tańcem. W Japonii panuje przekonanie, że taniec i muzyka pochodzą od bogów, ponieważ to właśnie Amenouzume jako pierwsza zatańczyła. Z tego przekonania związana jest również nazwa rytualnych tańców wykonywanych podczas ceremonii religijnych, ponieważ słowo kagura oznacza dosłownie „radość bogów”.
Uważa się, że tancerki z rodu Sarume, które przewijały się na dworze cesarskim, miały swoje korzenie w Amenouzume. Wykonywały one między innymi rytualny taniec zwany mitamashizume przed Świętem Dziękczynienia za Plony, aby wzmocnić witalne siły cesarza, który podczas ceremonii religijnych odnawiał ducha ryżu.
Spotkanie z Sarutahiko
Amenouzume i Sarutahiko spotkali się po raz pierwszy, gdy bóstwa towarzyszące Ninigiemu przygotowywały się do podróży na ziemię. W Kojiki zapisano, że na rozstaju ośmiu niebieskich szlaków Sarutahiko zablokował drogę towarzyszom wnuka Amaterasu, a jego blask był tak intensywny, że oświetlił zarówno niebo, jak i ziemię. W orszaku znajdowało się wielu potężnych bogów, ale na spotkanie z groźnym bóstwem wysłano radosną Amenouzume.
Bogowie polecili bogini sprawdzić, czy olbrzym ma wrogie zamiary wobec orszaku Ninigiego. Bez strachu podeszła do nieznajomego, roześmiała się, odkryła swoje piersi i łono, pytając, dlaczego stanął na ich drodze. Sarutahiko, zaskoczony takim powitaniem, odpowiedział, że chciałby służyć wnukowi bogini słońca i pragnie zostać jego przewodnikiem. Gdy boski orszak zszedł na ziemię, Ninigi nakazał, aby dzielna bogini odprowadziła boga do jego rodzinnych stron i została jego żoną.
W starych kronikach znajduje się wzmianka, że boska para uczestniczyła także w podporządkowywaniu mieszkańców mórz Ninigiemu.
Taniec Amenouzume w kulturze japońskiej
Amenouzume w sztuce Ema
W sztuce nō pt. Ema („Tabliczki wotywne”, autor nieznany, XIV-XV w.) bóstwa świątyni Ise, czyli Amaterasu i Toyouke, przedstawione są jako para staruszków, którzy mają zawiesić w pawilonie Saigūden wotywne tabliczki. W drugiej części sztuki ukazany jest taniec Amenouzume przed jaskinią, w której ukryła się bogini słońca, urażona żartami swojego brata Susanoo.
Taniec bogini w świątyniach
W Takachiho Jinja odbywają się ludowe rytualne tańce kagura (satokagura), w tym również zalotny taniec Amenouzume. Z kolei podczas ceremonii oczyszczenia w Ōta Jinja w Kioto, kapłanka miko (zwykle kobieta w podeszłym wieku) prezentuje taniec bogini na pokrywie od beczki, kręcąc się w kółko i pobrzękując rytmicznie dzwoneczkami.
Przypisy
Bibliografia
Jolanta Tubielewicz: Mitologia Japonii. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1980. ISBN 83-221-0109-0. Brak numerów stron w książce
Agnieszka Kozyra: Mitologia japońska. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2011. ISBN 978-83-262-1002-0. Brak numerów stron w książce
Wiesław Kotański: Japońskie opowieści o bogach. Warszawa: Iskry, 1983. ISBN 83-207-0196-1. Brak numerów stron w książce
