Amelia Załuska z Ogińskich
Amelia Załuska z Ogińskich (urodzona 10 grudnia 1805 roku w Zalesiu, zmarła 5 września 1858 roku w Ischii) była polską kompozytorką, poetką, malarą oraz współzałożycielką (razem z mężem, Karolem) uzdrowiska Iwonicz-Zdrój. Otrzymała tytuł damy Orderu Gwiaździstego Krzyża.
Życiorys
Była córką kompozytora Michała Kleofasa ks. Ogińskiego (1765–1833) oraz Marii Nèri (1778–1851), która była śpiewaczką. Z domu rodzinnego wyniosła pasję do edukacji, literatury i muzyki. Znała wiele języków: francuski, angielski, włoski (jej matka była Włoszką) oraz niemiecki, a także łacinę, rosyjski i litewski. Już od najmłodszych lat odbywała dalekie podróże. Dzięki nauce u znakomitych nauczycieli muzyki, doskonale opanowała grę na fortepianie oraz zdobyła teoretyczną wiedzę potrzebną do komponowania. Z zamiłowaniem zajmowała się także poezją, pisząc wiersze okolicznościowe i tworząc obrazy. Wśród jej fortepianowych kompozycji znajdują się m.in.: Polonez c-moll na cztery ręce, Polonez A-dur, Mazurek d-moll, Polka, trzy Walce oraz krótkie utwory: Marche de Cavallerie i Les Adieux à Joseph (Souvenir), a także Walce pt. Echa Iwonicza, które zostały opublikowane anonimowo w Wiedniu.
Amelia przybyła do Iwonicza z Kłajpedy jako żona Karola Załuskiego, z którym wzięła ślub 11 maja 1826 roku w Kościele Karmelickim w Wilnie. W latach 1831–1835 Załuscy mieszkali w państwie pruskim, w Kłajpedzie. Po konfiskacie majątków na Litwie i utracie prawa do zamieszkania, w 1837 roku przenieśli się do Galicji i osiedli w Iwoniczu. W latach 1837–1845 Amelia aktywnie wspierała męża w budowie uzdrowiska, pełniąc rolę pierwszego urbanisty i architekta tego miejsca. Pod jej kierownictwem i według jej projektów powstały pierwsze budynki uzdrowiskowe. W tym okresie zrekonstruowano źródła, wykorzystując drewnianą cembrowinę, a nad nimi postawiono klasycystyczny kiosk na ośmiu kolumnach, który obecnie jest najcenniejszym zabytkiem małej architektury uzdrowiska. Wybudowano także zakład kąpielowy, budynki dla kuracjuszy oraz obiekty usługowe. W parku zdrojowym ustawiono zegar słoneczny, a dla komfortu kuracjuszy stworzono chodniki, ścieżki, a także oryginalne drewniane mostki na potoku. W 1842 roku otwarto sklepy w nowo wybudowanym, piętrowym budynku nazwanym „Bazarem”.
Amelia angażowała się również w pomoc lokalnej społeczności, a w 1847 roku zorganizowała wsparcie dla osób dotkniętych tyfusem.
Zmarła w 1858 roku w Ischii we Włoszech, gdzie została pochowana. Jej imię nosi jedno z źródeł mineralnych w Iwoniczu-Zdroju, a w kościele parafialnym w Iwoniczu umieszczono tablicę pamiątkową. W 2002 roku Gimnazjum w Iwoniczu-Zdroju otrzymało imię „Amelii i Karola Załuskich”.
W małżeństwie z Karolem hr. Załuskim miała jedenaścioro dzieci, w tym: Michała Karola Załuskiego (1827–1893), który ożenił się z Heleną hr. Brzostowską, Teofila Załuskiego (1828–1829), Marię (1829–1910), zamężną z Władysławem Gołaszewskim, Emmę (1831–1912), zamężną z Teofilem Wojciechem Ostaszewskim, Józefa Załuskiego (1832–1834), Karola Bernarda Załuskiego (1834–1919), Ireneusza Załuskiego (1835–1868), Stanisława Marię Załuskiego (1838–1904), Iwo Załuskiego (1840–1881), Idę (1841–1916), zamężną z Hugonem hr. Seilernem oraz Franciszkę Fanny (1843–1924), zamężną z Witem hr. Żeleńskim.
Przypisy
Bibliografia
Wspomnienia o rodzinie Załuskich w XIX stuleciu, Kraków 1907.
Hieronim Wysocki: Przemówiły stare listy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986. ISBN 83-08-01210-8. Brak numerów stron w książce.
Andrzej Kwilecki: Załuscy w Iwoniczu. Kórnik: Biblioteka Kórnicka PAN, 1993. ISBN 83-85213-15-5. Brak numerów stron w książce.
Wanda Pietrzkiewicz: Znane i nieznane kobiety Podkarpacia. Krosno: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krośnie, 1995. ISBN 83905155-0-4. Brak numerów stron w książce.
