Amelia Harusewicz
Amelia Harusewicz (urodzona 18 września 1871 w Białogródce, zmarła 19 listopada 1962 w Warszawie) była polską nauczycielką, organizatorką oraz dyrektorką Gimnazjum Żeńskiego w Ostrowi Mazowieckiej. Była również animatorką życia kulturalnego i gospodarczego w powiecie ostrowskim, a także żoną Jana Harusewicza, polskiego działacza narodowego.
Życiorys
Amelia Harusewicz, z domu Paczoska, przyszła na świat 18 września 1871 roku we wsi Białogródka, w powiecie zasławskim na Wołyniu. Jej rodzicami byli Konrad Paczoski, administrator dóbr książąt Sanguszków oraz naczelnik powiatu zasławskiego w czasie powstania styczniowego, oraz Ludwika z d. Wiemuth, córka lekarza i siostra powstańców styczniowych. Amelia miała brata, Józefa Konrada Paczoskiego, profesora botaniki, oraz cztery siostry: Jadwigę, Klementynę, Zofię i Natalię. Po śmierci ojca w 1875 roku zamieszkała z rodziną w Kijowie, gdzie ukończyła gimnazjum. Następnie odbyła dwuletni staż pedagogiczny w gimnazjum w Bydgoszczy. W 1893 roku poślubiła lekarza i działacza Ligi Narodowej, Jana Harusewicza, z którym zamieszkała w Ostrowi Mazowieckiej.
Amelia Harusewicz aktywnie angażowała się, razem z mężem, w działalność społeczną, mając na celu poprawę poziomu życia mieszkańców powiatu ostrowskiego. Ich praca społeczna rozpoczęła się w Ostrowskim Towarzystwie Dobroczynności, gdzie oferowali pomoc lekarską i materialną potrzebującym. Była współzałożycielką Ostrowskiego Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego w 1898 roku, Ostrowskiego Stowarzyszenia Spożywczego w 1911 roku oraz koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Ostrowi, które miało 13 placówek na terenie powiatu, w 1905 roku. Pełniła funkcję prezesa sieci powiatowej PMS do 1907 roku w sposób legalny, a następnie w podziemiu do 1910 roku. Organizowała różnorodne kursy oświatowe, szkolenia, odczyty oraz akcje charytatywne i przedsięwzięcia kulturalne. Reżyserowała lokalne przedstawienia teatralne, w których występowała, podobnie jak jej mąż, odgrywając wiele ról w ramach Koła Miłośników Sceny Polskiej. Oferowała również prywatną bibliotekę, która liczyła około tysiąca woluminów.
W związku z działalnością męża jako posła do Dumy Państwowej oraz członka Komitetu Narodowego Polskiego, przez kilka lat mieszkała z nim i dziećmi w Petersburgu. W tym czasie studiowała historię na czteroletnich Kursach Bestużewskich, uczelni dla kobiet, która została utworzona ze względu na brak przyjęć kobiet na Uniwersytet Petersburski. Ukończyła studia w 1917 roku z oceną celującą za pracę „Przewrót umysłowy w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku”. Po powrocie do Ostrowi w marcu 1918 roku, podjęła się organizacji ośmioklasowego Gimnazjum Żeńskiego, które powstało na bazie utworzonej rok wcześniej przez Polską Macierz Szkolną trzyklasowej szkoły żeńskiej. Pełniła funkcję dyrektorki do września 1924 roku, kiedy to gimnazjum zostało połączone z Gimnazjum Męskim w Sejmikowe Gimnazjum Koedukacyjne w Ostrowi. Następnie pracowała tam jako nauczycielka, aż po zamachu majowym została usunięta z pracy w szkolnictwie z powodu swoich poglądów politycznych.
W późniejszych latach Amelia zaangażowała się w życie gospodarcze powiatu. Była pionierką rozwoju drobnego handlu w Polsce. W 1934 roku otworzyła stragan na rynku w Ostrowi Mazowieckiej, oferujący wyroby włókiennicze. Był to pierwszy prowincjonalny stragan rynkowy na terenie byłej Kongresówki, a rok później w Ostrowi działało już około czterdziestu takich straganów, a kolejne powstawały w innych miejscowościach. W 1938 roku otrzymała „Dyplom uznania” od Stowarzyszenia Kupców Polskich. Angażowała się również w ogrodnictwo, pszczelarstwo oraz uprawę ziół leczniczych. Publikowała artykuły w czasopismach pedagogicznych i aktywnie uczestniczyła w zjazdach różnych organizacji naukowych, gospodarczych i społecznych.
Amelia miała syna Mieczysława Harusewicza, hydrotechnika, oficera WP, oraz działacza Stronnictwa Narodowego i ONR-ABC, a także córkę Wandę, żonę Ignacego Czeczotta, lekarza i oficera WP, zamordowanego w Charkowie. Zmarła 19 września 1962 roku i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 80-5-25).
