Amelia Earhart

Amelia Mary Earhart

Amelia Mary Earhart (wym. ɛərhɑrt; ur. 24 lipca 1897, zaginiona 2 lipca 1937, uznana za zmarłą 5 stycznia 1939) była amerykańską pilotką, dziennikarką oraz autorką książek. Była pierwszą kobietą, która przeleciała nad Oceanem Atlantyckim jako pasażerka (1928), a także pierwszą, która dokonała tego jako pilotka w locie samotnym (1932), co przyniosło jej Zaszczytny Krzyż Lotniczy. Ustanowiła wiele rekordów, w tym dotyczących prędkości i wysokości lotu. Napisała bestsellery dotyczące swoich doświadczeń związanych z lotnictwem. Współtworzyła organizację Ninety-Nines, zrzeszającą pilotki z całego świata. Angażowała się również w politykę, będąc członkinią National Woman’s Party (Krajowa Partia Kobiet) i wspierając Equal Rights Amendment (poprawkę o równouprawnieniu kobiet).

W 1937 roku, podczas próby okrążenia Ziemi samolotem Lockheed L-10 Electra, zniknęła wraz z nawigatorem Fredem Noonanem nad środkowym Pacyfikiem, w okolicach wyspy Howland. Okoliczności tego wydarzenia pozostają tajemnicą i stały się inspiracją dla wielu teorii spiskowych oraz fascynacji ludzi.

Życiorys

Dzieciństwo

Amelia Mary Earhart, córka Samuela „Edwina” Earharta (1868–1930) oraz Amelii Otis Earhart (1869–1962), przyszła na świat w Atchinson (Kansas), w domu swojego dziadka, Alfreda Otisa, byłego sędziego oraz prezydenta Atchinson Saving Bank.

Jej imiona, zgodnie z rodzinną tradycją, nadano po dwóch babciach (Amelii Josephine Harres i Mary Wells Patton).

Pierwszy lot transatlantycki (1928)

Po historycznym locie Charlesa Lindbergha nad Atlantykiem w 1927 roku, Amy Phipps Guest, córka amerykańskiego przemysłowca Hendry’ego Philipsa, chciała być pierwszą kobietą, która przeleci przez Ocean Atlantycki. Gdy jednak uznała, że wyprawa jest zbyt niebezpieczna, postanowiła wesprzeć projekt finansowo, sugerując znalezienie „innej dziewczyny z odpowiednim wizerunkiem”. W lipcu 1928 roku Earhart otrzymała telefon od publicysty, kapitana Hiltona H. Raileya, który zaproponował jej rolę pierwszej kobiety w historii, która przeleciałaby nad Atlantykiem.

Koordynatorzy przedsięwzięcia spotkali się z Earhart i zaproponowali jej towarzystwo Wilmera Stultza oraz drugiego pilota/mechanika Louisa Gordona. Earhart miała być jedynie pasażerem, dokumentującym przebieg lotu. Trójka wystartowała z portu w Trepassey na Nowej Fundlandii samolotem Fokker F.VIIb/3m 17 czerwca 1928 roku, lądując w Burry Port koło Llanelli (Walia) około 21 godzin później. Lot przebiegł zgodnie z planem. Po wylądowaniu Earhart stwierdziła w wywiadzie: „Stultz pilotował. Ja byłam tylko bagażem, jak zwykły worek ziemniaków”. Dodała również: „Może kiedyś spróbuję tego sama”. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych zespół został uroczyście powitany w Nowym Jorku oraz przyjęty w Białym Domu.

Samotny lot transatlantycki (1932)

W wieku 34 lat, rankiem 20 maja 1932 roku, Earhart wyruszyła w podróż z Harbour Grace na Nowej Fundlandii, mając przy sobie ostatnie wydanie lokalnej gazety. Jej celem było dotarcie do Paryża w jednosilnikowym Lockheed Vega, powtarzając osiągnięcie Charlesa Lindbergha. Po locie trwającym 14 godzin i 56 minut, w trakcie którego zmagała się z silnymi północnymi wiatrami, zimnem oraz problemami technicznymi, wylądowała na pastwisku w Culmore, w pobliżu Londonderry w Irlandii Północnej. W miejscu tym obecnie znajduje się muzeum.

Jako pierwsza kobieta, która samotnie przeleciała nad Atlantykiem, Earhart otrzymała wysokie odznaczenia od Kongresu, Prezydenta Stanów Zjednoczonych Herberta Hoovera oraz rządu Francji. W miarę narastającej sławy, nawiązała przyjaźnie z wieloma oficerami, w tym z Eleanor Roosevelt, z którą dzieliła wiele zainteresowań.

Okoliczności śmierci

W 1937 roku podjęła próbę okrążenia globu wzdłuż równika (gdyby jej się to udało, stałaby się pierwszą kobietą, która obleciała Ziemię). Po 40 dniach podróży samolotem Lockheed L-10 Electra i przebyciu około 3/4 dystansu, po starcie z Nowej Gwinei, lecąc nad Oceanem Spokojnym wraz z nawigatorem Fredem Noonanem, stracili kontakt radiowy. Pomimo natychmiastowych działań poszukiwawczych (na które rząd USA wydał około 4 miliony dolarów), nie odnaleziono żadnych śladów zaginionego samolotu. Najbardziej prawdopodobna teoria sugeruje, że ich samolot wpadł do oceanu po wyczerpaniu zapasu paliwa, ale istnieją również inne hipotezy.

Teoria Wyspy Gardner

Samolot zaginął w rejonie Wysp Feniks na środkowym Pacyfiku. Na atolu Nikumaroro (dawniej znanym jako Wyspa Gardner) znaleziono m.in. damski but, pudełko od amerykańskiego sekstantu oraz butelkę benedyktynki, która była ulubionym napojem pilotki. Odkrycia te uczyniła grupa badawcza The International Group for Historic Aircraft Recovery (TIGHAR), która przeprowadziła kilkanaście ekspedycji na wyspę Nikumaroro na przełomie XX i XXI wieku. Odkrycia te powiązano z ludzkim szkieletem, znalezionym na wyspie w 1940 roku. Początkowo uznano go za męski, jednak ponowna analiza antropologiczna, opublikowana w 2018 roku, sugerowała, że mógł należeć do kobiety. Wymiary kości odpowiadają tym, które można wyznaczyć z fotografii i zachowanych ubrań Earhart. To sugeruje, że pionierka awiacji mogła zakończyć życie jako rozbitek na odizolowanej wyspie. W 2019 roku ekspedycja National Geographic poszukiwała wraku samolotu na wyspie, co mogłoby potwierdzić hipotezę o rozbiciu w okolicach Wyspy Gardner, jednak wraku nie odnaleziono.

Teoria niewoli japońskiej

Inną popularną teorią dotyczącą zaginięcia Amelii Earhart jest ta, według której pilotka miała wylądować na Wyspach Marshalla, gdzie została schwytana przez Japończyków, którzy w latach 30. rozwijali swoje bazy wojskowe. Cudzoziemców traktowano jako potencjalnych szpiegów. Pojawiły się nawet sugestie, że Earhart, pozostając w niewoli, została po wybuchu wojny zwerbowana przez Japończyków do występowania w ich propagandowych audycjach radiowych jako „Tokijska Róża”. Amerykańskie stacje nasłuchowe twierdziły, że część audycji nadawana była przez kobietę z amerykańskim akcentem. Rząd USA wysłał nawet na Pacyfik męża Earhart, George’a Palmera Putnama, aby zidentyfikował głos kobiety, jednak jego zaprzeczenia, jakoby głos należał do jego żony, nie powstrzymały plotek.

Odznaczenia

Zaszczytny Krzyż Lotniczy
Order Legii Honorowej

Amelia Earhart w kulturze masowej

Amelia Earhart – telewizyjny film biograficzny z 1976 roku
Amelia Earhart (ang. Amelia) – film biograficzny z 2009 roku
Postać Amelii Earhart pojawiła się w serialu science fiction American Horror Story: Podwójny seans, w którą wcieliła się Lily Rabe.
Piosenkarka i kompozytorka Joni Mitchell napisała utwór pt. „Amelia”, będący hołdem dla Amelii Earhart, zawarty na albumie „Hejira”.