Ambulans
Ambulans (fr. ambulance), znany również jako karetka pogotowia ratunkowego lub sanitarka, to pojazd przeznaczony do transportu osób w nagłych sytuacjach zdrowotnych, takich jak nagłe zachorowanie albo wypadek. Jego główną funkcją jest udzielanie pomocy medycznej oraz przewożenie chorych i rannych z miejsca zdarzenia do szpitala. Często wykorzystywany jest także do transportów medycznych pomiędzy szpitalami.
Ambulanse są obsługiwane przez wyspecjalizowane zespoły ratownicze i są integralną częścią systemu pomocy w nagłych wypadkach. W trakcie akcji ratunkowej ambulans ma status pojazdu uprzywilejowanego, co oznacza, że może nie stosować się do niektórych przepisów ruchu drogowego, o ile zachowuje szczególną ostrożność.
Historia
Pierwszym pomysłodawcą ambulansu był Dominique-Jean Larrey, lekarz wojskowy, który w 1792 roku wprowadził ten pojazd do użytku, aby udzielać pierwszej pomocy rannym żołnierzom i organizować ich ewakuację z pola bitwy. Te pierwsze ambulanse były lekkie, z jedną osią i zaprzęgane w jednego konia.
Na początku ambulanse były używane głównie przez wojsko do transportu rannych. Sytuacja zmieniła się po epidemiach ospy w 1882 roku oraz cholery w 1884 roku, kiedy to ambulansy zaczęły przewozić również ludność cywilną. W 1798 roku w Egipcie do transportu używano wielbłądów, a podczas kampanii Napoleona w Rosji w 1812 roku rannych transportowano saniami. W Warszawie pierwsze cywilne konne ambulanse pojawiły się w 1897 roku (były to pierwsze takie pojazdy w Cesarstwie Rosyjskim). Pierwsze ambulanse wyposażone w sprzęt medyczny, umożliwiające udzielanie pomocy w trakcie transportu do szpitala, zaczęły się pojawiać w latach 60. XX wieku.
Ambulanse w Polsce
Rodzaje
W polskim systemie ratownictwa medycznego istnieje kilka typów ambulansów, które zazwyczaj oznaczane są literą umieszczoną w okręgu na nadwoziu pojazdu. Po 2010 roku, zgodnie z ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym, stary podział został zastąpiony nowym, który obejmował:
- specjalistyczne (karetki „S”, eski) – z co najmniej trzyosobową obsadą, w której znajduje się lekarz systemu oraz dwie osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, jak ratownik medyczny lub pielęgniarka. Jeśli żaden z członków zespołu nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych, czwartą osobą może być kierowca.
- podstawowe (karetki „P”) – z załogą składającą się z przynajmniej dwóch osób uprawionych do wykonywania medycznych czynności ratunkowych. W przypadku braku uprawnień do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych, trzecią osobą może być kierowca.
Ponadto, poza systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego, funkcjonują również karetki działające na rzecz placówek opieki zdrowotnej, które służą do transportu chorych lub zabezpieczeń medycznych. Są to:
- transportowe (karetki „T”) – stosowane do przewozu chorych, którzy nie wymagają intensywnego nadzoru, a także do transportu krwi. Zwykle w skład załogi wchodzi kierowca i ratownik. Możliwe są także karetki transportowe lekarskie, które przewożą chorych wymagających nadzoru lekarskiego (w ciężkim stanie).
- weterynaryjne – czasami uprzywilejowane, używane do udzielania pomocy oraz transportu zwierząt do lecznicy weterynaryjnej, oznaczenie zależy od danej lecznicy.
- neonatologiczne (karetki „N”, enki) – stosowane analogicznie do karetek „T”, ale do transportu noworodków i niemowląt (do 1. roku życia).
W starym podziale wyróżniano:
- Karetki reanimacyjne (karetki „R”, erki) – używane w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia. Musiał w nich być obecny lekarz, a zespół składał się zazwyczaj z lekarza specjalisty, dwóch ratowników medycznych i kierowcy. Po 2010 roku wszystkie karetki „R” zostały zastąpione przez karetki specjalistyczne „S”.
- Karetki wypadkowe (karetki „W”) – wysyłane do urazów, wypadków i zachorowań, w których nie był konieczny wyjazd karetki „R”. Obsada składała się z pielęgniarki lub ratownika medycznego, lekarza i kierowcy. Po 2010 roku wszystkie karetki „W” zastąpiono karetkami podstawowymi „P”.
- Karetki przewozowe (karetki „P”) – używane do transportu chorych, którzy nie wymagają intensywnego nadzoru. Po 2010 roku zmieniły nazwę na karetki transportowe i oznaczenie „T”.
- Karetki kardiologiczne (karetki „K”) – zbliżone do karetek wypadkowych lub reanimacyjnych, ale z lekarzem specjalizującym się w kardiologii oraz lepszym wyposażeniem diagnostycznym.
Oprócz tych zmian, funkcjonują również tzw. „karetki POZ” (podstawowa opieka zdrowotna) oraz „NPL” (nocna pomoc lekarska). Zapewniają one całodobową pomoc lekarza rodzinnego, realizując wizyty domowe dla osób, które nie mogą samodzielnie udać się do lekarza. Operatorem tych zespołów mogą być przychodnie, szpitale lub firmy prywatne.
Specjalnym rodzajem ambulansu jest sanitarka wojskowa, przystosowana do transportu kilku osób w pozycji leżącej, dzięki umiejscowieniu noszy piętrowo w pojeździe.
Wyposażenie
Do podstawowego wyposażenia każdej karetki, niezależnie od jej typu, należy prawie zawsze:
- nosze z pasami mocującymi,
- stojak do kroplówek,
- system do transportu pacjentów (dodatkowe nosze podbierakowe),
- krzesełko kardiologiczne,
- deska ortopedyczna,
- kamizelka Kendricka,
- materac próżniowy.
Na wyposażeniu znajdują się także torba oraz plecak medyczny, w których są zestawy opatrunków, bandaży, chust, a także sprzęt do zaopatrywania ran. W karetkach obecne są również defibrylatory, respiratory, ssaki, pulsoksymetry, pompy infuzyjne, aparaty do mierzenia ciśnienia, zestawy kołnierzy oraz szyn unieruchamiających.
W każdej karetce pogotowia powinny być ponadto glukometry, stetoskopy, laryngoskopy, latarki diagnostyczne, nożyczki, sprzęt do przetaczania płynów, torby, stazy, miski nerkowate, zestawy do drenażu, konikotomii czy cewników, a także komplety rękawiczek, strzykawek, igieł oraz kaniul z pojemnikami na odpady medyczne.
Dodatkowo w karetkach znajdują się sondy żołądkowe, worki na mocz i zwłoki, zestawy porodowe, do oparzeń, instalacje tlenowe z maskami, filtrami oraz rurkami intubacyjnymi, wkłucia dożylne, elektrody, kleszczyki, łopatki do języka, igły doszpikowe oraz zestawy ochronne.
Większość ambulansów jest tworzona poprzez przystosowanie standardowego nadwozia samochodu typu furgon lub budowę specjalnego przedziału sanitarnego w formie kontenera. Dotyczy to głównie karetek specjalistycznych, podstawowych, kardiologicznych oraz neonatologicznych. Karetki transportowe mogą być również tworzone na bazie samochodów osobowych, z uwagi na mniejsze wymagania dotyczące wyposażenia i przestrzeni. Sanitarki wojskowe najczęściej są pojazdami terenowymi, przystosowanymi do poruszania się w trudnym terenie.
Symbole
Symbole medyczne prezentowane na ambulansach pogotowia.
Przykładowe zdjęcia ambulansów
Ambulansy różnych typów w różnych krajach.
